ԱՆՐԻ ԹՐՈՒԱՅԱ՝ ՙՌՈՒՍԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԸ ԿՐՈՂ ՀԱՅՆ՚ ՈՒ ՖՐԱՆՍԱԼԵԶՈՒ ԳՐՈՂԸ
ՙՌուսական մշակույթը կրող հայ՚ ու ֆրանսալեզու գրող Անրի Թրուայա. նա Անրի Վերնոյին համոզեց ՙՄայրիկ՚ պատմվածքների ժողովածու գրել, որը համանուն ֆիլմի սցենարի հիմք դարձավ։
Անրի Թրուայան հայկական ծագմամբ ռուսալեզու և ֆրանսալեզու գրող է, ով իրենից հետո պատմական և գեղարվեստական գրքերի հարյուրավոր հատորներ է թողել։
Ծնողներն ապագա գրողին Լեոն (կամ ռուսականացված համարժեքը՝ Լև) Ասլանովիչ Տարասով անունն են տվել: Ծնվել է 1911թ. նոյեմբերի 1-ին Մոսկվայում, որտեղ նրա ընտանիքը տեղափոխվել էր նրա ծնվելուց մի քանի տարի առաջ։
Լեոնը սերում էր չերքեզահայերի հին տոհմից։ Նրանց ազգանունն առաջացել է նախնիներից մեկի` Թորոսի անունից։ Վերջինս, ծննդով լինելով Նախիջևանից ոչ հեռու գտնվող Ցխնա գյուղից, 19-րդ դարի կեսերին հաստատվել էր Արմավիրում։ Ռուսաստանի հպատակ դառնալով` նա ստանում է Տարասով ազգանունը։ Հայտնի ու հարուստ ընտանիք էր, Լեոնի նախնիները զբաղվում էին մահուդի վաճառքով, իսկ նրա հայրը՝ Ասլան Ալեքսանդրովիչը, կարողություն էր կուտակել երկաթուղիների շինարարությունում և բանկային համակարգում ծավալած գործունեության շնորհիվ։ Մոր՝ Լիդիա Վասիլևնա Աբեսալոմովայի կողմից Լեոնի տոհմում հայեր ու վրացիներ կային, իսկ տատը գերմանուհի էր, ով կրթվել էր Սմոլնիի ինստիտուտում։
Լեոն Տարասովն ինքն իրեն բնորոշում էր որպես ՙռուսական մշակույթը կրող հայի՚։
1917թ. Տարասովների ընտանիքը հեղափոխությունից Կիսլովոդսկ է փախչում, իսկ այնտեղից փորձում ՙԻրավիճակը բարդացնում էր նաև այն հանգամանքը, որ հայկական բոլոր ազգանուններն ավարտվում են ՙյան՚¬ով, իսկ մեր ազգանվան ՙով՚ վերջավորությունն այն բոլորովին ռուսական էր դարձնում։ Հայրս, վերջնականապես հոգնելով այդ խառնաշփոթից, համաձայնել է խորամանկության դիմել։ Կոստանդնուպոլսում գործող հայկական նոր կառավարության դիվանագիտական ներկայացուցիչը 1920թ. մարտի 19-ին մեզ նամակ է տրամադրում, որը հավաստում էր, որ դրա հայցվորը, ով ՙՌուսաստանում հայտնի է Տարասով ազգանվան տակ՚, իրականում Թորոսյան ազգանունն է կրում՚,- հետագայում այսպես էր իր հիշողությունների մասին պատմում Լեոնը։
Ավելի ուշ Տարասովները տեղափոխվում են Ֆրանսիա ու հաստատվում Փարիզում։ Լեոնը, ով այդ պահին ութ տարեկան էր, սկսում է տեղի լիցեյը հաճախել, իսկ այնուհետև ստանում է իրավաբանական կրթություն։ Ուսումն ավարտելուց հետո նա ծառայության է անցնում բանակում, իսկ հետո սկսում է աշխատել ոստկանությունում ։ Հենց այդ ժամանակ է Լեոնն սկսել գրել։
Նրա առաջին վեպը կոչվում էր ՙԽաբուսիկ լույս՚, հենց այդ գրքի հետ է կապված գրողի նոր անվան պատմությունը։ Վեպը հրատարակության էին պատրաստում, և հրատարակիչը հեղինակին կարգադրել էր իր համար կեղծանուն մտածել, քանի որ չէր ցանկանում, որ հասարակությունը հեղինակի ռուսական անվան պատճառով գիրքը որպես թարգմանական ինչ¬որ գործ ընդուներ։ ՙԻնքս էլ չգիտակցելով՝ ես ձգտում էի նրան, որ իմ նոր ազգանունը ՙԹ՚ տառով սկսվի, ինչպես և նախկինս էր, իսկ ինձ մոտ ստացվում էր Թարաո, Թարասո, Թրոա.. Ես կանգ առա Թրուայայի վրա։ Հիմա հարկավոր էր Պլոնի հավանությունը ստանալ։ Ժամանակը սուղ էր, սրբագրությունը սպասում էր։ Ես հեռախոսախցիկ նետվեցի և, հրատարակչին զանգահարելով, նրան իմ փնտրտուքների արդյունքները հայտնեցի։ Մի փոքր խորհրդածելով՝ նա հավանություն տվեց Թրուայա ազգանվանը, բայց պահանջեց հանուն բարեհնչության փոխել նաև անունս։ ՙԼև Թրուայա՜՚։ Ծանր է ու խուլ,- ասաց նա։ -Բոլորովին չի հնչում՚։ Նրա կարծիքով, ինձ հարկավոր էր մեջտեղում ՙi՚ տառն ունեցող անուն, որպեսզի հնչողությունը ավելի հստակ լիներ։ Լիակատար շփոթվածության մեջ անվանեցի առաջինն ինչ մտքովս անցավ. ՙԴե, այդ դեպքում Անրի՚։ Նա համաձայնեց. ՙԱնրի՜ Թրուայա։ Վատ չի։ Դե ինչ, թող լինի Անրի Թրուայա՚։ Զայրույթով համակված` խոսափողը ցած դրեցի։ Ահա այսպես հեռախոսախցիկը դարձավ այն վայրը, որտեղ երկրորդ անգամ ծնվեցի՚,¬ այսպես է այս դրվագի մասին պատմում գրողն ինքը։
Ավելի ուշ նա փոխում է փաստաթղթերը և արդեն պաշտոնապես նոր անունով էր ներկայանում: ՙՀիմա ես փաստաթղթերով Անրի Թրուայա եմ, բայց Լև Տարասովը նախկինի պես ապրում է իմ ներսում. կուչ եկած` նա քաղցր քուն է մտել հոգուս ամենածածուկ խորքերում՚։
Գրողի ստեղծագործական կյանքն սկսվել է երեսունական թվականներին, երբ հրատարակվեց նրա առաջին՝ ՙԽաբուսիկ լույս՚ վեպը, իսկ երեք տարի անց` 1938թ., ՙՍարդը՚ վեպի համար նա արժանանում է Գոնկուրի մրցանակին։ Պարգևատրման պահին Անրին արդեն հայտնի էր որպես վիպասան ու թատերագիր։
Նա մեծաթիվ վեպերի, նորավեպերի, պիեսների, գրական ուսումնասիրությունների հեղինակ է։ Թրուայայի գրքերի կեսը նվիրված էր Ռուսաստանին։ Այդ ստեղծագործությունները շատ հայտնի են արտասահմանում, ողջ աշխարհում նրա գրքերով են ուսումնասիրում ռուսական պատմությունն ու մշակույթը։ Մասնավորապես, Թրուայան կենսագրական գրքեր է գրել Պուշկինի, Դոստոևսկու, Լերմոնտովի, Տոլստոյի, Գոգոլի մասին, որոնք ներկայացված է մի ամբողջ շարքով` ՙՌուսական կենսագրություններ՚ խորագրի ներքո։ Նրա գրչին են պատկանում նաև մեծ ֆրանսիացիներ Գի դը Մոպասանի, Էմիլ Զոլայի, Գյուստավ Ֆլոբերի կենսագրությունները։
1959թ. մայիսին Անրի Թրուայան ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ է ընտրվել։
Հետաքրքիր մի փաստ. 1985թ. Անրի Թրուայայի առաջարկով նրա ընկերը՝ ֆրանսիացի ռեժիսոր Անրի Վերնոյը, ով ազգությամբ հայ է, ՙՄայրիկ՚ պատմվածքների ժողովածու է գրում։ Անրի Թրուայային հաջողվում է մի անգամ ուղղակիորեն ոտքի վրա հայրենակցին համոզել գրիչը ձեռքը վերցնել. ՙՉէ՞ որ դու հայկական թեմաներով գրող լրագրող ես։ Քո հուշագրություններն ու մանկական հուշերն իրենց վրա շատ ավելի մեծ ուշադրություն կսևեռեն, քան բոլոր ահաբեկիչների արկերը՚։
Հետագայում այդ ժողովածուի հիման վրա գրվեցին ՙՄայրիկ՚ և ՙՊարադի փողոց, տուն 588՚ ֆիլմերի սցենարները, որոնցում Վերնոյն իր ընտանիքի օրինակով պատմում է Հայոց ցեղասպանության ու Սփյուռքի կյանքի մասին։
Անրի Թրուայան վախճանվել է 2007թ. Փարիզում։
;