ԱՐԱ ԱԹԱՅԱՆ. ԱՐՑԱԽԻ ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՆ Ի ՎԻՃԱԿԻ Է ՉԿՐԿՆԵԼ ՈՒՐԻՇՆԵՐԻՆ
Սվետլանա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Մեր զրուցակիցն է ՙԱրցախի կրթական ֆորում-2019՚-ի մասնակից, Հայաստանում ՙԱրեգնազան՚ կրթահամալիրի ուսուցիչ, Երևանի պետական համալսարանի դասախոս Արա ԱԹԱՅԱՆԸ։
- Պարոն Աթայան, ըստ Ձեզ, ի՞նչ կտա այս ֆորումը:
- Չեմ կարող ասել, որովհետև ապագան կախված է բոլորից: Նման ֆորումները յուրատեսակ խաչմերուկ են, որտեղ մարդիկ հանդիպում են իրար, և որտեղ հնչում են նոր գաղափարներ ու բոցավառվում սրտեր: Եթե այդ կրակը հետո չի մարում, արդյունքը լինում է շատ մեծ, և ես հույս ունեմ, որ նման հանդիպումները պետք է շարունակություն ունենան:
- Որպեսզի բոցը չմարի՞:
- Անկասկած, կրակը ցախ է պահանջում: Բայց միայն պարբերականության մասին չէ խոսքը. շատ կարևոր է զարգացումը, այսինքն` ոչ թե նույն բանը կրկնել, այլ խորացնել: Ոչ թե ամենամյա, այլ ամենօրյա պիտի լինի այդ կապը: Շատ գործ մինչև այսօր արված է: Ես վստահ ասում եմ նաև մի բան. Արցախի Հանրապետությունը հնարավորություն ունի չկրկնել ուրիշներին, չնայել նույնիսկ Հայաստանի կրթահամակարգին, որովհետև ՀՀ կրթահամակարգն ունի իր առավելություններն ու թերությունները, որոնցից մեկն այն է, որ այն շատ մեծ է, մինչդեռ այստեղ հնարավոր է շատ արագ հասնել արդյունքի, հնարավոր է փոքր մասշտաբի մեջ կառուցել մանկավարժական նոր տիպի համակարգ, որը նաև կօգնի ՀՀ համակարգին:
Արցախում ես մեծ ներուժ եմ տեսնում: Ես կուզենայի, որ նաև ՀՀ ամեն մարզ ունենար սեփական կրթահամակարգ ունենալու հնարավորություն: Ո՞վ է ասում, թե Գյումրիում նույնը պետք լինեն դպրոցները, ինչ Երևանում են կամ` ո՞վ է ասում, որ Երևանի երկու դպրոցներ պիտի իրար նման լինեն:
Հայաստանում շատ լավ բաներ են կատարվում, բայց, նորից եմ կրկնում, ՀՀ կրթահամակարգը շատ ավելի մեծ լինելով` շատ ավելի դժվար է տեղից շարժել:
-Այդ առումով Ձեր ՙԱրեգնազան՚ դպրոցն առանձնահատուկ է, ունի իր սեփական կրթահամակարգը:
-Իրականում մեր դպրոցը 100-ամյա պատմություն ունի: Երկու բառով դժվար է խոսել նրա առանձնահատկությունների մասին: Մենք փորձում ենք բնության, արվեստի, մշակույթի` մեր ժողովրդի հոգևոր ակունքներից եկող ավանդույթների, բանահյուսության, հեքիաթների, լեգենդների, դիցաբանության հետ երեխաների կապը պահել շատ երկար ու ամուր:
Առողջ կրթահամակարգի համար կարևորագույն խնդիր է երիտասարդներին դպրոց բերելը: Ստեղծագործող երիտասարդները գալիս են դպրոց, միայն եթե նրանց համար հետաքրքիր է: Իսկ հետաքրքիր է, երբ նրանք ոչ թե զուտ կատարող են, այլ ստեղծագործող:
Արվեստները, արհեստները մեզ մոտ մինչև 12-րդ դասարան են սովորում` քանդակագործություն, երաժշտություն, թատրոն, նկարչություն: Փայտամշակում ունենք, գորգագործություն, կազմարարական գործ, այգեգործություն: Բայց մենք արվեստի թեքումով դպրոց չենք: Թեև ցածր ու միջին դասարաններում մենք երեխաներին համակարգիչներից հեռու ենք պահում, մեր դպրոցից ծրագրավորողներ դուրս են գալիս շատ ավելի մեծ տոկոսով, քան ուրիշ դպրոցներից, քանի որ հենց այդ բանի շնորհիվ մեր երեխաներն ունեն անկաշկանդ մտածողություն, վառ երևակայություն: Ոչ թե սպառողներ են, պասիվ օգտագործողներ, որոնք զոմբիանում են, իրենց ազատ ժամանակը և ստեղծագործական ներուժն անիմաստ վատնում էկրանի առաջ, այլ հակառակը` ոլորտում լուրջ աշխատողներ են դառնում ու հասնում որոշակի հաջողությունների: Շատ կարևոր է հասկանալ, որ ցանկացած գործիք, այդ թվում` համակարգիչը, պետք է սպասարկի արդեն կայացած ընդունակություններին, իսկ ժամանակից շուտ այն պարզապես փոխարինում է դրանց` հարվածելով մարդու լիարժեք զարգացմանը: Ամեն բան իր ժամանակն ունի, մի շտապեք երեխաներին կապել համացանցին:
- Ըստ Ձեզ` ինչպիսի՞ն պետք է լինի ուսուցիչը:
- Մանկավարժի համար կա չորս կարևոր սկզբունք.
առաջին` նա պետք է լինի նախաձեռնող և բացարձակ պատասխանատու ամեն ինչի համար, ինչն ինքն անում է: Մանկավարժի ժեստը, հագուստը, քայլը, ձայնի երանգը, խոսքն` առհասարակ, մեծապես ազդում են երեխայի ճակատագրի վրա:
Երկրորդ` մանկավարժը ցանկացած ստի, կեղծիքի հանդեպ պետք է լինի անհանդուրժող: Սուտը չպետք ներխուժի մանկավարժության, մեթոդիկայի, դասավանդման մեջ: Երրորդ` մանկավարժը պետք է հետաքրքրվի ամեն ինչով, ոչ միայն սեփական գյուղի, քաղաքի, երկրի կյանքով, այլ, ընդհանրապես, նրանով, ինչ կատարվում աշխարհում: Եվ իհարկե, այն ամենով, ինչով հետաքրքրվում է աշակերտը: Որովհետև եթե ես չգիտեմ, թե ինչով են շնչում իմ աշակերտները, ուրեմն` կորցնում եմ կապը նրանց հետ, իրականության հետ:
Չորրորդ` մանկավարժը երբեք չպետք է ՙչորանա՚ կամ թթվի: Իսկ դպրոցներում շատ հաճախ կարելի է տեսնել ուսուցիչների, որոնք ունեն կամ հոգնած, հանգած դեմք, որին, կարծես, գրված է. որքա՛ն ծանր է բեռն իմ ուսերին: Դա անթույլատրելի է` անկախ նրանից, որքան դժվարություններ կան առօրյա կյանքում, կենցաղում:
Ուսուցչն, իմ պատկերացմամբ, ոչ այնքան հովիվ է, որն իր բոլոր գառներին ինչ-որ տեղ է տանում, այլ այգեպան, որի այգին լավն է, երբ այնտեղ կան տարբեր բույսեր, և բոլորը? առողջ: Լավ այգեպանը արմատահան չի անի բույսերը, որոնք այդ տարի շուկայում չեն գնահատվում, բազմազան այգին չի վերածի ջերմոցի, ուր միանման, քիմիական պարարտանյութով արհեստականորեն արագ աճեցրած, ՙշուկայական՚ պահանջարկին համապատասխանող, բայց ներսում հիվանդ մի բույս կա միայն: Յուրաքանչյուր երեխա պետք է գնա դեպի սեփական անհատականություն: Եվ մանկավարժական արվեստին տիրապետող ուսուցչի գործն այն է, որ հող ստեղծի դրա համար: