ՈՒ­ՍՈՒՄ­ՆԱ­ՍԻ­ՐՈՒ­ԹՅՈՒՆ­ՆԵ­ՐԸ ՇԱ­ՐՈՒ­ՆԱԿ­ՎՈՒՄ ԵՆ

 Ինչ­պես ամ­բողջ աշ­խար­հում, այն­պես էլ մեր հան­րա­պե­տու­թյու­նում հան­քար­դյու­նա­բե­րու­թյունն ա­վե­լի շատ թա­փոն է ա­ռա­ջաց­նում, քան որևէ այլ ո­լորտ: Ուս­տի, մարդ­կանց ա­ռող­ջու­թյա­նը սպառ­նա­ցող վտան­գից և եր­կա­րա­ժամ­կետ բնա­պահ­պա­նա­կան ռիս­կե­րից զերծ մնա­լու, հան­քար­դյու­նա­հան­ման տա­րածք­նե­րում ըն­դեր­քօգ­տա­գործ­ման թա­փոն­նե­րի պատ­շաճ կա­ռա­վա­րումն ա­պա­հո­վե­լու, ինչ­պես նաև լք­ված, կոն­սեր­վաց­ված հան­քա­վայ­րե­րի տա­րած­քի և հատ­կա­պես շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի հա­մար ա­ռա­վել վտան­գա­վոր հա­մար­վող ըն­դեր­քօգ­տա­գործ­ման թա­փոն­նե­րի քա­նա­կի և վի­ճա­կի վե­րա­բե­րյալ տե­ղե­կատ­վու­թյուն ստա­նա­լու նպա­տա­կով ԱՀ բնա­պահ­պա­նու­թյան և բնա­կան ռե­սուրս­նե­րի նա­խա­րա­րու­թյան կող­մից մշակ­վել է Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան տա­րած­քի լք­ված, կոն­սեր­վաց­ված հան­քա­վայ­րե­րի և ար­դյու­նա­բե­րա­կան թա­փոն­նե­րի մո­նի­թո­րին­գի ծրա­գիր, ո­րի շր­ջա­նակ­նե­րում նա­խա­րա­րու­թյան հա­մա­պա­տաս­խան աշ­խա­տան­քա­յին խմ­բի կող­մից ի­րա­կա­նաց­վում են տե­ղազ­նն­ման եր­թու­ղի­ներ՝ հե­տա­խու­զա­կան աշ­խա­տանք­ներ ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար:

Ըստ ծրագ­րի, նա­խա­տես­վում է դի­տայ­ցեր հան­րա­պե­տու­թյան բո­լոր շր­ջան­նե­րի հա­մայ­նք­նե­րի ուղ­ղու­թյամբ: Որ­պես ա­ռաջ­նա­յին խն­դիր` նա­խա­տես­վում է կազ­մել օգ­տա­կար հա­նա­ծո­նե­րի ար­դյու­նա­հան­ման ար­դյուն­քում գո­յա­ցած ըն­դեր­քօգ­տա­գործ­ման թա­փոն­նե­րի լք­ված կամ տի­րա­զուրկ ար­տադ­րա­կան լցա­կույ­տե­րի, թա­փոն­նե­րի փակ­ված օ­բյեկտ­նե­րին վե­րա­բեր­վող տե­ղե­կատ­վա­կան բա­զա։
Ս.թ. ա­ռա­ջին կի­սա­մյա­կում ի­րա­կա­նաց­վել է 10 այց Աս­կե­րա­նի, Մար­տա­կեր­տի և Մար­տու­նու շր­ջան­ներ` 21 հա­մայն­քի վար­չա­կան տա­րածք­ներ: Ինչ­պես տե­ղե­կաց­րեց ԱՀ բնա­պահ­պա­նու­թյան և բնա­կան ռե­սուրս­նե­րի նա­խա­րա­րու­թյան բնա­պահ­պա­նա­կան և ըն­դեր­քի պե­տա­կան տես­չու­թյան պետ Սևակ Ստե­փա­նյա­նը, կա­տար­ված աշ­խա­տանք­նե­րի ըն­թաց­քում Աս­կե­րա­նի շր­ջա­նում հայտ­նա­բեր­վել են 8 ա­վա­զա­կոպ­ճագ­լա­քա­րա­յին կոն­սեր­վաց­ված հան­քա­վայ­րեր, Մար­տա­կեր­տի շր­ջա­նում՝ 4 ա­վա­զա­կոպ­ճագ­լա­քա­րա­յին, 3 կրա­քա­րա­յին, մեկ հաբ­րո-պոր­ֆի­րիտ և մեկ քա­րած­խի (ընդ­հա­նուր թվով՝ 9 կոն­սեր­վաց­ված հան­քա­վայր նշ­ված շր­ջա­նում), Մար­տու­նու շր­ջա­նում? 3 ա­վա­զա­կոպ­ճագ­լա­քա­րա­յին, մեկ ոս­կու, մեկ հաբ­րո-պոր­ֆի­րիտ և մեկ կրա­քա­րի (6 կոն­սեր­վաց­ված հան­քա­վայր)։ Աշ­խա­տանք­նե­րի ըն­թաց­քում ի­րա­կա­նաց­վել է նմու­շա­ռում Դրմ­բո­նի ե­րեք պո­չամ­բար­նե­րից, Զար­դա­նա­շե­նի և Մա­ղա­վու­զի հան­քա­վայ­րե­րից:
Նմուշ­նե­րի ա­նա­լիզն ի­րա­կա­նաց­վել է ՙԱ­պա­գա սե­րունդ­նե­րի հիմ­նադ­րա­մի՚ երկ­րա­բա­նա­կան փոր­ձարկ­ման լա­բո­րա­տո­րիա­յում՝ ռենտ­գե­նաս­պեկ­տո­րա­յին մե­թո­դով:
Երկ­րորդ ե­ռա­մա­սյա­կում դաշ­տա­յին ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներ են ի­րա­կա­նաց­վել Աս­կե­րա­նի, Մար­տա­կեր­տի և Մար­տու­նու շր­ջան­նե­րում: Ու­սում­նա­սիր­վել են ըն­դեր­քօգ­տա­գործ­ման թա­փոն­նե­րով զբա­ղեց­րած 3 լք­ված տա­րածք­ներ և 3 փակ­ված պո­չամ­բար­ներ:
Ս. Ստե­փա­նյա­նի խոս­քով՝ ստաց­ված տե­ղե­կատ­վա­կան բա­զա­յի ամ­փոփ­ման ար­դյունք­նե­րը թույլ են տա­լիս ամ­րագ­րել հե­տա­գա գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի նախ­նա­կան ընդ­հան­րա­կան ծրա­գիր, ին­չը նպա­տա­կաուղղ­ված կլի­նի շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի և ազ­գաբ­նակ­չու­թյան ա­ռող­ջու­թյան և անվ­տան­գու­թյան հա­մար ա­ռա­վել վտան­գա­վոր տե­ղա­մա­սե­րի սահ­մա­նա­զատ­մա­նը, դրանց տա­րածք­նե­րում ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի կա­տար­մա­նը, բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րի չե­զո­քաց­մանն ու ռիս­կե­րի հնա­րա­վոր նվա­զեց­մա­նը: