ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ԱՌԵՂԾՎԱԾ
Վահրամ ԱԹԱՆԵՍՅԱՆ
Մոտ մեկ շաբաթ առաջ արտառոց հրաժարական եղավ Ադրբեջանի Միլլի մեջլիսում։ Պատգամավոր Միքայիլ Ջաբարովն ստիպված էր վայր դնել մանդատը, որովհետեւ հայտնվել էր աղմկոտ պատմության կենտրոնում։ Նրա դեմ դատական հայց էր ներկայացրել մի քաղաքացի, որին Ջաբարովը պարտք էր 370 000 դոլար եւ չէր վերադարձնում։
Ամենազավեշտականն այն էր, որ նա պարտքի դիմաց քաղաքացու մոտ որպես գրավ թողել էր…պատգամավորի վկայականը։ Դատարանը բավարարել էր քաղաքացու հայցը, որից հետո Ջաբարովը ներկայացրել էր հրաժարականի դիմում, որը նույն օրը բավարարվել էր։ Երեւույթը հետաքրքրական է նրանով, որ իշխանությունը կարող էր փրկել Ջաբարովի հեղինակությունը, բայց գնաց լիովին հակառակ ճանապարհով, ինչից միայն մի եզրակացության կարելի է գալ. դատական ատյանում հայտնվելուց շատ առաջ Ջաբարովը կորցրել էր վստահությունն Իլհամ Ալիեւի մոտ։ Եւ պատահական չէ, որ նրա հրաժարականից անմիջապես հետո մամուլում հրապարակումներ եղան, որ նախկին պատգամավորը մի քանի անգամ գաղտնի հանդիպել է ընդդիմադիր ԱԺՃ առաջնորդ Ալի Քերիմլիի հետ։
Ավելի վաղ իշխող ՙԵնի Ազարբայջան՚ կուսակցության գործադիր քարտուղարի տեղակալ, խորհրդարանի պատգամավոր Սիավուշ Նովրուզովն աղմկոտ հայտարարություն էր արել, որ իշխանության որոշ ներկայացուցիչներ եւ մի խումբ նախկին նախարարները միջնորդավորված ֆինանսավորում են ընդդիմությանը։ Անմիջապես արձագանքեցին կրթության եւ տրանսպորտի նախկին նախարարներ Մարդանովը եւ Մամեդովը՝ հերքելով ընդդիմության հետ իրենց կապերը։ Այդուհանդերձ, մամուլում չեն դադարում ենթադրությունները, թե, հնարավոր է, իշխանությունից հեռացած որոշակի շրջանակներ, եկող տարի սպասվող խորհրդարանական ընտրություններին նախապատրաստվելու նպատակով, համագործակցում են ընդդիմության հետ։ Որոշ հրապարակումներում դրանով է բացատրված Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատ կուսակցության եւ այսպես կոչված Ժողովրդավարական ուժերի ազգային խորհուրդ կառույցի քաղաքական աշխուժացումը, ինչը դրսեւորվում է նաեւ արտերկիր հաճախակի դարձած այցելություններով։
Իշխանությունը դիվանագիտական ներկայացուցչություններին խստորեն հրահանգավորել է խոչընդոտել ընդդիմության ներկայացուցիչների հանդիպումներն արտերկրում։ Հայտնի է դարձել, մասնավորապես, որ Թուրքիայում Ադրբեջանի դեսպանատունը հասել է նրան, որ չեղարկվեն Ժողովրդավարական ուժերի ազգային խորհրդի նախագահ, պատմաբան Ջամիլլիի դասախոսությունները թուրքական մի քանի համալսարաններում։ Ամեն ինչից զգացվում է, որ Ադրբեջանում ներքին լարվածություն կա, աճում է դիմակայությունը։ Եւ ահա այս իրավիճակում Իլհամ Ալիեւն ընդունում է վարչապետին պաշտոնանկելու որոշում։ Ադրբեջանի նման փակ երկրում այդ որոշումը հրապարակային մեկնաբանություններ չունեցավ։ Արձանագրվեց փաստը, որ կրթությամբ բանասեր Մամեդովին վարչապետի պաշտոնում փոխարինում է տնտեսագետ Ասադովը։ Ընդ որում, վերջինս մինչ այդ զբաղեցնում էր նախագահի օգնականի պաշտոնը։
Պաշտոնական քարոզչությունը խոսում է ադրբեջանական տնտեսության ՙանշեղ վերելքի՚ մասին։ Այս նկատառմամբ՝ վարչապետի փոփոխությունը հազիվ թե կապված է սոցիալ-տնտեսական խնդիրների հետ։ Մանավանդ որ Ադրբեջանում գործադիր իշխանությունն ուղղակիորեն ենթարկվում է նախագահին, իսկ առաջին փոխնախագահի պաշտոնի ստեղծմամբ եւ այն Մեհրիբան Ալիեւային վերապահելուց հետո, ինչպես բոլոր մեկնաբաններն են ասում, կառավարության գործունեության վերահսկողությունը վարչապետի փոխարեն նա է իրականացնում։ Արդեն նախկին վարչապետ Նովրուզ Մամեդովն Ալիեւների իշխանության հնաբնակներից էր, պետական ծառայության էր անցել Հեյդար Ալիեւի աշխատակազմում։ Իլհամ Ալիեւի մոտ նա զբաղեցնում էր արտաքին քաղաքական հարցերով օգնականի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալի պաշտոնը, հայտնի էր որպես ԼՂ կարգավորման բանակցային գործընթացին լավատեղյակ փորձագետ։ Թե ինչու? այդ որակավորման պետական պաշտոնյան հայտնվեց վարչապետի պաշտոնում ու մեկ տարի անց հեռացվեց եւ ուղարկվեց ՙվաստակած հանգստի՚՝ Ալիեւի կառավարման առեղծվածներից մեկն է։ Կարելի է, թերեւս, կատարվածին մեկ բացատրություն տալ՝ Մամեդովի պաշտոնանկությունը կապ ունի իշխանության ներսից ընդդիմությանը սատարելու մասին խոսակցությունների հետ։ Այլ կերպ ասած, վարչապետի պաշտոնում Նովրուզ Մամեդովը փորձել է ապագա խորհրդարանում ունենալ քաղաքական իր թեւը։ Դա Ալիեւի կողմից դիտվել է որպես դավաճանություն, եւ նա արագորեն ընդունել է Մամեդովին պաշտոնանկելու որոշում։ Բայց դրանով խնդիրը լուծվե՞լ է։
Եթե հասունացել է անհրաժեշտություն, որ նոր խորհրդարանում Ալիեւը պետք է ունենա լուրջ հակակշիռ, ապա նպատակն իրացնելու այլ հնարավորություններ կարող են գտնվել։ Ադրբեջանում, այսպիսով, սկսվում է իշխանության համար պայքարի նոր փուլ։ Այդ երկրում մի քանի արյունալի հեղաշրջումներ եղել են։ Չի բացառվում, որ 2020թվականն Ադրբեջանում դառնա նոր փորձությունների տարի։