ՍՈՒՐԲ ԹԱՐԳ­ՄԱՆ­ՉԱՑ ՏՈՆ

 Ա­ռա­ջի­նը կոչ­վում է ՙՍր­բոց թարգ­ման­չաց հարցն մե­րոց Սա­հա­կայ եւ Մես­րով­բայ՚ և նշ­վում է հու­նի­սի 11-ից մինչև հու­լի­սի 16-ն ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում (այս տա­րի հու­լի­սի 11-ին): Այդ օ­րը հա­մար­վում է Ս.Սա­հա­կի և Ս.Մես­րո­պի հան­դիպ­ման օ­րը Ռահ գե­տի ա­փին: Տո­նի օ­րը բազ­մա­թիվ ուխ­տա­վոր­ներ մեկ­նում են Օ­շա­կան` եր­կր­պա­գե­լու և խունկ ծխե­լու ե­րա­նաշ­նորհ վար­դա­պետ Ս. Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի շի­րի­մի վրա: Երկ­րոր­դը, որ կոչ­վում է ՙՍր­բոց Թարգ­ման­չաց վար­դա­պե­տացն մե­րոց` Մես­րով­բայ, Ե­ղի­շէի, Մով­սի­սի Քեր­թո­ղին, Դավ­թի Ա­նյաղթ փի­լի­սո­փա­յին, Գրի­գո­րի Նա­րե­կաց­ւոյն եւ Ներ­սի­սի Կլաեց­ւոյն՚, նշ­վում է հոկ­տեմ­բե­րի 3-ից մինչև նո­յեմ­բե­րի 7-ն ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում (այս տա­րի հոկ­տեմ­բե­րի 12-ին) և հի­շա­տա­կումն է հա­յոց գրե­րի գյու­տի և Սուրբ Գր­քի թարգ­մա­նու­թյամբ սկս­ված ՙԹարգ­ման­չաց շարժ­ման՚: 

Թերևս աշ­խար­հի քիչ ժո­ղո­վուրդ­ներ ի­րենց ե­կե­ղե­ցա­կան տո­նա­ցույ­ցում ու­նեն այս­պի­սի մի տոն, ո­րում գե­րա­զան­ցա­պես շեշտ­ված են թե’ հոգևոր և թե’ ազ­գա­յին գե­րա­գույն ի­րո­ղու­թյուն­ներ: Տո­նի խոր­հուր­դը լա­վա­գույնս ըն­բռ­նե­լու հա­մար մենք պետք է հե­տա­դարձ հա­յացք նե­տենք պատ­մա­կան այն շր­ջա­նին, երբ հայ ժո­ղո­վուրդն իր բազ­մա­դա­րյա ըն­թաց­քի մեջ վերս­տին կանգ­նել էր ձուլ­ման վտան­գի և լի­նել-չլի­նե­լու խնդ­րի առջև: Մինչև 5-րդ դար հա­յոց դպ­րոց­նե­րում ու­սու­ցու­մը կա­տար­վում էր հու­նա­րեն և ա­սո­րե­րեն լե­զու­նե­րով: Քրիս­տո­նեու­թյան ըն­դու­նու­մից հե­տո հու­նա­կան և ա­սո­րա­կան ազ­դե­ցու­թյուն­ներն էլ ա­վե­լի ու­ժե­ղա­ցան, քա­նի որ թե’ Սուրբ Գր­քի պատ­գամ­նե­րի մա­տու­ցու­մը և թե’ ե­կե­ղե­ցու ծի­սա­կան ա­րա­րո­ղա­կար­գե­րը կա­տար­վում էին այդ լե­զու­նե­րով: Դրու­թյու­նը ծան­րաց­նում էր նաև Հա­յաս­տա­նի բա­ժան­ված լի­նե­լը Բյու­զան­դիա­յի և Պարս­կաս­տա­նի միջև: Պե­տա­կան ան­կա­խու­թյան կո­րուս­տը, երկ­րի եր­կատ­վա­ծու­թյու­նը, սե­փա­կան գրի ու գրա­կա­նու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյու­նը մեր ժո­ղովր­դին սպառ­նում էր ու­ծաց­մամբ և վե­րաց­մամբ: Այս վտան­գը խո­րա­պես գի­տակ­ցում էին թե’ հա­յոց Վռամ­շա­պուհ ար­քան և թե’ Սա­հակ Պարթև հայ­րա­պե­տը, ով­քեր ձեռ­նա­մուխ էին ե­ղել այդ ծանր վի­ճա­կից ելք ո­րո­նե­լու: Եր­կար դե­գե­րում­նե­րից ու ո­րո­նում­նե­րից հե­տո, ի վեր­ջո, Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի մի­ջո­ցով մեր ազ­գին շնորհ­վեց հա­յոց գի­րը, ո­րը դար­ձավ աշ­խար­հի կոր­ծա­նա­րար հե­ղեղ­նե­րից մեզ պաշտ­պա­նող պատ­վար և մեր ան­մա­հու­թյան ան­խախտ գրա­վա­կան:
Գրե­րի գյու­տից ան­մի­ջա­պես հե­տո Ս.Սա­հակն ու Ս.Մես­րո­պը մի խումբ ա­շա­կերտ­նե­րի հետ ձեռ­նա­մուխ են լի­նում Սուրբ Գր­քի հա­յե­րեն թարգ­մա­նու­թյա­նը, ո­րը տևում է շուրջ 30 տա­րի: Թարգ­մա­նու­թյու­նը նախ կա­տար­վեց ա­սո­րա­կան Պե­շիտ­տա (Պե­շի­թո) բնագ­րից, այ­նու­հետև Աստ­վա­ծաշն­չի հնա­գույն` հու­նա­րեն Յո­թա­նաս­նից (Սեպ­տուա­գին­տա) թարգ­մա­նու­թյու­նից: Իր լեզ­վի մաք­րու­թյան, ո­ճի հս­տա­կու­թյան, գե­ղար­վես­տա­կան ար­տա­հայ­տիչ պատ­կե­րա­վո­րու­թյան և թարգ­մա­նա­կան մտ­քի ճշգր­տու­թյան շնոր­հիվ այս թարգ­մա­նու­թյունն օ­տար գիտ­նա­կան­նե­րի կող­մից ան­վան­վեց ՙԹա­գու­հի թարգ­մա­նու­թյանց՚:
Սուրբ Գր­քի թարգ­մա­նու­թյան շնոր­հիվ Աստ­ծո խոս­քը մեր ժո­ղովր­դի հա­մար դար­ձավ հա­րա­զատ ու մատ­չե­լի, Աստ­ված սկ­սեց հա­յե­րեն խո­սել հա­յի հետ` վառ պա­հե­լով հա­յի հո­գում Լու­սա­վոր­չի ան­մար կան­թե­ղի լույ­սը: Հա­յի հա­մար միս ու ա­րյուն դար­ձավ քրիս­տո­նեու­թյու­նը, հա­նուն ո­րի ար­դեն մե­կու­կես դար հե­տո նա դուրս ե­կավ Ա­վա­րայր:
Աստ­վա­ծաշն­չի թարգ­մա­նու­թյու­նից հե­տո Ս.Սա­հակն ու Ս.Մես­րո­պը ծա­վա­լե­ցին քա­րոզ­չա­կան լայն գոր­ծու­նեու­թյուն, ա­մե­նուր բա­ցե­ցին հա­յա­լե­զու դպ­րոց­ներ, հա­յաց­րին մեր Ե­կե­ղե­ցու ծե­սը և հիմ­քը դրե­ցին մեր ծի­սա­կան մա­տյան­նե­րի (Ժա­մա­գիրք, Շա­րա­կան, Տո­նա­ցույց և այլն), սահ­մա­նե­ցին զա­նա­զան կա­նոն­ներ և օ­րենք­ներ: Նրանք ստղ­ծե­ցին թարգ­մա­նիչ­նե­րի մի ամ­բողջ բա­նակ, ո­րոնց գոր­ծու­նեու­թյամբ սկիզբ ա­ռավ հայ թարգ­մա­նա­կան և ինք­նու­րույն գրա­կան ժա­ռան­գու­թյու­նը, սկս­վե­ցին քնն­վել ի­մաս­տա­սի­րու­թյան, բնա­գի­տու­թյան, պատ­մու­թյան, մարդ­կա­յին հո­գու և տիե­զեր­քի խոր­քե­րը: Ծաղ­կեց քրիս­տո­սա­շունչ մշա­կույ­թը, թրծ­վեց հա­յի ինք­նու­թյունն ու դի­մա­գի­ծը:
Ս.Սա­հա­կի և Ս.Մես­րո­պի ցա­նած հո­ղում ծլե­ցին ու փթ­թե­ցին այն­պի­սի սեր­մեր, ինչ­պի­սիք էին Կո­րյունն ու Ե­ղի­շեն, Եզ­նիկ Կող­բա­ցին ու Դա­վիթ Ան­հաղ­թը, Մով­սես Խո­րե­նա­ցին ու Ղա­զար Փար­պե­ցին, Գրի­գոր Նա­րե­կա­ցին ու Ներ­սես Կլա­յե­ցին (Շնոր­հա­լի) և շատ ու­րիշ­ներ: Նրանց բոր­բո­քած հրով վառ­ված` ի­մա­ցյալ մա­հով ան­մա­հա­նա­լու գնա­ցին Վար­դա­նանք և Վա­հա­նյանք, Սար­դա­րա­պա­տի և Ար­ցա­խյան գո­յա­պայ­քա­րի հե­րոս­նե­րը: Այ­սօր էլ բազ­մա­թիվ հա­յոր­դի­ներ, բարձր պա­հե­լով սր­բա­զան թարգ­մա­նիչ­նե­րի վա­ռած ջա­հը` ա­ռաջ­նոր­դում են մեր ժո­ղովր­դին դե­պի լույս և ճշ­մար­տու­թյուն, դե­պի ան­մա­հու­թյան ան­խախտ ու­ղին:

Տ. Ներ­սես քա­հա­նա ԱՍ­ՐՅԱՆ
Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղե­ցու
Ար­ցա­խի թե­մի Տե­ղե­կատ­վա­կան
հա­մա­կար­գի տնօ­րեն