ՄԵԾ ՋՈՒՐ

 Սկիզբը՝ ՙԱԱ՚ թիվ 11)

Կյան­քը՛... ինձ հա­մար չա­վարտ­վող սուտ է, շա­րու­նա­կա­կան, չընդ­հատ­վող, միշտ ներ­կա սուտ։ Դա մի­լիար­դա­վոր մարդ­կանց ընդ­հա­նուր, հա­վա­քա­կան, ամ­բող­ջա­կան սար­դոս­տայն է, և այդ մի­լիար­դից յու­րա­քան­չյու­րն իր ձևով, իր ու­նա­կու­թյուն­նե­րի ու ու­ժե­րի սահ­ման­նե­րում ձգում, տա­տա­նում է այդ հս­կա­յա­կան ոս­տայ­նի գու­նա­վոր թե­լե­րը, թե­պետ հա­ճախ ոչ ոք դա չի էլ նկա­տում, չի զգում, ուղ­ղա­կի չի տես­նում... Եվ ա­մե­նաող­բեր­գա­կանն ու ա­ռեղծ­վա­ծա­յի­նը, դա չեն տես­նում նաև այդ ոս­տայ­նի ու­ղիղ կենտ­րո­նում բազ­մած­նե­րը, ով­քեր հա­մոզ­ված են, որ հենց ի­րենք են, միայն ու միայն ի­րենք են կա­ռա­վա­րում այդ հս­կա­յա­կան շի­նու­թյու­նը։ Ե­սա­սի­րու­թյան, փա­ռա­սի­րու­թյան, լկ­տիու­թյան ու խաբ­վա­ծու­թյան նման դրսևո­րում ու­րիշ ոչ մի տեղ հնա­րա­վոր չէ տես­նել։ Դա միայն ու միայն սար­դոս­տայ­նի մե­նաշ­նորհն է, կոր­ծան­ման գնա­ցո­ղի մե­նաշ­նոր­հը... Իսկ ա­մե­նաող­բեր­գա­կանն այն է, որ մենք չենք հա­մար­ձակ­վում խոս­տո­վա­նել, որ մո­լոր­վել ենք մեր իսկ ստեղ­ծած այդ լա­բի­րին­թո­սում և չգի­տենք որ­տեղ ենք... Իսկ ե­ռագ­լուխ հրե­շն ա­մեն օր խժ­ռում –պա­տա­ռո­տում է մե­զա­նից մե­կին, հեր­թով, և յու­րա­քան­չյու­րին թվում է` հեր­թը ի­րեն չի հաս­նի...
Աշ­խար­հի վեր­ջի մա­սին խո­սող­ներն էլ չեն քիչ։ Մեկ-մեկ այն­քան վս­տահ, որ ես էլ եմ վա­խե­նում, բայց դա ըն­դա­մե­նը մի քա­նի օր է տևում։ Մարդ ա­րա­րա­ծը, ինչ­քան էլ ցան­կա­նա, չի կա­րող կոր­ծա­նել ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը։ Դա անհ­նա­րին բան է, մար­դու ու­ժե­րից վեր։ Ինչ խոսք, մարդն ինչ-որ բան կա­րող է ձևա­փո­խել, խե­ղել, պա­տե­րազմ հայ­տա­րա­րել, սպա­նել իր նմա­նին, բայց ա­հա աշ­խարհ կոր­ծա­նե­լը մար­դու խել­քի բա­նը չէ, ինչ­քան էլ սա­տա­նան ու­ղեկ­ցի ու օգ­նի նրան, զո­րաց­նի, զի­նի ու մղի...
Կոր­ծա­նել կա­րող միայն Ա­ՐԱ­ՐԻ­ՉԸ, սա­կայն նա էլ եր­բեք ձեռք չի բարձ­րա­ցնի իր ստեղ­ծա­ծի վրա, ինչ­քան էլ այն ան­կա­տար լի­նի։ Բայց ան­կա­տա՞ր է, ար­դյոք, ա­րար­վա­ծը, կա՞ մի բան, որ չի հե­րի­քում, չի բա­վա­րա­րում, ձանձ­րաց­նում է... չէ... ա­մեն ինչ կա­տա­րյալ է, է­լի միայն մարդն է, որ խա­ղում է ՏԻ­ՐՈՋ համ­բե­րու­թյան հետ, սոր հա­մար­ձակ­վում է խա­չել, որ փոր­ձում է ժխ­տել նրան և ա­րար­չա­գոր­ծու­թյունն էլ հա­մա­րում է պա­տա­հա­կա­նու­թյուն, ինք­նաս­տեղ­ծում, դիա­լեկ­տի­կա՛...
Տես­նու՞մ եք, ինչ­քան տկար ենք մենք, ինչ­քան խղ­ճուկ, ինչ­քան ան­միտ, փոքր ու մե­ղա­վոր... Ես այդ մար­դու վերջ­նա­կան կոր­ծա­նու­մից եմ վա­խե­նում, վա­խե­նում եմ, երբ չեմ տես­նում ցան­կու­թյու­նը ա­պաշ­խա­րե­լու, երկ­նա­յի­նին տես­նե­լու... ա­ռանց տես­նե­լու հա­վա­տա­ցող­նե­րը քիչ են, ան­հու­սա­լի քիչ... Ա­ՐԱ­ՐԻՉՆ, ի­հար­կե, ա­մե­նա­զոր է, ա­մե­նա­տես, բայց նրան չի կա­րե­լի թող­նել մե­նակ... ոչ եր­կն­քում, ոչ էլ երկ­րի վրա, դա դա­վա­ճա­նու­թյուն է, ստո­րու­թյուն...
Պատ­կե­րաց­նու՞մ եք, հի­մա մարդն է մե­նակ... իսկ մարդ ա­րար­ածը մե­նա­կու­թյու­նից կա­րող է խել­քը թռց­նել, կա­րող է դի­մել ցան­կա­ցած հի­մա­րու­թյան, հե­տո էլ ինք­նաս­պա­նու­թյուն գոր­ծել... Պա­տե­րազմ­նե­րը, կեն­ցա­ղը, գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը, իշ­խե­լու տեն­չը փո­խում են մար­դու բնու­թյու­նը, հնա­րա­վոր է նաև գե­նե­տիկ հա­մա­կար­գը, նրան դարձ­նում զենք, գոր­ծիք, տիկ­նիկ, ծաղ­րա­ծու, ինք­նա­սի­րա­հար­ված, ինքն ի­րեն գե­րագ­նա­հա­տող, ընտ­րյալ, ե­զա­կի փր­կիչ... և բա­ցառ­ված չէ, որ վա­ղն այդ­պի­սին կդառ­նա մե­զա­նից յու­րա­քան­չյու­րը։ Մե­զա­նից յու­րա­քան­չյու­րին կհա­մո­զեն, որ հենց ինքն է այդ ընտ­րյա­լը, այդ ե­զա­կի փր­կի­չը, կա­սեն ա­մեն օր, ա­նընդ­հատ, ա­մեն տեղ, և, պատ­կե­րաց­նու՞մ եք, մենք կսկ­սենք հա­վա­տալ՝ չկաս­կա­ծե­լով ան­գամ, որ դա է կոր­ծա­նու­մը, որ մեզ­նից ան­վե­րա­դարձ հե­ռա­նում է հենց ին­քը՝ ՄԱՐ­ԴԸ։
Աշ­խարհն այ­սօր տա­ռա­պում է ան­զո­րու­թյու­նից, մո­լո­րա­կը բա­ժան-բա­ժան է, մարդն ա­տում է իր նմա­նին, հայ­րը սպա­նում է որ­դուն, որ­դին՝ հո­րը, ա­պաշ­խա­րե­լը դար­ձել է ծի­ծա­ղե­լի թու­լու­թյուն, ձևա­կան մի բան, հա­վատ­քը խա­խուտ է, պա­տե­րազմ­նե­րը զրկ­վել են գա­ղա­փա­րից ու դար­ձել հարս­տու­թյան, նյու­թի, դա­րե­րով ստեղծ­ված ար­ժեք­նե­րի կոր­ծան­ման աղ­բյուր... Պա­տե­րազմ­նե­րի ա­րյու­նոտ դաշ­տե­րում, հա­զա­րա­վոր ան­թաղ դիակ­նե­րի վրա անն­կա­րագ­րե­լի ա­րա­գու­թյամբ բարձ­րա­նում է նյու­թի մո­նու­մեն­տալ աշ­տա­րա­կը։ Մտա­ծե՞լ եք ին­չից է դա։ Դա նրա­նից է, որ աշ­խար­հը մո­ռա­ցել է իր ման­կու­թյու­նը, մարդ­կու­թյու­նը դար­ձել է ման­կուրտ։

Զին­վո­րի ա­մե­նա­ժա­մա­նա­կա­կից ու ա­մե­նահ­զոր զեն­քը միշտ էլ ե­ղել է հի­շո­ղու­թյու­նը, հա­վատ­քը, Մեծ մե­ռել­նե­րի կտա­կը, հայ­րե­նա­պաշ­տու­թյունն ու մար­դա­պաշ­տու­թյու­նը, ա­նընդ­հատ հա­րու­թյուն առ­նե­լու հրաշ­քը։ Կարճ՝ աշ­խար­հի ա­մե­նա­զին­վո­րը մեր ԴԱ­ՎԻԹՆ է, զին­վո­րի նա­խա­հայ­րը` դուրս նյու­թից, քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նից, կեն­ցա­ղից... ե­զա­կի զին­վոր, ով չի սպա­նում, ով կա­րո­ղա­նում է հաղ­թել ա­ռանց սպա­նե­լու, միա­կը, ով եր­բեք չբա­ժան­վեց իր ման­կու­թյու­նից...
Բայց չեմ մտա­ծում, որ ան­ցյա­լը պետք է դարձ­նել կուռք, ինչ­քան էլ այն ար­ժան լի­նի պաշ­տա­մուն­քի։ Հրա­ժար­վելն էլ է կոր­ծա­նա­րար։ Այն` լավ-վատ մերն է, ու­զենք-չու­զենք պատ­կա­նում է մեզ և հա­վերժ ու­ղեկ­ցե­լու է, ա­մե­նուր լի­նե­լու է մեր կող­քին, մեզ հետ։ Եվ ա­մենևին էլ ի­մաստ չու­նի ա­նընդ­հատ բա­ցատ­րել, որ իմ նախ­նին պինդ-պինդ կանգ­նած է ե­ղել աշ­խար­հի քա­ղա­քակր­թու­թյան ու­ղիղ կենտ­րո­նում, որ իմ նախ­նին ԵՐ­ԿԻՐ մո­լո­րա­կում ա­ռա­ջինն է ճա­նա­չել ու ըն­դու­նել Քրիս­տո­սին, որ իմ նախ­նին այդ ճա­նա­պար­հին կրել է բազում զր­կանք­ներ, դար­ձել սա­տա­նա­յի ա­տե­լին...
Դա, կար­ծում եմ, պա­րապ ու ան­լուրջ զբաղ­մունք է, մի տե­սակ նույ­նիսկ՝ խո­խա­յու­թյուն, այդ նույն աշ­խար­հի հա­մար էլ՝ ա­նըն­դու­նե­լի ու ծի­ծա­ղե­լի։ Ես ինքս այդ­պես սպա­ռում եմ ու­ժերս, տկա­րա­նում, դառ­նում կույր, ներ­կա­յից դուրս... Չե՞ք մտա­ծում, որ մենք շատ ենք կորց­րել ա­նընդ­հատ ան­ցյա­լի խոր­քե­րում ապ­րե­լով, մեր ան­ցյա­լը փա­ռա­բա­նե­լով, մեր նախ­նի­նե­րի կա­տա­րածն ու չկա­տա­րա­ծը վե­րաի­մաս­տա­վո­րե­լով, մեզ միշտ հզոր­նե­րի կող­քին դնե­լով...
Չէ, եղ­բայր, ի­մը ներ­կան է, իմ խեն­թու­թյու­նը, իմ կիր­քը, իմ պոռթ­կու­մը, տիե­զեր­քի հետ իմ զրույ­ցը... Ան­ցյա­լիս հաղ­թա­նակ­ներն, ան­շուշտ, ոգևո­րում են ինձ, բայց ինձ այդ հաղ­թա­նակ­նե­րը պետք են նաև ներ­կա­յում, ա­մեն օր, այդ ԾՈ­ՎԻՑ­ ԾՈ­ՎԸ ինձ այ­սօր է պետք, հաղ­թա­նակ է հար­կա­վոր` ա­ռանց զո­հե­րի, թե­պետ այդ­պի­սի բան չի լի­նում` ա­ռանց կորց­նե­լու... ու­րիշ հաղ­թա­նակ չեմ ըն­դու­նում, ԲԱ­ՐՈ­ՅԱ­ԿԱՆ կոչ­վող հաղ­թա­նակ­նե­րը հյու­ծել են ինձ, դա ինք­նամ­խի­թա­րանք է, ազ­գո­վի զո­հա­բեր­վե­լը՝ դա­վա­ճա­նու­թյուն, մե­ղան­չում...
Մեկ-մեկ պի­տի կա­րո­ղա­նալ տղա­մար­դա­վա­րի հրա­ժար­վել ան­ցյա­լից, հե­ռա­նալ, նաև՝ ժխ­տել։ Չու­նե­ցանք այդ ա­րիու­թյու­նը, այդ նույն հզոր, ի­մաս­տուն ան­ցյա­լը մեզ խժ­ռե­լու է, կոր­ծա­նե­լու է, վե­րաց­նե­լու է վերջ­նա­կա­նա­պես... մեր ներ­կան դարձ­նե­լու է ան­գույն, ա­նի­մաստ, խղ­ճուկ... ո­րով­հետև այդ ան­ցյալ կոչ­վող երևույ­թը ե­սա­կենտ­րոն է, գո­ռո­զա­միտ, միշտ քաղ­ցած, ծա­րավ, ան­հագ, եր­բեք չբա­վա­րար­ված, ան­կուշտ... խոս­տո­վա­նեմ, ես վա­խե­նում եմ նրա­նից... պար­զա­պես մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը չփ­չաց­նե­լու հա­մար ես մեկ-մեկ հան­դի­պում եմ նրան, ան­գամ՝ գր­կա­խառն­վում... և դա նրան դուր է գա­լիս, ու­զում եմ ա­սել՝ ա­ռայժմ դա նրան էլ է բա­վա­րա­րում, ինձ էլ...
Ինչ­քան մտա­ծում եմ, Ա­ՐԱ­ՐԻՉՆ ինչ շի­նել է, պինդ է պա­հում, մինչև հի­մա իր շի­նա­ծից ո­չինչ չի վե­րաց­րել։ Իսկ նա մար­դուն ա­մե­նա­շատն է սի­րում։ Ե­թե կա մա­հը, իսկ իմ կար­ծի­քով նա հա­վերժ է, ա­պա հա­վերժ է նաև ՄԱՐ­ԴԸ ...
Ցա­վա­լի բան ա­սեմ, ե­թե չսի­րեմ սու­րը, նի­զա­կը, դա­նա­կը, ատր­ճա­նա­կը, մո­սի­նը, հրա­նո­թը, հրա­սայ­լը, ռմ­բա­կո­ծի­չը, ռում­բը, միտ­քը, վեր­ջա­պես՝ խա­չը, կկորց­նեմ տեղս ԵՐ­ԿԻՐ մո­լո­րա­կում, կոտ­նա­հար­վի ար­ժա­նա­պատ­վու­թյունս, կկորց­նեմ ժա­մա­նա­կի զգա­ցո­ղու­թյունս, ուղ­ղա­կի կմեռ­նեմ ան­փա­ռու­նակ... աշ­խարհն այ­սօր այլ փի­լի­սո­փա­յու­թյուն չի ըն­դու­նում, ան­զեն մար­դու պա­հան­ջարկ չկա, հա­մար­ձակ­վեմ ա­սել՝ ԵՐԿ­ՆԱ­ՅԻՆՆ ինձ ա­ռանց զեն­քի չի ըն­դու­նի, ա­վե­լին՝ նա կհ­րա­ժար­վի ինձ­նից... միակ մխի­թա­րու­թյունն այն է, որ իմ զեն­քը չի սպա­նում, իմ զեն­քը այլ ա­ռա­քե­լու­թյուն ու­նի աշ­խար­հի վրա, իմ զեն­քը փր­կիչ է...