ՓՈՍԱԼՑՈ՞ՒՄ, ԹԵ՞ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԿԱՐԿԱՏԱՆ
Ասեմ, որ մի մեծ փորձություն էլ հաղթահարեցինք։ Ճիշտ է, ամեն տարվա ապրիլ-մայիսյան օրերին ամեն ինչ, կարծես, նույնությամբ կրկնվում է, բայց հարմարվելը դառնում է ավելի ու ավելի դժվար։ Հետաքրքիրն այն է, որ փոխվում է մեր բառամթերքը, մենք սկսում ենք օգտագործել բառեր, որ երբեք չենք օգտագործել, խոսքը, բնականաբար, վերաբերում է նաև արտահայտություններին։ Մեր ոչ այնքան լայն փողոցները դժվար են շնչում, անհավատալի բան եմ ասում, բայց ժամանակ կոչվածն այնտեղ դանդաղեցնում է ընթացքը, բոլորը մեղադրում են իրար, անեծքի տակ են ընկնում բոլորը, ամենաշարքային բանվորից մինչև եղանակային պայմաններ։ Խառը։ Ով պատահի։ «Համապատասխան» ասվածը գոյություն չունի։ Անմեղ մեկը չկա։ Եվ ամենամտահոգիչը՝ փոսերը տարեցտարի մեծանում-խորանում են, ձգվում ամբողջ քաղաքով մեկ, մտնում բակերն ու նրբանցքերը։ Դրանք չեն ընդհատվում, ծանոթիս ասելով՝ դրանց միջև «պաուզա» չկա, ազատ տարածք գոյություն չունի, փողոցները բաժանվում են բարակ արահետներով իրար կապված տասնյակ կղզյակների։ Եվ այդպես…մեկ, երկու, երեք… տասը… փոսերը՝ չէ, օրերն են հաշվում…Պատկերն ամենևին էլ չի տեղավորվում ժամանակակից քաղաքի մտածողության տարածքում, օրինակի համար, գեղեցիկ չէ…հատկապես, երբ դրանք լցվում են անձրևաջրերով…Երևի լսել եք իտալական հայտնի քաղաքի մասին, ասում են, չէ՞, քաղաքը ջրի մեջ… ճիշտ է, տարբերությունը հսկայական է, բայց որոշ նմանություն, լավ փնտրելու դեպքում, կարելի է գտնել…ուղղակի մեզ մոտ նավակների փոխարեն ջրային տարածքը հաջողությամբ հաղթահարում են երկաթե գույնզգույն նժույգները։
Լավ, սա համարենք լիրիկական զեղում և անցնենք բուն նյութին։ Ինչպե՞ս ենք մենք այդ մանր ու մեծ փոսերը լցնում համապատասխան նյութերով, չեմ ասում եվրոպական չափանիշներին համապատասխան, որովհետև խիստ կասկածում եմ, այնտեղ լուծվո՞ւմ են նման խնդիրներ, թե՞ չէ։ Նրանք, ովքեր բախտի բերմամբ, թե պատահմամբ մուտք են գործել նման զարմանահրաշ երկրներ, ծիծաղում են՝ ի՛նչ փոսալցում, ի՛նչ կարկատան… Ձե՞ռ եք առնում… ո՞վ կհամարձակվի… մի փոսը կարող է կաթվածահար անել ամբողջ քաղաքը, ընդամենը մի անմեղ փոսը…
Այստեղ մի փոքր հաշվապահություն։ Օրինակի համար, ի՞նչ արժե մեկ քառակուսի մետր փոսը։ Կարող եք ասել նաև՝ խորանարդ մետր։ Հա, էլի, ի՞նչ արժե։ Քանի՞ հազար դրամ։ Եվ ի՞նչ արժե մեկ քառակուսի մետր ասֆալտապատ փողոցը։ Եվ պարտադիր մի քանի տարվա հաշվարկով։ Այսինքն, եթե նույն փոսը, ամեն տարի լցվում է համապատասխան նյութերով, գումարած դրա կողքին առաջացած նոր փոսը կամ փոսերը, ապա նույն փոսի արժեքն անընդհատ բարձրանում է։ Ավելի մանրամասն, եթե, օրինակ, մեկ փոսի վրա այսօր ծախսվում է, ենթադրենք, հինգ հազար դրամ, ապա մի քանի տարվա ընթացքում այդ հինգ հազարը շատ հանգիստ կարող է դառնալ, իրավունք էլ ունի, ամենաքիչը մի 30-40 հազար…Կարո՞ղ եմ ասել, չէ՞, որ այնքան էլ վատ չենք ապրում պարոնայք։ Վատ ապրեինք, միանգամից կասֆալտապատեինք ամբողջ քաղաքը և տարիներ շարունակ մեզ համար կապրեինք հանգիստ ու ապահով։ Եթե, իհարկե, այս դեպքում արդեն այդ ամենը համապատասխաներ եվրոպական չափանիշներին ու պահանջներին…Եթե ճիշտ չեմ ասում, ասեք, որ ճիշտ չեմ ասում, ասեք, որ ամեն ինչ չափազանցեցնում է, օրինակի համար, փոքրիկ միջատը բերում, ուղտ եմ սարքում, մարդկանց արած-թողածն էլ հավասարեցնում եմ հողին։
Լավ, հաշվեք ոչինչ էլ չեմ ասել։ Ուղղակի փոսերը հայտնաբերելուց խոսենք, այսինքն՝ ինչպես ենք որոշում, որ մեր տեսածն իսկապես փոս է և այդ փոսը պետք է լցնել։ Գիտե՞ք ինչու եմ հարցնում, ասեմ, որովհետև այդ նկատված փոսերի կողքին կան շատ, կարծես, անտարբերության մատնված փոսեր, բավականին խոր ու վտանգավոր, անգամ կենտրոնական փողոցներում։ Ինչքան էլ փորձում ես չնկատել, չի ստացվում, գալիս դեմդ կանգնում են։ Թվում է՝ հարցնում էլ են՝ ումի՞ց ենք պակաս…Էդ մնացածը ի՞նչ ունեն, որ մենք չունենք…
Ասել կուզեմ, որ փոսը փոս է և նրանց միջև տարբերություն դնելը, մեղմ ասած, ազնիվ չէ։ Ուղղակի գոյություն ունի ընդամենը մի քանի ամսվա փոս և մի քանի տարվա փորձ ունեցող փոս` մեծ ու փոքր, լայն ու նեղ, երևացող ու չերևացող…
Եվ ես ընդամենը մի քանի հարց ունեմ, շատ փոքրիկ ու անմեղ. ինչո՞ւ են մեր փողոցները այսպես արագորեն ավերվում, ինչո՞ւ մեր լցրած փոսը չի կարողանում դիմանալ գոնե մի քանի ամիս, ինչո՞ւ են անձրևները հեշտությամբ քշում-տանում մեր շինածը, ինչո՞ւ են անձրևաջրերը կուտակվում մեր փողոցներում… Չեմ թաքցնում, ես լավ էլ գիտեմ իմ այս հարցի պատասխանը, գիտեմ նաև` ինչ կարելի է չանել, որ անում ենք…
Մեկ քառակուսի մետր փոսը…մի քառակուսի մետր ասֆալտապատ փողոցը…մեկ խորանարդ մետր խիճը… և կրկին՝ մեկ քառակուսի մետր անիծյալ փոսը… ամեն տարի, ամեն տարի… միշտ… և նորից հարցը՝ կարկատանը ցուցադրո՞ւմ է, թե՞ թաքցնում… փրկությո՞ւն, թե՞ խաբկանք…միշտ էլ համոզված եմ եղել, որ ուրիշի գրպանը մտնելն առնվազն անբարոյականություն է, անթույլատրելի արարք, եթե կուզեք՝ սեփական անզորության ցուցարարություն-խոստովանություն, բայց… մեկ-մեկ հարցնելը չեմ կարծում, որ կարող է խանգարել։ Գոնե կիմանանք, ով ինչքան և ինչպես է վաստակում, ամենակարևորը՝ ինչու… թե չէ մի տեսակ ազնիվ չէ, երբ բերում, իրար կողքի ես դնում փոսը և մյուս կարևոր ու ոչ կարևոր բաները։ Մարդ պարզապես ստիպված կանգնում է ճակատագրական ընտրության առաջ՝ փո՞ս, թե՞, օրինակի համար, ուսուցչություն…