ՈՒՄԻ՞Ց ԵՆՔ ՊԱԿԱՍ

Նկա­տե՞լ եք՝ էս երկ­րի բնա­կիչ­նե­րի ա­մե­նա­սի­րե­լի թե­ման «վերևում» տե­ղի ու­նե­ցող ա­մե­նաչն­չին, կա­րե­լի է նույ­նիսկ ա­սել՝ անն­կա­տե­լի փո­փո­խու­թյուն­ներն են։ Բայց, կար­ծես, ճիշտ չձևա­վո­րե­ցի միտքս։ Ու­զում եմ ա­սել՝ մի նա­խա­րա­րի փո­խա­րի­նե­լը մեկ ու­րի­շով, նոր վար­չու­թյան կամ բաժ­նի ստեղ­ծու­մը, կամ՝ նոր օգ­նա­կան­նե­րի հայ­տն­վե­լը, և այլն, և այլն, և այլն։ Եվ հե­տաքր­քիրն այն է, որ հա­ճախ շու­կա­յում կամ դու­քան­նե­րում սկիզբ ա­ռած խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նում են ի­րա­կա­նու­թյա­նը, ա­վե­լի ճիշտ կլի­ներ ա­սել՝ ի­րա­կա­նու­թյուն են դառ­նում։ Այ­սինքնՍ, ժո­ղո­վուր­դը կար­գին էլ տե­ղյակ է, թե, օ­րի­նա­կի հա­մար, ինչ է տե­ղի ու­նե­նա­լու վա­ղը, մյուս օ­րը, նույ­նիսկ՝ ա­միս­ներ անց։ Էն, որ ա­սում են դե­մոկ­րա­տիա, դե­մոկ­րա­տիան հենց դա է, ախ­պերս, ես դե­մոկ­րա­տիա­յի ա­վե­լի կա­տա­րյալ ձև, ճիշտն ա­սած, չգի­տեմ։ Ժո­ղո­վուր­դը ո­րո­շու­մը կա­յաց­նում է, հե­տո տե­ղի է ու­նե­նում նշա­նա­կու­մը։ Ինչ­պես ա­սում են՝ բա­րով-խե­րով, կամ՝ բա­րի վա­յե­լում… Ժո­ղո­վուրդն ընտ­րել է՝ ինչ ու­զես, կա­րող ես ա­նել։
Գո­նե մի ան­գամ տե­սե՞լ եք ինչ­պես են քն­նար­կում, ինչ­պի­սի՜ ոգևո­րու­թյամբ, կար­ծիք­նե­րի ի՜նչ բազ­մա­զա­նու­թյամբ։ Եվ ա­մենևին էլ մտա­հու­զիչ չէ, որ նման քն­նար­կում­նե­րը մեկ-մեկ ա­վարտ­վում են ձեռ­նա­մար­տի, չէ, արևե­լյան մար­տար­վես­տի հնարք­նե­րի գե­ղե­ցիկ ցու­ցադ­րու­թյամբ։ Մե­կի հա­մար նախ­կինն ա­վե­լի գրա­գետ է, ա­վե­լի ազ­նիվ ու հայ­րե­նա­սեր, մյու­սը նա­խա­պատ­վու­թյու­նը տա­լիս է ըն­դա­մե­նը մի քա­նի ժամ հե­տո նա­խա­րա­րի գայ­թակ­ղիչ ա­թո­ռը զբա­ղեց­նո­ղին, բնա­կա­նա­բար, ման­րա­մասն ներ­կա­յաց­նե­լով նրա ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րը, ժա­մա­նա­կա­կից կա­րո­ղու­թյուն­ներն ու բո­լոր բա­րե­մաս­նու­թյուն­նե­րը։ Կող­մե­րից մե­կը վս­տահ է, որ, ե­թե երկ­րում ինչ-որ բան փոխ­վի, կփոխ­վի միայն ու միայն ե­րի­տու­ժի շնոր­հիվ, մյու­սը՝ չէ, ա­ռանց փոր­ձա­ռու, ճա­նա­պարհ ան­ցած­նե­րի ո­չինչ էլ հնա­րա­վոր չէ։ Այ­սինքնՍ, ա­րա­գո­րեն ու ամ­բող­ջու­թյամբ փոխ­վում է վե­ճի ու կար­ծիք­նե­րի փո­խա­նակ­ման ձևա­չա­փը։
Դի­տորդ­ներն էլ, ա­ռանց եր­կմ­տե­լու, վկա­յում են, որ նման քն­նար­կում­նե­րը հե­տաքր­քիր են դարձ­նում մեր կեն­ցա­ղը, մեզ հա­նում են ձանձ­րույ­թի ու ա­նո­րո­շու­թյան ոս­տայ­նից, օգ­նում ճիշտ ո­րո­շում­ներ կա­յաց­նե­լու գոր­ծում, փր­կում սխալ­վե­լուց։ Եվ ո­չինչ, որ այդ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը ո­չինչ էլ չեն փո­խում մեր կյան­քում, որ նախ­կինն ու նո­րը հա­ճախ ի­րա­րից չեն տար­բեր­վում, որ լի­նում են նաև ան­ցա­ծը ե­րա­նու­թյամբ հի­շող­ներ, որ նո­րըն­տի­րը պա­տե­րազմն ու խա­ղա­ղու­թյու­նը չի տար­բե­րում ի­րա­րից, որ այդ նո­րըն­տի­րը չի պատ­կե­րաց­նում` որ­տե­ղից է սկիզբ առ­նում և որ­տեղ է կանգ առ­նում Երկ­րի սահ­մա­նը… որ այդ Եր­կի­րը գր­կե­լու, փայ­փա­յե­լու, ա­մեն վայր­կյան պաշտ­պա­նե­լու եր­կիր է… և ինքն էլ զին­վոր է…
Բան չու­նեմ ա­սե­լու, հնա­րա­վոր է կա­ռու­ցո­ղա­կան մո­տե­ցում է ա­մեն փո­փո­խու­թյուն, ժա­մա­նա­կի հետ քայ­լե­լու կա­րո­ղու­թյուն-ցան­կու­թյուն, օ­րի­նա­կի հա­մար՝ ա­պա­գան տես­նե­լու ձգ­տում։ Մի՞­թե ըն­դու­նե­լի չէ և ար­ժա­նի չէ ծա­փա­հա­րու­թյան։ Հատ­կա­պես, երբ ան­թիվ ու ան­հա­շիվ են հա­վակ­նորդ­նե­րը։ Բո­լո­րը պատ­րաս­տի նա­խա­րար են, վար­չու­թյան պետ, տնօ­րեն, վար­չա­պետ, նա­խա­գահ էլ… Եվ դրա լավն այն է, որ եր­կար փնտ­րե­լու խն­դիր չկա, աչ­քերդ փակ կա­րող ես ա­մեն ինչ կար­գա­վո­րել, ընտ­րել, տե­ղա­փո­խել, տե­ղա­վո­րել, բո­լո­րին հնա­րա­վո­րու­թյուն տալ փոր­ձել, ստու­գել սե­փա­կան ու­ժե­րը, ներ­կա­յա­նալ, վա­յե­լել… Դպ­րոց աս­վա­ծը հենց դա է… ШКОЛА… բա՜
Եվ, ա­մե­նա­կարևո­րը՝ հե­տո էլ տար­բեր եր­կր­ներ ու­ղար­կել կազմ ու պատ­րաստ, հա­մա­պա­տաս­խան փոր­ձաշր­ջան ան­ցած բարձ­րո­րակ կադ­րեր։ Մի՞­թե նկա­տե­լի չէ։ Ի­հար­կե, նկա­տե­լի է։ Մի քա­նի տար­վա ըն­թաց­քում եր­կի­րը լց­րել ենք հա­զա­րա­վոր բա­նա­սեր­նե­րով, լրագ­րող­նե­րով, պատ­մա­բան­նե­րով ու ման­կա­վարժ­նե­րով, տն­տե­սա­գետ­նե­րով ու ի­րա­վա­բան­նե­րով, բայց, պարզ­վում է, կր­թու­թյու­նը բա­րե­փո­խում­նե­րի կա­րիք ու­նի, լրատ­վա­կան դաշ­տը՝ գո­նե մա­քուր, ազ­նիվ հա­յե­րե­նի, տն­տե­սու­թյու­նը՝ տե­ղից շարժ­վե­լու… գի­տու­թյու­նը՝ գիտ­նա­կա­նի… ա­վե­լի լավ է չշա­րու­նա­կեմ… մի տե­սակ տխուր, վա­խեց­նող պատ­կեր է ստաց­վում… Բայց չեմ կա­րող չա­սել, որ հող մշա­կող էլ չկա… ծառ տն­կող… ե­ղած բեր­քը՝ հա­վա­քող… որ աշ­խա­տա­սե­նյակ­նե­րում իշ­խո­ղը պա­րա­պու­թյունն է… Աշ­խա­տող մե­կին գտ­նե­լը ա­մե­նադժ­վար գործն է մեր կող­մե­րում, ա­մե­նա­բարդ ա­ռա­ջադ­րան­քը… Այդ ո՞վ է տե­սել, որ դիպ­լո­մի հա­մար 4-5 տա­րի տղա­մար­դա­վա­րի կռիվ տված մար­դը գա քեզ հա­մար հա­սա­րակ բան­վո­րու­թյուն ա­նի… ա­նի, որ ի՞նչ… մար­դիկ ի՞նչ կա­սեն… ար­ժա­նա­պատ­վու­թյուն կա, բան կա… Էլ հե­ղի­նա­կու­թյու­նից չեմ խո­սում… ուղ­ղա­կի ա­մոթ է, չի կա­րե­լի… բան­վո­րու­թյո՜ւն, չէ մի՜…
Բայց ամ­բողջ օ­րը բա­կում իր նման մի քա­նի­սի հետ նս­տել, օ­րի­նա­կի հա­մար, կա­րե­լի է, նույ­նիսկ՝ պար­տա­դիր։ Մար­դիկ հա­զար ու մի հարց ու­նեն, գա­լիս ինչ-որ բան են սո­վո­րում, լու­սա­վոր­վում ու գո­նե պար­զում, թե, օ­րի­նա­կի հա­մար, ինչ է լի­նե­լու մեր այս ան­հաս­կա­նա­լի աշ­խար­հի վեր­ջը։ Ե­թե ու­զում եք ճիշտն ի­մա­նալ, նման քա­րոզ­չու­թյան հա­մար այդ մարդ­կանց պետք է վար­ձատ­րել, հա­տուկ տա­ղա­վար կամ գրա­սե­նյակ հատ­կաց­նել պե­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը ճիշտ ճա­նա­պար­հով ու նր­բան­ցք­նե­րով տա­նե­լու հա­մար։ Եվ ա­մե­նաըն­դու­նե­լին՝ հա­սա­րա­կու­թյա­նը, ու­զում եմ ա­սել, ե­ղած մի քա­նի բան­վո­րից բաղ­կա­ցած դա­սա­կար­գը և գյու­ղա­ցիու­թյու­նը, նաև՝ մտա­վո­րա­կա­նու­թյու­նը նրանց հա­վա­տում է և ող­ջու­նում, նույ­նիսկ զար­մա­նում, որ այդ նվի­րյալ­նե­րը ոչ մի պաշ­տոն չեն զբա­ղեց­նում, այ­սինքնՍ, ինչ ա­նում են, ա­նում են հա­սա­րա­կա­կան կար­գով, ան­շա­հախն­դիր ու ազ­նիվ։ Մի խոս­քով՝ կեց­ցե՜ն։ Եր­կի­րը հենց նման ան­հա­տա­կա­նու­թյուն­նե­րով է կան­գուն։
Ինչ մնում է կադ­րա­յին փո­փո­խու­թյուն­նե­րին, խոս­տո­վա­նենք, մենք ա­ռանց դրա չենք կա­րող, միա­պա­ղա­ղու­թյու­նից կխեղդ­վենք, պա­տե­պատ կզարկ­վենք, կկորց­նեք մեր «ես»-ը։ Եվ, կրկ­նում եմ, ո­չինչ, որ դրա­նից ո­չինչ չի փոխ­վում, կարևո­րը քն­նար­կում­ներն են՝ փո­ղոց­նե­րում ու բա­կե­րում, դպ­րոց­նե­րում ու տար­բեր կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րում, և ար­տա­հայտ­վե­լու, կար­ծիք հայտ­նե­լու ըն­դար­ձակ աս­պա­րե­զը… Գո­նե այդ­պես ապ­րում ենք և դի­մա­նում` ա­մեն մե­կը սպա­սե­լով իր հեր­թին, իր լու­սա­վոր ա­պա­գա­յին։ Այ­սինքնՍ՝ ո՞ւ­մից ենք պա­կաս…

ՆՈՐԵԿ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ