ՄՏԵՐՄԻԿ ԶՐՈՒՅՑ ԸՆԹԵՐՑՈՂԻՍ ՀԵՏ ԿԱՄ ՊԱՐԶԱՊԵՍ ԱՆՀԱՍԿԱՆԱԼԻ ՕՐ

Գի­տեմ, մեկ-մեկ ձանձ­րաց­նում եմ քեզ իմ, երևի, ա­վե­լորդ ներ­կա­յու­թյամբ։ Ու­զում եմ ա­սել՝ միշտ չէ, որ սպա­սում ես ինձ, որ ու­նե­նում ես իմ խոս­քի կա­րի­քը, որ ցան­կա­նում ես զրու­ցել ինձ հետ։ Ինչ­քան էլ փոր­ձես ինձ հա­մո­զել, որ նման բան չկա, որ դա միայն ու միայն իմ կար­ծիքն է, չեմ հա­վա­տա։ Նույնն էլ՝ ես։ Երբ ա­մեն մե­կը իր պարտքն է հա­մա­րում ինձ ա­նընդ­հատ հի­շեց­նել, որ այդ գի­րը ոչ մե­կին չի հե­տաք­րք­րում, որ գի­րը պա­րապ վախ­տի խա­ղա­լիք է, և դրա­նով զբաղ­վող­ներն էլ միա­միտ ու ձանձ­րա­լի մար­դիկ են, ես միայն ծի­ծա­ղում եմ: Օ­րի­նա­կի հա­մար, չեմ ա­սում՝ միա­միտն էլ եք դուք, ձանձ­րա­լին էլ։ Կար­ծում եմ, մենք ի­րար լավ էլ հաս­կա­նում ենք, ա­ռանց զգաց­մուն­քա­յին բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րի ու խոս­տո­վա­նու­թյան։ Ի­մը գրելն է, գրում եմ։ Գրում եմ, ո­րով­հետև ինձ հա­մար այդ­պես ապ­րե­լը մի տե­սակ հեշ­տա­նում է, բարձ­րա­նում է դի­մադ­րո­ղա­կա­նու­թյունս, ու­սե­րիս բե­ռը թեթևա­նում է, օ­րի­նա­կի հա­մար, մաքր­վում էլ եմ։ Չէ, չեմ ա­սում գրե­լուց ա­ռաջ մի ու­րիշ մարդ եմ, գրե­լուց հե­տո՝ ու­րիշ, բայց ինչ-որ փո­փո­խու­թյուն, հաս­տատ, նկա­տե­լի է։ Չեմ կաս­կա­ծում, որ դու էլ իմ այդ գրա­ծը կար­դա­լուց ա­ռաջ և հե­տո ինքդ քեզ ինչ-որ բան ա­սե­լու ցան­կու­թյուն ես ու­նե­նում, ինչ­քան էլ ինձ հետ հա­մա­ձայն չլի­նես, ինչ­քան էլ ա­սածս թվա ա­վե­լորդ, միա­միտ, նույ­նիսկ՝ ա­նի­մաստ մեր այս ծուռ­տիկ ժա­մա­նակ­նե­րի հա­մար։
Միշտ էլ այդ­պես է ե­ղել։ Ո­չինչ չի փոխ­վել ու չի փոխ­վե­լու։ Փոխ­վեց, մարդն ին­քը կդառ­նա ան­հե­տաքր­քիր, ըն­թաց­քից դուրս, ինքն ի­րեն ու­սում­նա­սի­րե­լու ցան­կու­թյու­նից հե­ռու։ Ա­սեմ, չես հա­վա­տա, ինչ­քան դու ես իմ կա­րի­քը զգում, այն­քան էլ քո կա­րի­քը զգում եմ ես, ու­զում եմ ա­սել՝ մենք ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին գո­յու­թյուն չու­նենք։ Ճիշտ է, ինքս ինձ մխի­թա­րե­լու հա­մար հա­ճախ մե­ծամ­տա­նում եմ, իբր ինձ բա­ցար­ձա­կա­պես չի հե­տաք­րք­րում գրածս մի քա­նի տո­ղը ըն­թեր­ցում են, թե՝ չէ, բայց ան­չափ հա­ճե­լի է, երբ չես թաքց­նում, որ ըն­դա­մե­նը այդ մի քա­նի տո­ղը ցուր­տը կոտ­րե­լու հատ­կու­թյուն ու­նի, ի­րա­կա­նու­թյու­նը շո­շա­փե­լի դարձ­նե­լու ու­նա­կու­թյուն։ Խոս­տո­վա­նում ես, և քեզ հետ է­լի ու է­լի կիս­վե­լու, է­լի մի քա­նի տող հո­րի­նե­լու, է­լի կող­քիդ լի­նե­լու պա­հանջ եմ ու­նե­նում։ Եվ դու այն միակն ես, այն ե­զա­կին, ում հետ ա­մեն ին­չից կա­րող եմ խո­սել, ու­րա­խու­թյու­նից ու տխ­րու­թյու­նից, կորս­տից ու գտա­ծից, հա­րա­զա­տից ու օ­տար­նե­րից, երկ­րից ու տիե­զեր­քից, մեր սխալ­նե­րից ու ան­տար­բե­րու­թյու­նից… Ինչ քեզ է հե­տաք­րք­րում, հե­տաք­րք­րում է նաև ինձ, ինչ տես­նում եմ ես, տես­նում ես նաև դու, նույնն է մեր տե­սած ե­րա­զը, մեր ընտ­րած ճա­նա­պար­հը, մեր թշ­նա­մին… Եվ, ա­մե­նա­կարևո­րը, մենք ի­րա­րից ո­չինչ չենք թաքց­նում։ Հան­դի­պում ենք ա­ռանց դի­մա­կի, ա­ռանց շպա­րի։ Տնա­կան հագ ու կա­պով։
Հի­շո՞ւմ ես, մի ժա­մա­նակ ա­սում էի, որ մեր այս ա­նընդ­հատ փոք­րա­ցող երկ­րում ա­մե­նաօգ­տա­գործ­վող բա­ռը «հայ­րե­նա­սի­րու­թյունն» է, որ ան­հայ­րե­նա­սեր մե­կը չկա։ Պարզ­վում է` բո­լո­րը գժ­վում են մեր սա­րե­րի, ձո­րե­րի, շե­նե­րի ու քա­ղաք­նե­րի, ծա­ղիկ­նե­րի ու ծա­ռե­րի հա­մար ու յու­րա­քան­չյուրն էլ պատ­րաստ է հա­նուն այդ սր­բու­թյան մար­տի­րոս­վել… Իսկ դու չէիր հա­վա­տում, ա­վե­լին՝ դա հա­մա­րում էիր իմ` երբևէ մա­տու­ցած մե­ծա­գույն սու­տը։ Ինձ եր­կար բա­ցատ­րում էիր, որ հայ­րե­նա­սեր մար­դը մեր­ձա­վո­րին չի խա­բում, նրա բա­ժի­նը չի գո­ղա­նում, որ իր եր­կի­րը սի­րող մար­դը երկ­րից ո­չինչ չի պա­հան­ջում, երկ­րից չի վի­րա­վոր­վում, չի խռո­վում… և նրան չի սի­րում միայն խա­ղաղ ու ծաղ­կուն ժա­մա­նակ­նե­րում… Վեր­ջա­պես՝ այդ Եր­կի­րը սի­րող մար­դը մեզ նման չի ապ­րում… Եվ մեր այդ վի­ճա­բա­նու­թյան վեր­ջում պարզ­վում է, որ մենք նույն բանն ենք ա­սում, որ եր­կու­սիս էլ նույն ցավն է չար­չա­րում, որ եր­կուսս էլ նույն լա­բի­րին­թո­սում ենք ու չենք գտ­նում գո­նե ա­րա­հե­տը այն­տե­ղից դուրս գա­լու…
Չեմ թաքց­նում, ե­ղել են պա­հեր, երբ քեզ­նից հրա­ժար­վե­լու ո­րո­շում եմ կա­յաց­րել, երբ մտա­ծում էի քեզ պատ­ժել իմ լռու­թյամբ, մեր այդ տա­րածք­նե­րը թող­նե­լու մտադ­րու­թյամբ, երբ պատ­րաստ­վում էի հայ­տա­րա­րել, որ գի­րը էլ չի դի­մա­նում մեր նյու­թե­ղեն դա­րի հար­ձա­կում­նե­րին, որ ման­կամ­տու­թյուն է գրիչ կոչ­վա­ծի հետ բա­րե­կա­մու­թյուն-ըն­կե­րու­թյու­նը շա­րու­նա­կե­լը, որ ես հրա­ժար­վում եմ նույ­նիսկ վեր­ջին խոս­քի ի­րա­վուն­քից…
Լավ, չա­սե՞մ, որ ա­վե­լի ու ա­վե­լի դժ­վար եմ գրում, որ չկա եր­բեմ­նի ոգևո­րու­թյունն ու ստեղ­ծա­գործ միամ­տու­թյու­նը, որ ժա­մա­նակս վատ­նե­լուց չեմ վա­խե­նում, որ նս­տում եմ սպի­տակ թղ­թի ա­ռաջ ու մո­ռա­նում եմ ին­չու եմ նս­տել, որ վա­խե­նում եմ ան­ցյա­լից, ներ­կա­յից, ա­պա­գա­յից էլ…
Վա­խե­նում եմ ա­սա­ծիս չհա­վա­տաս, գրածս հա­մա­րես սուտ, վա­խե­նում եմ մե­նակ մնա­լուց, ան­տար­բե­րու­թյու­նից, իմ ներ­կա բա­ցա­կա­յու­թյու­նից… Տա­րի­ներ ա­ռաջ էր, հի­շո՞ւմ ես, ա­նընդ­հատ հարց­նում էիր՝ ին­չո՞ւ ես գրում…
Եվ քեզ չի զար­մաց­րել, որ քո այդ ան­մեղ հար­ցին պա­տաս­խա­նել եմ ա­միս­ներ անց, պատ­կե­րաց­նո՞ւմ ես, օ­րե­րով, շա­բաթ­նե­րով, ա­միս­նե­րով մտա­ծել եմ ու գտել եմ ըն­դա­մե­նը ե­րեք բառ.
-Ո­րով­հետև մե­նակ եմ…
Բայց ես եր­բեք չեմ հե­ռա­նում, գի­տե՞ս ին­չու, ո­րով­հետև հե­տո չեմ կա­րո­ղա­նում վե­րա­դառ­նալ… Կար­ծեմ հենց քեզ եմ մի քա­նի ան­գամ ա­սել, որ հու­սա­հա­տու­թյան յու­րա­քան­չյուր բռն­կում մեզ կր­կին նե­տում է ան­ցյա­լի խոր­քե­րը, որ­տեղ կուռ­քե­րը միշտ էլ ողջ են և ան­համ­բեր սպա­սում են մեզ։ Ու­զում եմ ա­սել, որ մենք այն­տե­ղից վե­րա­դառ­նա­լու ոչ մի հնա­րա­վո­րու­թյուն չու­նենք, մենք գնում ենք այն­տեղ կոր­ծան­վե­լու… Եվ ա­մենևին էլ լուրջ չէ մտա­ծել, որ մեզ ոչ մե­կը չի հաս­կա­նում։ Չկա նման բան։ Դա ուղ­ղա­կի պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­կար­գի նման է, նաև՝ թե­րար­ժե­քու­թյան քո­ղար­կում։ Ես, օ­րի­նա­կի հա­մար, հա­մոզ­ված եմ, որ կա մեզ մեզ­նից լավ հաս­կա­ցող մե­կը, ում, հնա­րա­վոր է, չենք էլ ճա­նա­չում, եր­բեք չենք հան­դի­պել։ Եվ այդ մե­կի հա­մար պար­տա­վոր ենք գրել, պար­տա­վոր ենք մա­տու­ցել այն, ինչ տես­նում ենք… պար­տա­վոր ենք չհե­ռա­նալ… գու­ցե՝ չդա­վա­ճա­նել…
Երևի ա­մեն օր լսում ես՝ ի՛նչ գիրք, ի՛նչ թերթ… ո՞ւմ է դա հե­տաք­րք­րում…
Ի­հար­կե, ես էլ եմ լսում։ Ազ­նիվ չէր լի­նի, ե­թե չա­սեմ, որ այդ մի քա­նի բա­ռը ինձ չի մտա­հո­գում: Ինչ խոսք, մտա­հո­գում է, բայց այդ չըն­թեր­ցո­ղը միշտ էլ, բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րում էլ չըն­թեր­ցող է ե­ղել, հա­մոզ­ված եմ, ո­րով­հետև ըն­թեր­ցո­ղը եր­բեք չըն­թեր­ցող չի դառ­նում։ Հա­զա­րից մեկ՝ գու­ցե։ Բայց որ այդ­պես, մի ամ­բողջ ըն­թեր­ցող հան­րու­թյուն դառ­նա չըն­թեր­ցող, լի­նե­լու բան չէ։ Չեմ հա­վա­տում և՝ վերջ։
Այն­պես որ, չան­հան­գս­տա­նաս, ես շա­րու­նա­կե­լու եմ իմ գոր­ծը, չէ՝ ա­ռա­քե­լու­թյու­նը։ Ե՛վ լա­վի մա­սին եմ գրե­լու, և՛ վա­տի, տո­ղե­րիս մեջ և՜ ցավ ես տես­նե­լու, և՛ այդ ցա­վը ան­տր­տունջ կրե­լու կա­րո­ղու­թյուն, ինձ և՛ հա­վա­տա­լու ես, և՛ հա­մա­րե­լու ես մե­ղա­վոր ա­մեն կի­սա­տի հա­մար, բայց եր­բե՛ք, եր­բեք չպա­հան­ջես հե­ռա­նալ, կրկ­նում եմ, հե­ռա­ցա էլ, չեմ կա­րո­ղա­նա­լու վե­րա­դառ­նալ…