ԲՈԼՈՐ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ԼՈՒԾԵԼԻ ԵՆ, ԵԹԵ ՈՒՆԵՆԱՆՔ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՈՍՈՒԹՅԱՆ ԾՐԱԳԻՐ
էմմա ԲԱԼԱՅԱՆ
Սեպտեմբերի 2-ին կնշենք ՙԼՂՀ հռչակման մասին՚ հռչակագրի 29-ամյակը: Համոզված ենք՝ շատերի մոտ է հարց ծագում, թե ինչպե՞ս ՙՄիացում՚ գաղափարը փոխակերպվեց անկախ հանրապետություն ստեղծելու գաղափարով: Պարզաբանման համար զրույցի հրավիրեցինք Արցախյան շարժման առաջամարտիկներից մեկին՝ ԼՂՀ ինքնապաշտպանության ուժերի առաջին հրամանատար Արկադի Կարապետյանին:
-Պարոն Կարապետյան, Շարժումը սկսվեց Միացման գաղափարով, որն արձագանք գտավ ողջ հայության մեջ: Ականատես եղանք մի բռունցք դարձած հայ ժողովրդի, որի պայքարի շնորհիվ 1989թ. դեկտեմբերի 1-ին ընդունվեց Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին որոշումը: Ինչո՞ւ այն կյանքի չկոչվեց և հակառակը՝ փոխակերպվեց անկախ հանրապետություն ստեղծելու գաղափարով:
-Այդ որոշումը ժողովրդի ճնշման տակ ընդունվեց, բայց հետո իշխանության եկավ ՀՀՇ-ն՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ, որը տարբեր պատճառաբանություններով հետ կանգնեց այդ որոշման իրագործումից: Մեզ էլ փորձեցին համոզել, որ միացման ճանապարհը հղի է վտանգներով, ավելի ճիշտ է գնալ անկախ հանրապետության հռչակման ճանապարհով, հետո միայն՝ հարմար պահին միացման որոշում ընդունել: Մասնավորապես, առաջ էր քաշվում այն փաստարկը, որ օգոստոսի 30-ին Բաքուն ընդունեց անկախության վերականգնման մասին հռչակագիր, որով հրաժարվում էր Խորհրդային Ադրբեջանի իրավահաջորդը լինելուց, ինչը նշանակում էր, որ նրա կազմում չէր ներառվելու Լեռնային Ղարաբաղը, ուստի անհրաժեշտ էր շտապել և ձեռքից բաց չթողնել պատմական պահը: 1991թ. սեպտեմբերի 2-ին Ստեփանակերտում տեղի ունեցավ ժողովրդական պատգամավորների Լեռնային Ղարաբաղի մարզային և Շահումյանի շրջանային խորհուրդների համատեղ նստաշրջան, որտեղ և ընդունվեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին որոշումը: Դրանով միջազգային հանրությանը ներկայացվեց իրավական տեսակետից անխոցելի և առարկություն չընդունող ՙանկախության հայտ՚: Այդ հայտի գլխավոր իրավական փաստարկն այն էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը հռչակվում է այնպիսի տարածքներում, որոնց հետ Ադրբեջանական Հանրապետությունն իրավական և պատմական որևէ առնչություն չունի:
-Այսօրվա իրողություններից ելնելով, ինչպե՞ս եք տեսնում միացման գաղափարի իրականացումը:
-Երբ մեր հանրապետությունների հասարակությունը պատրաստ կլինի միացման, այն տեղի կունենա՝ անկախ իշխանությունների կամքից, ինչպես եղավ 1988-ին: Ասվում է՝ ՙՁայն բազմաց, Ձայն Աստծո՚:
-Ի՞նչ եք մտածում, երկա՞ր կտևի այս վիճակը:
-Աշխարհի ուժային կենտրոնները տարբեր խաղեր են խաղում, և հնարավոր է՝ բարենպաստ պայմաններ ստեղծվեն միացման գաղափարի համար: Բայց մենք պետք է միշտ պատրաստ լինենք իրականացնելու մեր իղձերը, ինչի համար տեսլական է պետք, համապատասխան գաղափարախոսություն և ըմբռնում, որ ոչ ոք քո փոխարեն չի անելու անհրաժեշտ գործողությունները: Մեր պատմության մեջ շատ են եղել նման դեպքեր, երբ պատրաստ չէինք անել առավելագույն գործողություններ, և տանուլ ենք տվել: Պատմությունը, բնությունը զարգանում են շրջապտույտներով /ցիկլով/: Եվ կրկին կկանգնենք մեր իղձերի պատմական հնարավորության իրագործման առջև. եթե պատրաստ լինենք հոգեպես, մտքով: Պետք է դասեր քաղենք մեր պատմությունից:
-Այսօր ինչո՞վ է զբաղված Արկադի Կարապետյանը:
-Երբեք հանգիստ չեմ նստել, միշտ փորձել եմ արթուն պահել հասարակության միտքը մեր կենսական հարցերի վրա՝ ստեղծելով հասարակական կազմակերպություններ՝ ներգրավելով երիտասարդությանը: Այժմ նախաձեռնող խմբի հետ ստեղծում ենք կազմակերպություն, որը կնպաստի աշխարհազորի կայացմանը, այսինքն՝ բանակի հզորացմանը: Դա բանակի նոր կազմավորման ձև է, որն աշխարհում ճանաչված է ազգ-բանակ հասկացողությամբ, այսինքն՝ ազգը պետք է միշտ պատրաստ լինի բանակի համալրմանը, ինչպես Շվեյցարիայում, Իսրայելում, Նորվեգիայում: Կարելի է ձևակերպել այսպես՝ ամբողջ ազգը մասնակցում է բանակաշինությանը: Ուրախությամբ նշեմ, որ հասարակության մեջ, հատկապես՝ 2016-ից հետո, կա աշխարհազորի ստեղծման հասկացողություն ու պահանջ: Բավականին թվով երիտասարդներ են ներգրավվելու ցանկություն հայտնել, ինչը գաղափարը կյանքի կոչելու երաշխիքն է:
-Տեղեկացված ենք, որ ՙՀայ ընտանիք՚ հասարակական կազմակերպությունն եք ղեկավարում: Որո՞նք են մարտահրավերները:
-Տարբեր ուժերի կողմից ամեն ինչ արվում է, որպեսզի հայ ավանդական ընտանիքը թուլանա, ինչը նշանակում է հենց պետության թուլացում: Դարերով« չունենալով պետականություն« ազգը գոյատևել է շնորհիվ ամուր ընտանիքի, ամուր բարեկամական կապերի, բարյացակամ հասարակական հարաբերությունների վրա, որոնք այսօր նվազման միտում ունեն: Անհրաժեշտ է ազգային գաղափարախոսության ծրագիր, որի համատեքստում շատ հարցեր կլուծվեն. կրթության, բանակաշինության և այլն, այդ թվում՝ նաև՝ նշված խնդիրը: