ԸՆՏԱՆԻՔԻ ԲԱՐԵԿԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԵՏՔ Է ՀԱՄԱՀՈՒՆՉ ԼԻՆԻ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐԵԿԵՑՈՒԹՅԱՆԸ

Իհարկե, հետաքրիր էր իմանալ մասնագետի պատկերացումները մեր երկրի (Հայաստանն ու Արցախը համարում ենք մեկ տնտեսական միավոր) տնտեսության հեռանկարների մասին:Հ. Մարզպանյանի խոսքով` տնտեսագիտությունը առաջին հերթին գիտություն է, բայց նաև` մտածելակերպ, որովհետև տարբեր երկրների, հասարակությունների համար տնտեսական պայմանները տարբեր են, չկան միանշանակ լուծումներ: Տնտեսությունը հասարակական օրգանիզմի սիրտն է, և եթե այն կանգ առնի, բնականաբար, մյուս օրգանները չեն աշխատի: Դրա համար յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է ինչ-որ չափով տնտեսագետ լինի, ունենա տնտեսագիտական մտածողություն: Չէ՞ որ յուրաքանչյուրն իր ընտանիքում ինքնին տնտեսագետ է` բյուջե է կազմում, մտածում է` ինչի վրա գումարները ծախսել, ինչն է կարևոր կամ անկարևոր: ՙԵթե ամբողջ երկիրը պատկերացնենք որպես մի ընտանիք, բոլորս պետք է հասկանանք, թե ինչպե՞ս է երկրում ստեղծվում եկամուտը, ո՞ր ճյուղերը առաջնահերթ զարգացման անհրաժեշտություն ունեն, ի՞նչ հեռանկարներ կան և այլն: Գլոբալիզացվող աշխարհում մեզ նման փոքր երկրները պետք է կարողանան գտնել այն շուկաները, որոնք կլինեն գրավիչ և որոնք կապահովեն բարգավաճում: Եթե մենք վերցնենք Սևծովյան ավազանի երկրները, ապա կարող ենք ասել՝ այստեղ երեք հին ազգեր են ապրում՝ հույները, հրեաները և հայերը: Եվ եթե ամենավերջին իրողություններով համեմատում ենք ներկա դրությամբ այս հին ազգերի տնտեսության վիճակը, տեսնում ենք, որ Հունաստանի տնտեսությունն ինչ-որ տեղ փլուզման մատնվեց, որովհետև Հունաստանը, մտնելով Եվրամիություն, ընդունեց միասնական արժույթ՝ եվրո, ինչն էլ նրան տարավ մի գաղափարախոսության, որ կարելի է շատ ծախսել՝ չմտածելով ապագայի մասին: Դա հնարավոր է, բայց ժամանակավոր էֆեկտ է տալիս, քանզի գալիս է ժամանակ, երբ պետք է այդ պարտքերը մարել: Բայց այդ ազգը գտնվեց խելամիտ և հանրաքվեի միջոցով ՙոչ՚ ասաց, այսինքն՝ դուրս է գալիս այդ համակարգից՝ հասկանալով, որ պարտքերի հետագա կուտակումը բնավ տնտեսական բարգավաճում չի ապահովի: Այնպես որ մեր տնտեսության համար, ճիշտ է, պետք են ներդրումներ, բայց եթե մենք ներքին կազմակերպվածություն չունենանք, չհստակեցնենք մեր ազգային տնտեսության գերակայությունները, չենք կարող ունենալ հեռանկարներ՚,- ասում է անվանի տնտեսագետը: Գիտնականի կարծիքով, Իսրայելն ինչ-որ տեղ կարող է մեզ համար օրինակ ծառայել, որովհետև` լինելով նույնպես աշխարհասփյուռ, պատմական ճակատագրով ինչ-որ տեղ մեզ նման, չունենալով հողային-տարածքային մեծ ռեսուրսներ, այդ երկրի ժողովուրդը կարողացավ ստեղծել տնտեսապես և ռազմական ուժով հզոր պետություն և հատկապես՝ գիտելիքի վրա հիմնված հասարակություն: Հայ ժողովրդի համար կրթությունը, գիտությունը միշտ էլ եղել են բարձրագույն արժեք, այսինքն՝ մենք ունենք անհրաժեշտ ներուժ, որպեսզի մեր երկրում նույնպես կառուցենք գիտելիքի վրա հիմնված տնտեսություն: Այսօր փաստորեն տնտեսության դեմքը որոշում են ոչ թե միլիոնավոր տոննաներով պողպատի, ցեմենտի և այլ նյութերի արտադրությունը, այլ նոր տեխնոլոգիաների, նոր ճյուղերի զարգացումը, որոնք ապահովում են հսկայական եկամուտներ, գտնում է Հ. Մարզպանյանը: Անդրադառնալով Հայաստանի տնտեսական վիճակին` մեր զրուցակիցը նշեց, որ մենք 3¬րդ հազարամյակ ենք մտել աճի բավականին բարձր տեմպերով: 21¬րդ դարի առաջին տարիներին ՀՀ-ում ապահովվում էր մինչև 10-12 տոկոս տնտեսական աճ: Բայց 2008 թվականից աշխարհում սկսվեց ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, որն ազդեց բոլոր երկրների, հատկապես փոքր և դեռևս տնտեսապես կայունություն չունեցող Հայաստանի վրա: Այդ պատճառով մեզ մոտ ի հայտ եկան լուրջ դժվարություններ, տնտեսական անկում, և դա ուղեկցվեց սոցիալական հետևանքներով. մարդկանց մի մասը դարձավ գործազուրկ, մի մասը հայտնվեց աղքատության մեջ, իսկ որոշ մասն էլ, հուսահատվելով` թողեց-հեռացավ երկրից: ՙԲայց պետք է տեսնել, որ մեր երկիրն ունի անհրաժեշտ ներուժ, և հուսահատվել պետք չէ: Շատ ոլորտներում արդեն ունենք լավ փորձ, առաջադիմություն: Վերցնենք թեկուզ շինարարությունը. շատերը, հավանաբար, հիշում են, թե անցյալ դարի 90-ական թվականներին ինչ վիճակում էին մեր մայրաքաղաքը, մեր ճանապարհները: Մի քանի տարվա ընթացքում ունեցանք շինարարության բուռն զարգացում: Եվ սա ոչ միայն մեզ է բնորոշ, այլև բոլոր զարգացած երկրներին: Արաբական երկրները շինարարության հաշվին են զարգացել: Դա այն ճյուղն է. որը պետք է շարունակել զարգացնել, որովհետև եթե մենք ունենք համապատասխան ենթակառուցվածքներ՝ ճանապարհներ, շենքեր, հյուրանոցներ և այլն, ապա կարող ենք ունենալ նաև տնտեսության աճի համար կայուն նախադրյալներ՚,- ասում է Հ. Մարզպանյանը: Հիմնավորելով իր այս կարծիքը` տնտեսագետը գտնում է, որ թեպետ Հայաստանը ռեսուրսներով աղքատ երկիր է, սակայն զարգանալու իրական հնարավորություններ ունի: 100-120 տարի առաջ այն տարածքները, որտեղ նավթ էր հայտնաբերվում, անվանում էին Աստծո կողմից անիծված տարածքներ, որովհետև այդտեղ ոչ կենդանիներ էին արածում, ոչ էլ հնարավոր էր գյուղատնտեսությամբ զբաղվել: Սակայն անցավ որոշ ժամանակ, և ստեղծվեց ճիշտ հակառակ պատկերացումը. դա Աստծո շնորհն է, որ տրվել է արաբական երկրներին, որտեղ մեծ քանակությամբ նավթ կա: Բայց փոխարենը մենք ունենք մարդկային, ինչպես նաև այլ տիպի՝ ոչ վառելիքային կամ ոչ մետաղական ռեսուրսներ: Հայաստանը ջրով, շինաքարով և այլ շինանյութերով հարուստ երկիր է: Մեր ամենամեծ հարստությունը, որ Աստված տվել է, բնությունն է: Ամենաարևոտ երկրներից մեկն ենք, իսկ ապագան պատկանում է ոչ թե նավթի վրա հիմնված, այլ արեգակի և բնության այլ հնարավորությունների օգտագործմամբ ստեղծված էներգիային: Այսօր Եվրամիությունը կարողանում է զարգանալ այնպես, որ էներգիայի մոտ կեսն այլևս չի ստանում նավթի և գազի այրումից, անգամ հրաժարվել է Ռուսաստանից ներմուծվող գազից ու նավթից: Եվրոպական երկրներն ունեն էներգիայի այլ աղբյուրներ, ինչպես արեգակնային, քամու, ատոմային և այլն: Այս առումով Հայաստանում ևս ապագան պատկանում է գիտելիքի վրա հենված տնտեսությանը: ՙԱյսինքն՝ մենք մեր հասարակության օրգանիզմը պետք է ուժեղացնենք գիտելիքի և դրա պրակտիկ կիրառման շնորհիվ: Հետևաբար, հայրենասիրությունը ոչ միայն զենքը վերցնել և հայրենիքը պաշտպանելն է (դա, իհարկե, անվերապահորեն այդպես է), այլ նաև իր երկրի տնտեսության զարգացման գործում անձնական ներդրում ունենալը՚,-ասում է Հ. Մարզպանյանը` հավելելով, որ ընտանիքի բարեկեցությունը պետք է համահունչ լինի հասարակության բարեկեցությանը, քանզի պետությունը դրանով է դառնում ուժեղ: Տնտեսության մեջ կան բազմաթիվ օրինակներ, երբ թռիչքներ են կատարվում: Օրինակ՝ ոչ մեկի մտքով չէր անցնում, որ անապատային գոտում գտնվող մի երկիր, որպիսին Արաբական Միացյալ Էմիրաթներն է՝ շատ վատ բնակլիմայական պայմաններով, կդառնար աշխարհի ամենազարգացած պետություններից մեկը: Կամ էլ Սինգապուրի նման փոքր երկիրը կարող էր կարճ ժամանակում ապահովել շատ բարձր կենսամակարդակ: Այս օրինակների շեշտադրումով Հ. Մարզպանյանը կարծում է, որ Հայաստանն իր տարածքով, բնակչությամբ, մարդկային ներուժով նման է Սինգապուրին, Իսրայելին կամ Շվեյցարիային: ՙԵթե մենք ճիշտ կարողանանք օգտագործել առկա ներուժը, համոզված եմ, մեր երկրի տնտեսությանը մեծ թռիչք է սպասվում, և ապրելու ենք շատ ավելի բարեկեցիկ հասարակության մեջ՚,- ասում է անվանի տնտեսագետը: 

 Սվետլանա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ