ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԸ ՉՊԵՏՔ Է ԻՆՔՆԱՀՈՍԻ ԹՈՂՆԵԼ...
Սվետլանա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Մասնագիտական կրթության որակի ապահովման ազգային կենտրոնը` ՈԱԱԿ-ը, այս տարի նշում է իր հիմնադրման 10 տարին: Այդ կապակցությամբ անցկացվող միջոցառումների շրջանակում օրերս Արցախում (այստեղ գործող բուհերի մասնակցությամբ) տեղի ունեցավ աշխատաժողով, որի ընթացքում ՈԱԱԿ-ը անցկացրեց պետական հավատարմագրման հերթական փուլը: Կենտրոնի տնօրեն Ռուբեն ԹՈՓՉՅԱՆԻ հետ մեր հարցազրույցը ներառում է այս և կրթական հիմնախնդիրներին վերաբերող հարցեր:
- 10 տարի` որակի ճամապարհին: Ինչպե՞ս կգնահատեիք այդ ժամանակահատվածը: Ի՞նչ արդյունքներ կառանձնացնեիք:
- Բնականաբար, որակին հետևել են նաև մեզանից առաջ: Դա մի գործողություն է, որն ավելի համակարգված մշակույթ է պահանջում: Բուհերն այս ընթացքում ստեղծել են ստորաբաժանումներ ու պատասխանատու մարմին, որոնք պետք է բուհի որակի մասին հոգ տանեն` ստեղծելով անընդհատ բարելավման մեխանիզմ: Կարծում եմ` այսօր հանրապետությունում այդ մեխանիզմն առկա է, և մեր բոլոր ուսումնական հաստատություններն արդեն դա ունեն: Մի նոր մշակույթ է բուհերում ձևավորվել. հավաքագրում են տվյալներ, որպեսզի հավաստեն իրենց բարելավումը և դրանով հասկանան` ինչ չեն դեռ արել և ինչ պետք է անեն: Այսինքն` հավաստի տվյալների հիման վրա ստեղծել անընդահատ բարելավման մեխանիզմ և դրանց վրա կայացնել որոշումներ:
- Ձեր գլխավոր գործառույթը մասնագիտական կրթության որակի ապահովումն է: Կա՞ որակի չափանիշի ինչ-որ սանդղակ. այն չափվում է գերազանցիկների, կարմիր դիպլոմավորների քանակո՞վ, դասախոսների գիտական աստիճանո՞վ, շրջանավարտների զբաղեցրած պաշտոնո՞վ…
- Այս մոտեցումը ենթադրում է, որ բուհն իր առաջ կարող է դնել թվային ցուցիչներ: Բուհը կարող է համարել, որ եթե ունի որոշակի քանակով գերազանցիկներ, ուրեմն` գործընթացը հաջողել է: Բայց դա պետք է ճշտել շահակիցների գնահատմամբ: Աշխատաժողովի ժամանակ ասացին, որ հաճախ գերազանցիկներն աշխատանք չեն գտնում, իսկ ոչ գերազանցիկները գտնում են: Սա մտածելու տեղիք է տալիս, մասնավորապես, թե դասախոսն ինչպես պիտի գերազանցիկին նախապատրաստի պրակտիկ աշխատանքի: Իսկ ոչ այնքան լավ սովորողին, որը չի սերտում, սակայն ունի ազատ մտածողություն, բարձր ինքնուրույնություն և կարողանում է լիդերություն անել, նրան տա համապատասխան գիտելիք: Այսինքն` բուհն ինքը պետք է վերլուծի իր ուժեղ և թույլ կողմերն ու դրանց համապատասխան փոփոխություններ անի իր կրթական գործընթացում: Հստակ թվային չափանիշներ չենք սահմանում, բուհը պիտի հիմնավորի իր աշխատանքի արդյունավետությունը, ներկայացնի այդ թվային ցուցիչները և ապացուցի, որ դրանցով առաջընթացը կիսում են բոլոր շահակիցները:
- Այսինքն` եթե շրջանավարտները աշխատանք ենք գտնում, և շահակիցներն էլ գոհ են, ուրեմն` որակ կա՞:
-Սկզբունքորեն եթե բոլոր շահակիցները գոհ են, ուրեմն` որակն ակնառու է: Շահակիցների տակ պետք է նկատի ունենալ բոլոր շրջանակներին` և՜ գործատուին, և՜ կառավարությանը, և՜ երիտասարդությանը, և՜ նորեկ ուսանողներին, ինչու չէ` նաև մի քանի տարի առաջ ավարտած շրջանավարտներին:
-Դա վերաբերում է նաև նրանց, ովքեր այլ երկրներու՞մ են աշխատանք գտնում:
- Անպայման: Եթե դուք հաշվի չառնեք այդ հնարավորությունը, գործընթացից հետ կընկնեք: Այսօր աշխարհը բաց է, կա համացանց, կան արտաքին կապերի, ճանապարհորդությունների լայն հնարավորություն… Որպեսզի հետ չընկնեք, միջազգային չափորոշիչը պետք է աշխատի:
- Իսկ թե ինչու է շրջանավարտը նախընտրում դրսի աշատանքը, դա իրոք մտածելու առիթ է տալիս:
-Շատ ուշադիր պետք է լինել շրջանավարտների աշխատանքի տեղավորման հարցում, որովհետև այդտեղ մենք կտեսնենք նաև հասարակության թյուրըմբռնումը, կրթության նկատմամբ իր ոչ ճիշտ վերաբերմունքը: Եթե չփոխվեն մոտեցումները` շուկան ավելի առաջ կգնա, որին դժվար կլինի այլևս հասնել:
- Արցախում բոլոր բուհերը դիմորդների խնդիր ունեն: Բուհն ինչքան շատ դիմորդ ընդունի, այնքան լավ, քանի որ նրա բյուջեի զգալի մասը ձևավորվում է ուսանողների վարձավճարից: Դրական ստացած բոլոր դիմորդներն ընդունվում են, էլ չենք խոսում այն մասին, որ միասնական քննությունից կտրված դիմորդն ընդունվում է հեռակա համակարգ, միառժամանակ անց տեղափոխվում առկա բաժին: Երկու ՙ8՚-ով ընդունվածը կարո՞ղ է երկու ՙ18՚-ով ավարտել:
- Տանտիկինը հաճախ սուղ միջոցներով պետք է ապահովի ընտանիքի սնունդը: Երբ սառնարանը լիքն է մթերքով, հանգիստ կարող է դա անել, իսկ երբ լիքը չէ, մտածում է ու գտնում հնարներ: Մենք այսօրվա դրությամբ ունենալով երկու ՙ8՚-ով ընդունված, որն ուզում է սովորել, պետք հնար գտնենք` նրան որոշակի հաջողության հասցնելու, որ նա կարողանա իր տեղը գտնել: Դրա համար անպայման չէ, որ բոլորը ՙ18՚-ներով ավարտեն: Այսօր ամբողջ աշխարհում բուհ ընդունվողների քանակն աճել է 4-5 անգամ: Ամենուրեք այդ խնդիրը կա, երբ դասախոսը չի հասցնում ուսանողին անհատական վերաբերմունք ցույց տալ: Աշխարհի դասախոսական գիտական միությունները փորձում են լուծում գտնել: Մեր դասավանդողները պետք է ուսումնասիրեն նրանց փորձը, հասկանան` ինչպես են դա անում և իրենք էլ անեն, հակառակ դեպքում ծուղակը կընկնենք: Գիտելիքի ձեռքբերման աղբյուրները շատացել են, պետք է դասավանդման մեջ առաջնային դարձնենք կարողությունների ձեռքբերումը:
- Կայուն գիտելիքներ ունեցող շրջանավարտները նախընտրում են պետական բուհերը: Այսինքն` ինքնըստինքյան ուսանողը որակավորում է բուհը…
- Մեր խնդիրն այն չէ, որ տարբերություն դնենք ուժեղ և թույլ համալսարանների միջև: Որակի միջազգային սահմանումը հետևյալն է. բուհի նպատակների համապատասխանեցում պետական ու միջազգային չափանիշներին: Ամեն բուհ ունի իր նպատակը: Արցախի բուհն առաջին հերթին պետք է իր երկիրն ապահովի մասնագետներով: Միջազգային բուհեր կան, որ պետք է ապահովեն իրենց շրջանավարտի բարձր արդյունքներն աշխարհի կամայական կետում: Նպատակները տարբեր են, և դրան համապատասխան պետք է լինի կրթությունը: Դրա համար բուհը պետք է ուշադիր հետևի իր շահակիցների կարծիքին և հասկանա, թե ինչ են նրանք սպասում իրենից:
- Ամենակարևոր շահակիցը թերևս գործատուն է: Արցախում ամենամեծ գործատուն պետությունն է: Այս տարի պետպատվերով մեկ տասնյակից ավելի մասնագիտություններ դիմորդ չեն ունեցել: Դրանք ագրարային, պոլիտեխնիկական ոլորտներին վերաբերող մասնագիտություններն են: Պետությունն ասում է, որ իրեն նման մասնագետներ են անհրաժեշտ, սակայն դիմող չկա: Պատկերը մխիթարող չէ նաև բնագիտական առարկաների ուսուցիչների պարագայում: Գործատուն` պետությունը, ասում է` սա է իմ ռազմավարությունը, բայց դիմորդները չեն ընտրում: Ինչի՞ց է գալիս այս հակասությունը:
- Պետությունը ներկայացնում է իր պահանջարկն այս կամ այն ոլորտների մասնագետների համալրման համար, իսկ շրջանավարտներն այդ մասնագիտությունները չեն ընտրում, որովհետև տվյալ ոլորտներում աշխատավարձը ցածր է, աշխատելը դժվար և այլն: Միայն պահանջներ դնելը ճիշտ չէ: Պետք է ունենալ հստակ ռազմավարություն ու նպատակներ, հատկացնել անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցներ: Հակառակ դեպքում ոչ մի բան չի ստացվի:
- Դուք կրթական հիմնախնդիրները լավ պատկերացնող ազդեցիկ կառույցի ղեկավար եք, և արդեն 10 տարի է` բարեփոխում եք իրականացնում բուհական համակարգում: Բոլորին է հայտնի, որ եթե բուհ գա հիմնարար գիտելիքներ ունեցող շրջանավարտ, որակը մեծ չափով ապահովված կլինի: Իսկ հիմնարար գիտելիքներ ստանում են դպրոցում: Արդյոք միակողմանի՞ չեն ձեր ջանքերը:
- Մեր կառույցն ստեղծվել է եվրոպական պահանջով: Եվրոպական համակարգը հայաստանյան որակավորումները կընդունի միայն այն դեպքում, եթե ապահովված լինի որակի հավատարմագրումը: Իսկ դպրոցների հետ կապված այդպիսի պահանջ չի եղել, և մեզ թույլ ենք տվել մեր երկրում չմտածել դրա մասին: Բայց առանց արտաքին պահանջների, պետք է մեր կարիքները հասկանանք, մեր առաջնահերթությունները դնենք: Դուք ճիշտ եք. որակի ապահովման այս մեխանիզմը թեկուզև այլ երանգներով` բայց անպայման պետք է հանրակրթությունում լինի: Անհրաժեշտ է, որ նմանատիպ քննարկումների ժամանակ հարց բարձրացվի, թե ինչու ցածր մակարդակով շրջանավարտներ են գալիս բուհ: Պետության համակարգող դերն այստեղ շատ կարևոր է, չի կարելի գործընթացն ինքնահոսի թողնել: Եթե համակարգը կառուցվում է կոնկրետ ուսուցիչների կարիքների վրա, բերում է ավելի լավ արդյունքներ, և մեր այս հավատարմագրումը ձայնը ներքևից վերև հասցնելու միջոց է հանդիսանում:
- Գործատու-բուհ համագործակցությունը շատ դեպքերում թղթի վրա է: Գործատուները ներդրում չեն անում կրթության ասպարեզում, ինչպես ընդունված է Արևմուտքում:
- Մեր գործատուներն այդ գիտակցությանը դեռ չեն հասել: Նրանց հետ մեծ աշխատանք պետք է տանել, այլապես բնական շուկայական հարաբերություններում կարող է չդիմանանք: Որպեսզի Արցախը զարգանա, պետությունը պետք է մասնավորին խթանի: Իսկ մասնավորն աճելու համար պրակտիկ մասնագիտություններ են պետք: Պետությունը միշտ պետք է խթանող և կառավարող մեխանիզմներ ունենա: Տեսնելով խնդիրը` ինքն էլ պետք է հետազոտող լինի: Ես համոզված չեմ, որ այսօր պետական մարմինները պատշաճ հետազոտություն են անում, ուսումնասիրում են դաշտը և դրանց հիման վրա որոշումներ կայացնում: Հեռահար ռազմավարություն է պետք, որը մենք ներկա պահին կարծեք չունենք: