ՀԱՍՏԱՏՎԵԼ Է ՎԵՑ ԳԻՏԱԿԱՆ ԹԵՄԱ
Լաուրա ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
Արցախի գիտական կենտրոնի գիտխորհրդի օրերս կայացած նիստին Կենտրոնի տնօրեն Ստեփան Դադայանը ներկայացրել է ԱՀ կրթության, գիտության և սպորտի նախարարության կողմից 2019թ. սեպտեմբերին հայտարարված գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության պայմանագրային (թեմատիկ) ֆինանսավորման շրջանակներում կիրառական արդյունքի ձեռքբերմանն ուղղված գիտական թեմաների հայտերի ընտրության մրցույթի արդյունքներով հաստատված թեմաները: Ս. Դադայանի իրազեկմամբ՝ կառույցը ներկայացրել է 12 հայտ, որից 4-ը՝ տեխնիկական ստուգման ժամանակ չեն ընդունվել։ ՀՀ-ում համապատասխան մասնագետների կողմից ներկայացված կարծիքների հիման վրա մյուս թեմաներից ԱՀ կառավարությունը հաստատել է 6 թեմա, որոնց ուսումնասիրությունները կսկսվեն ընթացիկ տարվա հունվարին։
Դրանք վերաբերում են ղարաբաղյան հակամարտության էթնոքաղաքական կոնֆլիկտի փիլիսոփայական տեսանկյուններին, հակամանրէային հատկությամբ օժտված պրոբիոտիկ մանրէներով անասնակերերի (սիլոս) հարստացման տեխնոլոգիայի մշակմանը, Ազգային գոյաբանության և հայրենիքի տարածքային ամբողջականության հիմնախնդիրներին (20-րդ դարի հայ գրականության մեջ), ԱՀ տարածքում աճող դեղաբուծական հումքի կազմի համալիր ուսումնասիրությանը և դրանց հնարավոր կիրառմանը, Արցախ-Սփյուռք 20-րդ դարավերջի և 21-րդ դարասկզբի առնչություններին, ինչպես նաև՝ ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանը:
Այնուհետև գիտխորհրդի մասնակիցները լսեցին ԱՀ պետբյուջեի միջոցներով 2019-2020թթ. իրականացվող գիտական թեմաների կատարման ընթացքի մասին հաշվետվությունները, որոնք ներկայացրին թեմաների ղեկավարները:
ՙԱրցախի Հանրապետության պատմությունը 1991-2020թթ.՚ գիտական թեմայի ղեկավարը պատմական գիտությունների դոկտոր Վահրամ Բալայանն է։ Նրա խոսքով՝ թեմայի ուսումնասիրումն սկսել են ըստ նախատեսված օրացուցային պլանի. առաջին տարում Հայաստանի և Արցախի արխիվներից ու ՀՀ ազգային գրադարանից հավաքագրվել են բոլոր նյութերը։ ՀՀ ազգային գրադարանում բավականին նյութեր կան Ղարաբաղյան շարժման, Արցախի պետականության կերտման վերաբերյալ՝ հատկապես մասնակիցների հուշերի տեսքով, որոնք, ըստ զեկուցողի, նպատակահարմար են գտել թերևս առաջին անգամ դնել շրջանառության մեջ։ Աշխատանքի առաջին գլուխն արդեն իսկ պատրաստ է, միաժամանակ հոդվածներ են պատրաստվել ու հրատարակվել ինչպես թեմայի ղեկավարի, այնպես էլ կատարողների կողմից։
Իր խոսքում ՙԱրցախի ազգագրության գրառման և ուսումնասիրության պատմություն և մատենագիտություն՚ թեմայի ղեկավար, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Արմեն Սարգսյանը նշեց, որ թեման, ընդհանուր առմամբ, ամփոփում է Արցախի ժողովրդագիտությունը, որն իր մեջ ներառում է մի շարք բնագավառներ, այդ թվում? բանահյուսություն, ազգագրություն, բարբառագիտություն, հնագիտություն և պատմություն: Մեծ թվով արխիվային նյութեր են հավաքագրվել ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայից, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի արխիվից, Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանից, ՀՀ ազգային գրադարանի ֆոնդից և այլն։
Նրա խոսքով` ուսումնասիրությանը զուգընթաց` կազմվել է աշխատանքների մատենագիտական ցանկը` յուրաքանչյուրի դիմաց ամփոփ ներկայացնելով բովանդակությունը: Ըստ Ա. Սարգսյանի՝ ինչ-որ տեղ առաջ են անցել՝ թեմայի կատարման համար նախատեսվող ժամկետի առումով. պահի դրությամբ կատարվել են նաև 2-րդ տարվա համար նախատեսված աշխատանքների մի մասը ևս։
Զեկուցողը նաև տեղեկացրեց, որ վերջերս Արցախի պետական համալսարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ հաստատվել է ՙԱրցախի ժողովրդագիտությունը՚ 20 հատորյակի հրատարակումը, և ըստ որոշման՝ նախատեսվում է յուրաքանչյուր տարի տպագրել 1-2 հատոր։
Ընդհանուր առմամբ՝ նիստին ներկայացվել է 8 գիտական թեմայի հաշվետվություն։ Զեկուցողները՝ թեմաների ղեկավարները, պատասխանել են նաև ներկաների հարցերին։
Նիստին քննարկվել են նաև Կենտրոնի գործունեությանը վերաբերող մի շարք այլ հարցեր: