ՈԳԵՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՉ ԹԵ ԵԿԱՄՏԻՑ, ԱՅԼ` ՆՈՐԱՀՐԱՏԱՐԱԿ ԳՐՔԻՑ
Սվետլանա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Ի՞նչ է հրատարակչությունը: Բառարանային բացատրությամբ` տպագիր գործեր հրատարակող հիմնարկ կամ մասնավոր ձեռնարկություն: Հրատարակչությունն ինքն է որոշում ինչ գրքեր հրատարակել, որ հեղինակներին, ինչ տպաքանակով և այլն: Բնականաբար, պետք է միաժամանակ կարողանալ այնպիսի գրքեր ընտրել, որոնք մեծ գնողունակություն կապահովեն, թույլ չեն տա ֆինանսապես տուժել:
Այս և հարակից հարցերի շուրջ զրուցեցինք գրահրատարակչության ոլորտում ակտիվ գործունեություն ծավալող` Երևանի ՙԷդիթ պրինտ՚-ի տնօրեն Մկրտիչ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻ հետ:
Մ. Կարապետյանը մասնագիտությամբ աստղաֆիզիկոս է, սովորել է ԵՊՀ-ում, ապա` մոսկովյան հայտնի ֆիզտեխհամալսարանում: Աշխատել է Բյուրականի աստղադիտարանում` Վ. Համբարձումյանի գլխավորությամբ:1987-ին ավարտել էր թեկնածուական թեզը և պատրաստվում էր ատենախոսությունը պաշտպանելու: Այդ ընթացքում աշխատել է Հունգարիայի ԳԱ Դուբնայի աստղադիտարանում և պետք է մեկներ ԳՖՀ` վեցամսյա գործուղման, բայց եկավ 88-ը … Գիտությունը, աստղադիտարանը մղվեցին երկրորդ պլան: Գիտության մարդու հեռահար հայացքով կանխատեսելով ապագայի առաջընթացում էլեկտրոնային տեխնոլոգիաների դերը` նա եկավ Արցախ և Ասկերանի միջնակարգ դպրոցում բացեց էլեկտրոնային դասարան: Ցավոք, պատերազմի ժամանակ դպրոցական շենքը հրթիռակոծումից հրի ճարակ դարձավ: Երևանում Մ. Կարապետյանը հիմնադրեց ՙԷդիթ պրինտ՚ հրատարակչությունը: Անցած ավելի քան քառորդ դարում ընկերությունը հրատարակել է շուրջ 10.000 անուն գիրք ու ամսագիր: Հրատարակչական գործունեությունից բացի ընկերությունն իրականացնում է ծրագրեր` միտված աշակերտների ընթերցողական մակարդակի բարձրացմանը: Հրատարակչությունը պարբերաբար մասնակցում է միջազգային ցուցահանդեսների, մրցույթների ու տոնավաճառների: Մրցանակները, որոնք ստացել է ՙԷդիթ պրինտ՚ հրատարակչությունը, վկայում են համաշխարհային շուկայում նրա բարձր վարկանիշի մասին:
- Պարոն Կարապետյան, Դուք գիտությունից եկաք գրահրատարակչություն, չե՞ք ափսոսում, որ չշարունակեցիք ձեր գիտական ուղին: Թե՞ գրքերի աշխարհն էլ տիեզերական իր սև անցքերն ունի, որտեղ ընկնողն անվերադարձ մնում է գերի:
-Բնավ, որովհետև զբաղվում եմ մի գործով, որը շատ կարևոր է մեր երկրի, ժողովրդի համար: Գիտությունն օգնում է այս գործում ժամանակից առաջ անցնել և, ինչպես նկատեցիք` ընկնել նոր աշխարհ, բացահայտել նրա հրապուրիչ կողմերը, դրանք մատուցել հանրությանը, ժամանակին և ճիշտ ընկալել աշխարհում տեղի ունեցող տեխնոլոգիական առաջընթացը: Շատ կարևոր գործ եմ համարում աշխարհով մեկ սփռված հայությանը հասու դարձնելը մեր կրթական, ուսումնական, մշակութային ժառանգությունն ու ձեռքբերումները: Ես ինձ գիտական ասպարեզից դուրս չեմ համարում:
- Այսօր Հայաստանում գործում են հարյուրից ավելի հրատարակչություններ: Անշուշտ, մեծ է մրցակցությունը: Ինչպե՞ս է Ձեզ հաջողվում հաղթահարել մրցակցային դժվարությունները:
- Այդ հարցը ինձ շատ են տալիս: Հրատարակչական դաշտը շատ մեծ է, այն համաշխարհային մշակույթ է: Ես մրցակից չունեմ: Մրցակից չունեմ ոչ թե այն պատճառով, որ մյուսները լավը չեն, այլ այնքա~ն շատ բան կա անելու, որ մրցակցության մասին խոսք լինել չի կարող: Ուղղակի ամեն մեկը պետք է զբաղվի իր գործով և չխանգարի մյուսին: Եթե մենք նույն բիզնեսի մեջ ենք, պետք է մտածենք ոչ թե որպես մրցակիցներ, այլ` գործընկերներ: Բոլորը փորձում են ինչ-որ բան անել: Այստեղ հարցը ոչ թե անելն է, այլ` ինչպես անելը, ինչ ձևով ներկայացնելը: Այդ տեսակետից ՙԷդիթ պրինտը՚ երևի առաջատար է: Այն, ինչ տպագրում ենք, անում ենք կոնկրետ մարդու` աշակերտի, ուսանողի համար: Մարդիկ գրում են գրքեր, որոնք չեմ հասկանում` ում համար են գրում, կամ ինչի համար են գրում: Հրատարակիչը պետք է կարողանա գտնել ճիշտ հեղինակին, մարդկանց, որոնք ճիշտ ձևով կներկայացնեն հասարակությանը:
Բիզնեսի մեջ ամենառաջին բանն է` երբեք չխաբել: Մենք հրատարակում ենք բիզնեսի մասին գրքեր (Օրինակ` Սթիվեն Քովի ՙՅոթ սովորությունները՚, որը եթե չեմ սխալվում` 40 մլն տպաքանակով վաճառվել է Անգլիայում: Հայաստանում մենք անցյալ տարի հայերեն ենք տպագրել, և արդեն 4 հազար օրինակ վաճառվել է), որոնք սովորեցնում են, թե ինչ ձևով պետք է ապրել: Մենք էլ պետք է կարդանք նման գրքեր, որպեսզի ճիշտ ապրենք, չխաբենք մեկս մյուսին:
Հրատարակել ենք Քըրք Քրքորյանի մասին գիրքը, որի հեղինակն անգլիացի է: ԱՄՆ-ում այդ գիրքը դարձել է ազգային բեսթսելեր: Մեր ժողովուրդը ծանոթանում է իր մեծ զավակի հետ, որը քիչ բան չի արել հայ ազգի համար: Հրատարակել ենք նաև մեծ բարերար Գալուստ Գյուլբենկյանին նվիրված գիրք: Այս տարի կլինի Ալ. Մանթաշյանցի մասին գիրքը, որը 20-րդ դարասկզբին արդյունահանում էր Բաքվի նավթի կեսից ավելին: Ես ամեն ինչի մոտենում եմ գիտական ձևով: Մարդկանց թվում է, թե հրատարակչությունը միայն տպարանական գործ է: Հրատարակչությունը իրականում գիտակրթական հիմնարկ է: Խոսքը լուրջ հրատարակրչության մասին է: Ունենք համապատասխան մասնագետներ, որոնք որոշում են, թե որ գիրքը պիտի թարգմանել ու տպագրել: Տարվա մեջ մենք հրատարակում ենք 25-30 անուն թարգմանական գեղարվեստական գրականություն: Մեր պարագայում դա քիչ չէ:
-Որպես Հայաստանի հրատարակիչների միության նախագահ, ի՞նչ կասեիք տպագրական գործի զարգացման միտումների և, առհասարակ, գրքի շուկայի մասին:
- Հայաստանում վերջին տարիներին տպագրական գործի դրվածքը բարելավվել է: 2000թ. սկզբներին երբ մասնակցում էինք արտասահմանյան ցուցահանդեսների, զարմանում էինք, թե ինչ հաջողություների են հասել եվրոպացիները: Հիմա ոչ մի բանից չենք զարմանում, քանի որ մեր հրատարակած գրքերը նրանց ոչնչով չեն զիջում: Իմ կարծիքով, Հայաստանում ավելին լավ բովանդակություն է ստեղծվում, քան աշխարհում:
- Ձեր բոլոր գրքերն ունեն էլեկտրոնային տարբերակ: Տեխնոլոգիական մեծ հնարավորությունների կողքին տպագիր գիրքը պահանջվա՞ծ է:
- Տեսեք ինչ է կատարվում ամբողջ աշխարհում: Սկզբնական շրջանում մեծացավ էլեկտրոնային գրքի նկատմամբ պահանջարկը: Հիմա գնում է հակառակ գործընթացը. մարդիկ վերադառնում են սովորական գրքին: Նոր տեխնոլոգիաներով նպատակահարմար է ստեղծել մասնագիտական գրքերը, ուսուցչի ձեռնարկները, ուսանողների համար գրքերը, հատկապես` տեխնիկական ուղղվածության, որ հնարավոր լինի անընդհատ նյութերով հարստացնել: Մեր հրատարակչության հետ աշխատում են Հայաստանի լավագույն մանկավարժները, դասախոսները, ճանաչված գիտնականներ: Գրեթե ամեն օր հրատարակչություն գալիս են դպրոցականներ, որոնց հետ փորձարկում ենք տրամաբանական- ուսուցողական խաղեր, որպեսզի տեսնենք հետաքրքի՞ր են նրանց, թե՞ ոչ: Հանդիպումներ ենք ունենում մանկավարժների հետ, նոր նախագծերի կապակցությամբ նրանց համար վերապատրաստման դասընթացներ անցկացնում: Ընթերցողների հետ հեղինակների հանդիպում ենք կազմակերպում, գրքերի շնորհանդեսներ: Այդ բոլորը կատարվում է հրատարակչության հաշվին:
- Երևի հենց այդ աշխատանքների շնորհիվ էլ ձեզ հաջողվել երկար տարիներ մնալ հրատարակչական բիզնեսում:
-Հայաստանում շատ դժվար է մեծ հրատարակչություն պահելը: Տնտեսագիտական մի փոքրիկ հաշվարկ ներկայացնեմ, որպեսզի պատկերացնեք հրատարակչական գործի ռիսկերը: Գիրքը հայերեն թարգմանելու համար նախ պետք է այդ իրավունքը ձեռք բերել (գրքի արժեքի 10 տոկոսը այն հրատարակչությանն է, որից գնում ենք տպագրելու իրավունքը): 500-էջանոց գիրքը թարգմանելու համար յուրաքանչյուր էջը բազմապատկեք 5 հազար դրամով (թարգմանչի հոնորարը): Գումարած` տպագրական մյուս ծախսերը: Եվ այդ գիրքը, որ վաճառվում է 5 հազար դրամով, հրատարակչությանը օգուտ է բերում հազար օրինակ վաճառվելուց հետո, քանի որ ինքնարժեքը շատ բարձր է: Կրկնություն չթվա` հրատարակչությունը յուրատեսակ գիտական հաստատություն է: Ինչո՞ւ եմ ես 15 տարի առաջ ներդրել նոր տեխնոլոգիաները, ոովհետև գիտեի, որ այդ օրը գալու է, որպեսզի պատրաստ լինենք: Գրքի քարոզման պետական ծրագիր պետք է լինի: Ի դեպ, Արցախում այդպիսի ծրագրի շնորհիվ բոլոր դպրոցների գրադարանները ստացել են հայ գրողների գրքերը` 50 դասական գրողների ստեղծագործությունները: Լավ կլինի, որ Հայաստանում էլ նման նախագիծ գործի: Ասեմ նաև, որ նոր սերունդն ընթերցում է:
Գրահրատարակչությունը նաև մշակութային գործ է , իսկ մշակութային բիզնեսը շատ դժվար է կայանում:
Այս բոլոր տարիներին իմ առաջ ծառացած մարտահրավերներին դիմացել եմ, որովհետև ես սիրում եմ իմ գործը, ինձ ավելի շատ ոգևորում է ոչ թե ստացված եկամուտը, այլ ամեն մի նոր հրատարակված գիրքը: Ես որպես Հայաստանի հրատարակիչների միության նախագահ` այս բոլոր հարցերը միշտ բարձրացրել եմ: Բայց երևի պետությունը շատ ավելի կարևոր հարցեր ունի: Չնայած, իմ կարծիքով, սրանք ևս կարևոր հարցեր են: Կարևոր է դպրոցը, ուսուցումը, գիր-գրականությունը: Մենք հազարավոր տարիներ որ մնացել ենք որպես ազգ` մեզ օգնել է մեր մշակույթը: