ՀԻՆ ՈՒ ՆՈՐ ՏԻՐՈՒՅԹՆԵՐԻ ՄՇԱԿԸ

 Ժա­մա­նա­կի մար­տահ­րա­վեր­ներն ու տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը եր­բեմն ստ­վե­րում են հոգևորն ու մշա­կու­թա­յի­նը, ու կամ­քիցդ ան­կախ մո­ռա­ցու­թյան ես մատ­նում կյան­քիդ լա­վա­գույն ու ան­դա­վա­ճան ըն­կե­րո­ջը՝ ՙԳր­քին՚՝ կեն­սաթր­թիռ ու ապ­րեց­նող տո­ղին, ժո­ղովր­դիդ ու ազ­գիդ ճշ­մա­րիտ ճա­նա­պար­հի կեն­դա­նի վկա­յագ­րե­րին...

Տա­րա­տե­սակ ու ի­րա­րա­մերժ զգա­ցում­նե­րով, երևույթ­նե­րը նոր լույ­սի տակ ծան­րու­թեթև ա­նե­լով, թեր­թե­ցի Դա­վիթ Մի­քա­յե­լյա­նի ՙՀնի ու նո­րի տի­րույ­թում ՚նո­րահ­րա­տակ գիր­քը՝ հատ­կա­պես և մաս­նա­վո­րա­պես, երբ հնի տի­րույ­թում նոր ի­րո­ղու­թյուն­նե­րով պայ­մա­նա­վոր­ված է­ջեր են փակ­վել... Դժ­վար ձեռք բեր­վածն ու տաս­նա­մյակ­նե­րով փայ­փա­յա­ծը ցա­վա­լիո­րեն կորց­րել ենք։
ՙՀնի ու նո­րի տի­րույ­թում՚ ժո­ղո­վա­ծուն բա­նաս­տեղծ, լրագ­րող Դա­վիթ Մի­քա­յե­լյա­նի տա­րի­նե­րի վա­վե­րագ­րերն են՝ հոդ­վա­ծի, ակ­նար­կի, դի­ման­կա­րի, էս­սեի, գրա­խո­սու­թյան, հար­ցազ­րույ­ցի, հու­շա­պա­տում­նե­րի տես­քով։ Գր­քում նոր լույ­սի տակ, նոր մո­տե­ցում­նե­րով ու հե­ղի­նա­կա­յին, նր­բա­հյուս բա­ցա­հայ­տում­նե­րով կեր­պա­վոր­վում են ինչ­պես Ար­ցախն իր ա­ռօ­րյա­յով, այն­պես էլ ար­ցախ­ցի­ներն ի­րենց պարզ ու շի­տակ էու­թյամբ, զտա­րյուն, հո­գեմ­տա­վոր, հա­րա­փո­փոխ իր նկա­րագ­րով, իր տագ­նապ­նե­րով ու մտա­հո­գու­թյուն­նե­րով։
ՙՈ­գու մե­րան՚, ՙԳրո­ղի դե­րը պե­տա­կա­նու­թյան կա­յաց­ման գոր­ծում՚, ՙՎրձ­նա­հար­ված­ներ՝ հնի ու նո­րի հա­մադր­մամբ՚՚, ՙԿոր­ծա­նու­մից փր­կենք հոգևոր-մշա­կու­թա­յին ար­ժեք­նե­րը՚, ՙՀու­շա­պա­տում՚, ՙՎկա­յագ­րեր՝ եր­գի ու ե­րաժշ­տու­թյան լեզ­վով՚, ՙԶրույց­ներ գրա­կա­նու­թյան մա­սին՚, ՙԱ­ղոթ­քի զան­գեր՚ և այլ խո­սուն բա­ժին­նե­րում հե­ղի­նա­կը խոս­քի զո­րությամբ կեր­պա­վո­րում է իր հե­րոս­նե­րին ու նրանց մի­ջո­ցով ո­գի ու շունչ նե­րար­կում շր­ջա­պա­տող երևույթ­նե­րին։ ՙՈ­գու մե­րան՚ բաժ­նի նրա հե­րոս­ներն Ար­ցա­խյան շարժ­ման ա­ռա­ջա­մար­տիկ­ներն են, ո­րոնք խոս­քի ծի­րում ի­րա­կան ու շո­շա­փե­լի կեր­պա­րով և վար­քագ­ծով մնա­յուն ու սի­րե­լի են դառ­նում, ի­րենց ներ­կա­յու­թյամբ ու մաս­նակ­ցու­թյամբ արժևո­րում են մեր նո­րօ­րյա պատ­մու­թյան ըն­թացքն ու նրա ան­կա­սե­լի եր­թը։ Ըն­թեր­ցողն ի­րեն ծա­նոթ ու հա­րա­զատ շատ դեմ­քե­րի և ան­հատ­նե­րի կհան­դի­պի գր­քի է­ջե­րում, իր հա­մար նոր կող­մե­րից կբա­ցա­հայ­տի նրանց ա­րածն ու թո­ղա­ծը։ ՙԹոն­րա­հա­ցի բույ­րը մոր կանչ է հի­շեց­նում՚ ակ­նար­կում Դ. Մի­քա­յե­լյա­նը վրձ­նել է հայ­րե­նի գյու­ղի ՙդի­ման­կա­րը՚, վրձ­նել է իր հո­գու կու­տակ գույ­նե­րի այն բազ­մե­րանգ­նե­րով, ո­րոնք միայն ի­րեն են հա­սու և որ­տե­ղից թեժ թոն­րի շուր­թից պոկ­վող թոն­րա­հա­ցի բույ­րը մայ­րա­կան կան­չի պես է... Որ­տեղ հանդ­վոր­նե­րը ի­րիկ­նա­դե­մին են տուն գա­լիս, որ­տեղ տաս­նյակ հեկ­տար­նե­րով հա­ցա­հա­տի­կա­յին­ներ են մշակ­վում, պտ­ղա­տու այ­գի­ներ հիմն­վում, և, ի տար­բե­րու­թյուն ա­ռան­ձին բնա­կա­վայ­րե­րի՝ Այ­գես­տա­նից ոչ մի ըն­տա­նիք գյու­ղից չի հե­ռա­ցել, ընդ­հա­կա­ռա­կը, եր­բեմ­նի տե­ղա­փոխ­ված­նե­րից շատ-շա­տե­րը կր­կին ծնն­դա­վայր են վե­րա­դար­ձել ու ա­մուր կպել ար­մատ­նե­րին։ Ժո­ղո­վա­ծուի հու­շա­պա­տում շար­քում Ար­ցախ ուխ­տագ­նա­ցու­թյան ե­կող մեր մե­ծերն են, ո­րոնց հա­մար Եր­կի­րը, Տե­րե­րը ՙՄե­ծով ու փոք­րով միաս­նա­կան վճիռ են կա­յաց­րել և զո­րեղ կամք ու­նեն։ Իսկ նման պա­րա­գա­յում Ար­ցա­խը չի կա­րող պարտ­վել՚ (Սիլ­վա Կա­պու­տի­կյան)։

Դա­վիթ Մի­քա­յե­լյա­նի ՙՀու­շա­պատ­ման՚ հե­րոս­նե­րը ոչ միայն Հրա­չյա Հով­հան­նի­սյա­նը, Եր­վանդ Ղա­զան­չյանն ու գրա­կան ան­դաս­տա­նի մե­ծա­մայր Մա­րո Մար­գա­րյանն են, այլև, նրա իսկ բնու­թագր­մամբ, Ար­ցա­խյան գրա­կան ըն­տա­նի­քի մե­րա­նը՝ Հրա­չյա Բեգ­լա­րյա­նը, ում հետ կապ­ված քաղցր ու ա­նանց հի­շո­ղու­թյուն­ներն են մխի­թա­րում... Ար­ժա­նա­պա­տիվ կեց­ված­քով, մինչև ուղ­նու­ծու­ծը հայ­րե­նա­սեր բա­նաս­տեղ­ծը, ով հե­ռա­ցավ կյան­քից թող­նե­լով ան­սահ­ման լույս ու ժպիտ, իր ան­սահ­ման բա­րու­թյամբ հան­դերձ՝ ան­մո­ռա­նա­լի շանթ ու կրակ ղա­րա­բաղ­ցին...
Իր ՙՎրձ­նա­հար­ված­ներ՚-ում հե­ղի­նա­կը կեր­տում է գե­ղան­կա­րիչ Սամ­վել Գաբ­րիե­լյա­նի գու­նեղ կեր­պա­րը, ունկ­նդ­րում Կիմ Բակ­շիի վեր­ջին ցան­կու­թյա­նը, ակ­նդ­րում ՙԾա­գու­մով հա­յեր՚ հե­ռուս­տա­նա­խագ­ծի հե­րոս­նե­րին՝ Ար­ցա­խում։ Ին­չի մա­սին էլ որ գրում ու պատ­մում է Դ. Մի­քա­յե­լյա­նը, տո­ղա­տա­կե­րին ու տո­ղա­խոր­քե­րում շեշտ­վում ու ընդ­գծ­վում են հոգևոր-պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ար­ժեք­ներն ու նրանց հա­վերժ–հա­վեր­ժա­կա­նու­թյու­նը։
ՙՀնի ու նո­րի տի­րույ­թում՚ ժո­ղո­վա­ծուն, հի­րա­վի, հե­ղի­նա­կի ՙՈ­գու մե­րան՚՚-նն է, ո­րով ամ­բող­ջաց­վել են հնի ու նո­րի տի­րույթ­նե­րը...