[ARM]     [RUS]     [ENG]

ՀԶՈՐ ՊԵ­ՏՈՒ­ԹՅՈՒՆ ՈՒ­ՆԵ­ՆԱ­ԼՈՒ ՀԱ­ՄԱՐ ՊԵՏՔ Է ՈՒ­ՆԵ­ՆԱԼ ԶԱՐ­ԳԱ­ՑԱԾ ԳԻ­ՏՈՒ­ԹՅՈՒՆ

 

Հարցազրույց Արցախի
գիտական կենտրոնի տնօրեն
Անյուտա ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ

-Տի­կին Սարգ­սյան, Նո­յեմ­բե­րի 10-ը Գի­տու­թյան հա­մաշ­խար­հա­յին օրն է։ Ո՞րն է օր­վա խոր­հուր­դը։
-Սկ­սած 2002 թվա­կա­նից` Նո­յեմ­բե­րի 10-ին աշ­խար­հը նշում է Հա­նուն խա­ղա­ղու­թյան և զար­գաց­ման Գի­տու­թյան օ­րը, ո­րի նպա­տակն է ըն­դգ­ծել գի­տու­թյան կարևոր դե­րը հա­սա­րա­կու­թյան կյան­քում, ի­րա­զե­կել քա­ղա­քա­ցի­նե­րին գի­տու­թյան մի­տում­նե­րի մա­սին, մե­ծաց­նել գի­տու­թյան ո­լոր­տում ա­ջակ­ցու­թյու­նը, խրա­խու­սել ազ­գա­յին և մի­ջազ­գա­յին հա­մե­րաշ­խու­թյու­նը՝ տար­բեր եր­կր­նե­րի գի­տա­կան նվա­ճում­նե­րի փո­խա­նակ­ման հա­մար, հա­մախմ­բել գի­տու­թյան շուրջ հա­մաշ­խար­հա­յին հան­րու­թյա­նը։ Օ­րը հաս­տատ­վել է 1999 թվա­կա­նին՝ Բու­դա­պեշ­տում՝ Հա­մաշ­խար­հա­յին գի­տա­կան կոն­ֆե­րան­սում: Իսկ 2001 թվա­կա­նին այն պաշ­տո­նա­պես հաս­տատ­վել է ՅՈՒ­ՆԵՍ­ԿՕ-ի կող­մից և նշ­վում է 2002 թվա­կա­նից։ Օր­վա կա­պակ­ցու­թյամբ մեզ մոտ՝ Կենտ­րո­նում, մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի շարք է նա­խա­տես­ված՝ կոնկ­րետ մեր աշ­խա­տա­կազ­մի հա­մար։
- Ար­ցա­խի գի­տա­կան մտ­քի զար­գաց­ման օ­ջախ է հան­դի­սա­նում Գի­տա­կան կենտ­րո­նը։ Որ­քա­նո՞վ է հա­ջող­վում հա­սա­րա­կու­թյան ու­շադ­րու­թյունն ուղ­ղել դե­պի գի­տու­թյու­նը։ Գի­տու­թյան բնա­գա­վա­ռում ի՞նչ հիմ­նախն­դիր­ներ են առ­կա…
- Հարկ է նշել, որ Ար­ցա­խի գի­տա­կան կենտ­րոնն իր կա­նո­նադ­րու­թյան հա­մա­ձայն ի­րա­կա­նաց­նում է Ար­ցա­խի գի­տա­կան հաս­տա­տու­թյուն­նե­րում և կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րում աշ­խա­տող գի­տա­կան և գի­տա­տեխ­նի­կա­կան մաս­նա­գետ­նե­րին իր կազ­մում միա­վո­րե­լու գոր­ծըն­թաց, ինչ­պես նաև նպաս­տում է Ար­ցա­խում հիմ­նա­րար և կի­րա­ռա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նաց­մա­նը, կարևո­րա­գույն գի­տաար­տադ­րա­կան հիմ­նախն­դիր­նե­րի ա­ռա­ջադր­մանն ու դրանց լուծ­մա­նը, ո­րոնք կոչ­ված են նպաս­տե­լու տն­տե­սու­թյան տար­բեր ո­լորտ­նե­րի զար­գաց­մա­նը: Այս նպա­տա­կով Գի­տա­կան կենտ­րո­նում մշակ­վում և կյան­քի են կոչ­վում մի շարք տար­բեր ծրագ­րեր: Որ­պես գի­տա­կան օ­ջախ՝ մշ­տա­պես ձգ­տում ենք գի­տու­թյան դերն ու նշա­նա­կու­թյու­նը հա­սա­րա­կու­թյա­նը ներ­կա­յաց­նել հաս­կա­նա­լի, հե­տաքր­քիր և հա­սա­նե­լի տե­ղե­կատ­վու­թյամբ։ Ա­ռան­ձնա­հա­տուկ տեղ ենք հատ­կաց­նում ե­րի­տա­սարդ սերն­դին՝ փոր­ձե­լով գի­տու­թյամբ զբաղ­վե­լու ցան­կու­թյուն ու­նե­ցող­նե­րի թիվն ա­վե­լաց­նել հա­սա­րա­կու­թյան մեջ։
- Իսկ, ընդ­հա­նուր առ­մամբ, գո՞հ եք գի­տու­թյան մեջ ե­րի­տա­սար­դու­թյան ներգ­րավ­վա­ծու­թյու­նից։ Ի՞նչ փու­լե­րով է անց­նում ե­րի­տա­սար­դը գի­տա­կան աս­տի­ճան ստա­նա­լու հա­մար։

- Ար­ցա­խի Գի­տա­կան կենտ­րո­նում մեծ տեղ է հատ­կաց­վում գի­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րին ե­րի­տա­սար­դու­թյան ներգ­րավ­մա­նը և նրանց ու­նա­կու­թյուն­նե­րի բա­ցա­հայտ­մա­նը: Ու­շագ­րավ է այն փաս­տը, որ Կենտ­րո­նի աշ­խա­տա­կից­նե­րը հիմ­նա­կա­նում ե­րի­տա­սարդ­ներ են: Գոր­ծու­նեու­թյան տասն­հինգ տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում Ար­ցա­խի գի­տա­կան օ­ջա­խի գի­տաշ­խա­տող­նե­րը մաս­նակ­ցել են տաս­նյակ գի­տա­կան ծրագ­րե­րի մր­ցույթ­նե­րի, ո­րոնք շա­հե­լու ար­դյուն­քում ի­րա­կա­նաց­վել են կի­րա­ռա­կան նշա­նա­կու­թյան նա­խագ­ծեր։ Ծրագ­րե­րի հաղ­թող­նե­րի ու մր­ցա­նակ­նե­րի մա­սին հրա­պա­րակ­վել են ինչ­պես հա­յաս­տա­նյան, այն­պես էլ ար­տա­սահ­մա­նյան մի շարք հե­ղի­նա­կա­վոր ամ­սագ­րե­րում։ Կենտ­րո­նի ե­րի­տա­սարդ գի­տաշ­խա­տող­նե­րը բազ­միցս մաս­նակ­ցել ու մաս­նակ­ցում են մի­ջազ­գա­յին գի­տա­ժո­ղով­նե­րի:
Այ­սու­հան­դերձ՝ ան­հան­գս­տա­նա­լու տե­ղիք է տա­լիս գի­տու­թյան բնա­գա­վա­ռում ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ներգ­րավ­վա­ծու­թյան նվազ­ման մի­տու­մը, ո­րի խոր­քա­յին պատ­ճառ­ներն ա­ռան­ձին վեր­լու­ծու­թյան խն­դիր է։
Գիտ­նա­կա­նի ո­րա­կա­վո­րու­մը ֆոր­մալ ձևով հաս­տատ­վում է գի­տա­կան աս­տի­ճա­նով և գի­տա­կան կո­չու­մով: Ինչ­պես աս­տի­ճան­նե­րի, այն­պես էլ կո­չում­նե­րի շնոր­հու­մը վե­րահ­սկ­վում է Բարձ­րա­գույն ո­րա­կա­վոր­ման կո­մի­տեի (ԲՈԿ) կող­մից սահ­ման­ված ըն­թա­ցա­կար­գով:
- Գի­տու­թյան և գիտ­նա­կան­նե­րի հան­դեպ ցու­ցա­բեր­վող պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թյու­նից գո՞հ եք։
- Պե­տու­թյուն-գի­տու­թյուն կա­պը շատ կարևոր է, և ե­թե կա այդ կա­պը և հս­տակ ձևա­կերպ­ված է տես­լա­կա­նը, ա­վե­լի ար­դյու­նա­վետ է լի­նում աշ­խա­տան­քը։ Գի­տու­թյու­նը և կրթ­ված մարդն են յու­րա­քան­չյուր պե­տու­թյան դեմ­քը:
Գի­տու­թյամբ զբաղ­վե­լը կա­րե­լի է խրա­խու­սել դրա­մաշ­նորհ­նե­րի մի­ջո­ցով: Ժա­մա­նա­կա­կից աշ­խար­հում որևէ երկ­րի գի­տու­թյուն մե­կու­սաց­ված չի կա­րող զար­գա­նալ, այս­տեղ կարևոր­վում է հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան նշա­նա­կու­թյու­նը։ Ան­շուշտ, կարևոր եմ հա­մա­րում նաև պե­տա­կան հո­գա­ծու­թյու­նը գի­տու­թյան նկատ­մամբ, քա­նի որ դրա­մաշ­նոր­հա­յին ծրագ­րե­րը չեն կա­րող լու­ծել պե­տու­թյան զար­գաց­ման խն­դի­րը, բայց կա­րող են հզո­րաց­նել գի­տա­կան խմ­բե­րը, ո­րոնք էլ պետ­պատ­վե­րով՝ անվ­տան­գու­թյան ա­պա­հով­մա­նը հա­մա­պա­տաս­խան ծրագ­րեր կի­րա­գոր­ծեն:
Կար­ծում եմ, անհ­րա­ժեշտ է պայ­ման­ներ ստեղ­ծել, որ պե­տու­թյունն ու գի­տու­թյու­նը հա­մըն­թաց զար­գա­նան։ Հաս­կա­նում ենք, որ հետ­պա­տե­րազ­մյան ի­րա­վի­ճա­կում բա­վա­կան դժ­վար է միան­գա­մից ա­վե­լաց­նել ներդ­րում­նե­րը գի­տու­թյան բնա­գա­վա­ռում։ Սա­կայն ե­թե դա չար­վի, ու­նե­նա­լու ենք ոչ թե զար­գա­ցում, այլ, ընդ­հա­կա­ռա­կը, ան­կում։ Ե­թե ու­զում ենք ու­նե­նալ հզոր պե­տու­թյուն, պի­տի ու­նե­նանք զար­գա­ցած գի­տու­թյուն, իսկ գի­տու­թյուն ու­նե­նա­լու հա­մար պետք է ա­վե­լաց­նենք ֆի­նան­սա­վո­րու­մը։
Մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում գո­յատևե­լու հա­մար պար­զա­պես պար­տա­վոր ենք ու­նե­նալ հզոր պե­տու­թյուն՝ իր զար­գա­ցած գի­տու­թյամբ։
- Ներ­կա­յում քա­նի՞ գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն է կա­տար­վում Ար­ցա­խի գի­տա­կան կենտ­րո­նում և դրան­ցից քա­նի՞­սը կկի­րառ­վի երկ­րի տն­տե­սու­թյան մեջ։
- 2022թ. ի­րա­կա­նաց­վում է 19 գի­տա­կան ծրա­գիր, ո­րոն­ցից 12-ը՝ ԱՀ պետ­բյու­ջեից ֆի­նան­սա­վոր­վող, 5-ը՝ ՀՀ Գի­տու­թյան կո­մի­տեի կող­մից, մե­կը՝ ԱՆ­ՍԵՖ-ի, և մեկ ին­կու­բա­ցիոն ծրա­գիր։
Ժա­մա­նա­կա­կից գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­ներն ի­րա­կա­նաց­վում են 3 հիմ­նա­կան ուղ­ղու­թյամբ. ֆուն­դա­մեն­տալ (ար­մա­տա­կան) գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­ներ, ո­րը ա­ռար­կա­յի խո­րը և բազ­մա­կող­մա­նի հե­տա­զո­տու­թյունն է՝ նոր հիմ­նա­վոր գի­տե­լիք­նե­րի ստաց­ման, ինչ­պես նաև դի­տարկ­վող երևույթ­նե­րի օ­րի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րի բա­ցա­հայտ­ման նպա­տա­կով, ո­րի ար­դյունք­նե­րը ան­մի­ջա­կա­նո­րեն չեն օգ­տա­գործ­վում ար­դյու­նա­բե­րա­կան նպա­տակ­նե­րով։
Կի­րա­ռա­կան գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­ներ, ո­րոնց ար­դյուն­քը նոր տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ստեղ­ծումն ու կա­տա­րե­լա­գոր­ծումն է։
Գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան և փոր­ձա­կոն­ստ­րուկ­տո­րա­կան մշա­կում­ներ. այս­տեղ գի­տու­թյու­նը միա­նում է ար­տադ­րու­թյա­նը՝ դրա­նով ա­պա­հո­վե­լով այդ նա­խագ­ծե­րի ինչ­պես գի­տա­կան, այն­պես էլ տեխ­նի­կա­կան և ին­ժե­նե­րա­կան մշա­կում­նե­րը։ Այս ա­ռու­մով պետք է նշենք, որ առ­կա է գի­տու­թյուն - ար­տադ­րու­թյուն կա­պը` ի դեմս Ար­ցա­խի գի­տա­կան կենտ­րո­նում առ­կա մի շարք տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի, իսկ սպա­ռո­ղի կող­մից մեծ պա­հան­ջարկ վա­յե­լող Նա­րի­նե+ ֆունկ­ցիո­նալ կաթ­նամ­թեր­քի ար­տադ­րու­թյու­նը, ինչ­պես գի­տեք, մեկ­նար­կել է ըն­թա­ցիկ տար­վա փետր­վա­րից:
Օգտ­վե­լով ա­ռի­թից, ու­զում եմ շնոր­հա­վո­րել մեր գիտ­նա­կան­նե­րին ու գի­տաշ­խա­տող­նե­րին՝ Գի­տու­թյան հա­մաշ­խար­հա­յին օր­վա կա­պակ­ցու­թյամբ, մաղ­թել հա­ջո­ղու­թյուն­ներ, հա­մար­ձակ գա­ղա­փար­ներ և դրանց ի­րա­կա­նա­ցում` ի շահ մեր երկ­րի զար­գաց­ման։ Չա­փա­զան­ցու­թյուն չէ այն միտ­քը, որ երկ­րի ա­պա­գան գիտ­նա­կան­նե­րի ձեռ­քում է։

Հարցազրույցը վարեց
Լաուրա ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ