ՇՈՒՇԻԻ ԳԵՂԱՐՎԵՍՏԻ ԳՈՐԾԵՐԻ ԿՈՐՈՒՍՅԱԼ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆԵՐԸ

Արցախի Հանրապետության Բռնազավթված տարածքների մշակութային ժառանգության պաշտպանության պետական խորհուրդը ստեղծվել է 2022թ. մայիսի 30-ին՝ ԱՀ նախագահի հրամանագրով։ 15 անդամներից կազմված խորհրդի առջև խնդիր է դրվել բացահայտել, ցանկագրել այն բոլոր հավաքածուները, որոնք մնացել են բռնազավթված տարածքներում։ Խորհրդի աշխատանքները համակարգող, «Մշակութային ժառանգության պաշտպանության հանրային խորհուրդ» հասարակական կազմակերպության նախագահ Սերգեյ Շահվերդյանի խոսքով՝ դա ինքնին մեծ խնդիր էր, քանի որ բացի պետականից, բազմաթիվ մասնավոր հավաքածուներ կային բռնազավթված տարածքներում։ Ադրբեջանի կողմից բռնազավթած տարածքներում են մնացել ոչ միայն արվեստի գործերը, այլ նաև դրանց ցանկերը, կատալոգները և մյուս փաստաթղթերը։

Ստե­փա­նա­կեր­տի Պոլ Է­լյուա­րի տուն ֆրան­կո­ֆո­նիա­յի կենտ­րո­նում ներ­կա­յաց­վել են Շու­շիի գե­ղար­վես­տի գոր­ծե­րի կո­րու­սյալ հա­վա­քա­ծու­նե­րի մի մա­սը։ Թվա­յին պատ­կե­րը հետևյալն է՝ Շու­շիի կեր­պար­վես­տի պե­տա­կան թան­գա­րան՝ 648 ցու­ցան­մուշ, Սամ­վել Թա­վա­դյա­նի ար­վես­տա­նոց- ցու­ցաս­րա­հի հա­վա­քա­ծու՝ 168 ցու­ցան­մուշ, Շու­շիի ար­վես­տի կենտ­րո­նի հա­վա­քա­ծու՝ 66 ցու­ցան­մուշ, Շու­շիի քան­դա­կի մի­ջազ­գա­յին պու­րա­կի հա­վա­քա­ծու՝ 51 ցու­ցան­մուշ, Դա­վիթ Ա­վա­գի­մյա­նի ար­վես­տա­նոց-ցու­ցաս­րա­հի հա­վա­քա­ծու՝ 37 ցու­ցան­մուշ, Նա­րե­կա­ցի ար­վես­տի միու­թյան հա­վա­քա­ծու՝ 36 ցու­ցան­մուշ, Ար­տակ Պո­ղո­սյա­նի ար­վես­տա­նոց-ցու­ցաս­րա­հի հա­վա­քա­ծու՝ 20 ցու­ցան­մուշ։
«Փաս­տա­ցի այս պա­հին ա­պա­ցու­ցո­ղա­կան հիմ­քով ու­նենք հա­վա­քագ­րած 1026 գե­ղար­վես­տի գոր­ծե­րի նմուշ­ներ, ո­րոնք մնա­ցել են Ադր­բե­ջա­նի հս­կո­ղու­թյան տակ գտն­վող տա­րած­քում։ Հա­յե­րեն, ռու­սե­րեն ու անգ­լե­րեն ներ­կա­յաց­վել է հա­վա­քա­ծու­նե­րի նկա­րագ­րու­թյու­նը, առ­կա­յու­թյան դեպ­քում կց­վել են լու­սան­կար­նե­րը։ Յու­րա­քան­չյուր հա­վա­քա­ծուի հա­մար կազմ­վել են հետևյալ ձևա­չա­փով ցան­կեր՝ ա­ռար­կա­յի ան­վա­նու­մը, նույ­նա­կա­նաց­ման հա­մար անհ­րա­ժեշտ տվյալ­նե­րը, ար­վես­տի գոր­ծի չա­փե­րը և այն նյու­թը, ո­րից պատ­րաստ­ված է։ Ցան­կե­րի հի­ման վրա ստեղծ­վել են շնոր­հան­դե­սա­յին նյու­թեր և տե­սա­նյու­թեր։ Սրանք պաշ­տո­նա­կան տվյալ­ներ են, այ­սու­հետ պետք է օգ­տա­գործ­վեն այն ան­վա­նում­ներն ու ձևա­կեր­պում­նե­րը, ո­րոնք հրա­պա­րակ­վում են»,- ըն­դգ­ծեց Ս. Շահ­վեր­դյա­նը։
Խոր­հր­դի նա­խա­գահ, ԱՀ նախկին պե­տա­կան նա­խա­րար Ար­տակ Բեգ­լա­րյա­նը, կարևո­րե­լով կա­տար­ված աշ­խա­տան­քը, նշել է, որ անհ­րա­ժեշտ է պրո­ֆե­սիո­նալ կազմ­ված ցու­ցակ­նե­րի մա­սին ի­րա­զե­կել հայ­կա­կան և ար­տա­սահ­մա­նյան լսա­րան­նե­րին. «Առն­վազն յու­րա­քան­չյուր ոք իր շր­ջա­նակ­նե­րում՝ Հա­յաս­տա­նում և ար­տա­սահ­մա­նում, պետք է հնա­րա­վո­րինս տա­րա­ծի այս նյու­թե­րը, որ­պես­զի թե­ման պար­բե­րա­բար «թեժ» պա­հենք, ներ­կա­յաց­նենք, թե ինչ ենք կորց­րել, ինչ կա վտանգ­ված և ինչ կա­րող ենք կորց­նել ա­պա­գա­յում, ե­թե մեր աշ­խա­տան­քը պատ­շաճ չկա­տա­րենք, և մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը, մի­ջազ­գա­յին կա­ռույց­նե­րը պատ­շաճ կան­խար­գե­լիչ մի­ջոց­ներ կձեռ­նար­կեն, իսկ կան­խար­գե­լու­մը են­թադ­րում է նաև նա­խորդ դեպ­քե­րի պատ­ժում»։
ԱՀ ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րի տե­ղա­կալ, խոր­հր­դի փոխ­նա­խա­գահ Լեռ­նիկ Հով­հան­նի­սյա­նը տե­ղե­կաց­րել է, որ աշ­խա­տանք­ներ են տար­վում Հա­յաս­տա­նում և այլ վայ­րե­րում նման շնոր­հան­դես­ներ կազ­մա­կեր­պե­լու հա­մար։ Նաև ա­վե­լաց­րել է, որ Մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի մի­ջազ­գա­յին դա­տա­րա­նում ար­դեն եր­կու գործ կա, ո­րոն­ցից մե­կը վե­րա­բե­րում է Հադ­րու­թի Սբ Հա­րու­թյուն ե­կե­ղե­ցուն, մյու­սը՝ Քա­րին տա­կի Սբ Աստ­վա­ծա­ծին ե­կե­ղե­ցու պղծ­ման և վան­դա­լիզ­մի դեպ­քե­րին։
Այ­սօր­վա դրու­թյամբ բա­ցա­հայտ­վել է Շու­շիում մնա­ցած թան­գա­րա­նա­յին և գե­ղար­վես­տի գոր­ծե­րի 13 հա­վա­քա­ծու։ Դրանք են՝ Շու­շիի կեր­պար­վես­տի պե­տա­կան թան­գա­րա­նի, Շու­շի քա­ղա­քի պատ­մու­թյան պե­տա­կան թան­գա­րա­նի, Շու­շիի երկ­րա­բա­նու­թյան պե­տա­կան թան­գա­րա­նի, Շու­շիի պատ­կե­րաս­րա­հի, Շու­շի քա­ղա­քի քան­դա­կի մի­ջազ­գա­յին ՊՈԱԿ-ի, Շու­շիի ար­վես­տի կենտ­րո­նի ցու­ցաս­րա­հի, Շու­շիի դրա­մա­գի­տու­թյան թան­գա­րա­նի հա­վա­քա­ծու­նե­րը, Ար­ցա­խյան գոր­գի թան­գա­րա­նի հա­վա­քա­ծուի մի մա­սը, ինչ­պես նաև՝ Նա­րե­կա­ցի ար­վես­տի միու­թյան, Սամ­վել Թա­վա­դյա­նի, Ար­տակ Պո­ղո­սյա­նի, Դա­վիթ Ա­վա­գի­մյա­նի ար­վես­տա­նոց-ցու­ցաս­րահ­նե­րի հա­վա­քա­ծու­նե­րը և Դուշ­ման Վար­դա­նի տուն-թան­գա­րա­նի հա­վա­քա­ծուն։

Տաթևիկ ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ