ՆՐԱ ՆՊԱՏԱԿԸ ՄԵԾ ՍՊՈՐՏՆ ԷՐ...
Սիրվարդ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
Ստեփանակերտի Վ. Մամիկոնյան փողոցի թ. 7 շենքում է ապրում Օգանեսովների ընտանիքը, ես կասեի՝ մարզական ընտանիքը։ Տան գլխավորը՝ Ալիկ Օգանեսովը, ԽՍՀՄ սպորտի վարպետ է, Արցախի Հանրապետության վաստակավոր մարզիչ... ԽՍՀՄ սպորտի վարպետ է նաև կինը՝ Իրինա Մարգարյանը, իսկ որդին մարզիչ է։
Երեք զավակներ, և արդեն նաև թոռնիկներ ունեցող ընտանիքը մշտապես եռուզեռի մեջ է... առավոտյան պարտադիր մարմնամարզություն, հետո մարզումներ ու մարզչական աշխատանք, իսկ ազատ ժամանակ, եթե գտնվում է, տան գլխավորը ծառ ու ծաղիկ է տնկում, խնամում հոգատարությամբ։ Վերջերս նաև խաղողի որթ է տնկել ու արդեն 70-ամյակի դռները թակող մարզիկը, որի գլխով շատ ամպեր են եկել-անցել, աշխարհին նայում է երեխայի աչքերով, մանկան մաքրամաքուր ազնվությամբ։ Նա սիրում է կյանքը, որքան էլ այն դառն ու դաժան լինի ու անակնկալներով լի։ Բան ասեմ, թե ճակատագիրը նրան երես չի տվել... Ծնվել է 1951 թվականին, Բաքու քաղաքում, Արևմտյան Հայաստանից գաղթած Բահատուր Օգանեսովի ընտանիքում։ Հայրն ընդանենը 5 տարեկան էր, երբ ընտանիքը բռնատեղահանվեց։ Բաքու քաղաքում իր օջախը հիմնեց, երեք որդի ունեցավ, Ալիկը՝ միջնեկ որդին, 40 տարի ապրեց իր ծննդավայրում, մտքի ծայրով անգամ չանցկացնելով, որ մի օր կարող է փախստական դառնալ։ Ճակատագրի դառը հեգնանքով 5 տարեկան էր, երբ կյանքին հրաժեշտ տվեց հայրը, փոքր եղբայրն ընդամենը 40 օրական էր... Իր օրում պապ ու տատ չտեսած փոքրիկ ընտանիքը մնաց մանկամարդ մոր հույսին։
Ալիկն առաջին անգամ Ղարաբաղ եկավ 12 տարեկան հասակում, իր մարզիկ ընկերների հետ՝ սեղանի թենիսի մրցումների էին մասնակցելու։ Հետո՞... Հետո էլ ընտանիքի ծանր բեռն ուսած մոր խորհուրդ-խրատներին ունկնդիր, քայլ առ քայլ իր մարզական ու մարզչական կարիերան էր կերտում՝ բազմաթիվ մրցումներից վերադառնալով հաղթանակած, մինչև վրա հասան 90-ականների Բաքվի չարաբաստիկ ջարդերը։ Ալիկն առանց երկմտելու եկավ Հայաստան, չնայած հնարավորություն ուներ աշխարհի ցանկացած կետում կրկին բախտ որոնել։ Եղավ մի պահ, դա 1995-99թթ. էր, նա՝ որպես սեղանի թենիսի մարզիչ, աշխատում էր Ուկրաինայում (Դոնեցկ, Խարկով)։ 1999-ին էր, Մոսկվայում, եղբորն այցելության ժամանակ, հանդիպում է ԱՀ սպորտկոմիտեի նախագահ Գարիկ Բալայանին, ում կողմից էլ հրավեր է ստանում ապրել ու աշխատել Արցախում։ Նա ընդունում է հրավերը և 2000 թվականին ընտանիքով հաստատվում Ստեփանակերտում։ Սկզբից ապրել են վարձով, հետո Շուշիում բնակարան են ստացել, ապա տեղափոխվել են Մամիկոնյան փողոցի թ. 7 շենքը։
Զրուցակիցս չի բողոքում, չի դժգոհում, ցավը ներս արած պատմում է, որ Բաքվից մի ծվեն էլ չկարողացան փրկել, միայն երկու բնակարան ու ամառանոց են թողել, տարիներ ի վեր ճակատի հալալ քրտինքով վաստակածն օրերի ընթացքում ջուրն են ձգել ու մազապուրծ տեղահանվել։ 2020-ին էլ նույն կերպ Շուշիի տունն ու ունեցվածքը կորցրին։ Ալիկը փորձում է թաքցնել հուզմունքն ու, խոսքի ՙառուն՚ շուռ տալով, վերհիշում է, թե ինչպես 2011 թվականին Շուշիի Վ. Սարգսյանի անվան մարզադաշտում կառավարական հանդիսավոր միջոցառման ժամանակ իրենց պատվին բարձրացվեց Արցախի դրոշն ու հնչեց օրհներգը՝ նրանք հաղթել էին համահայկական խաղերում։ Ամեն անգամ, երբ հնչում է Արցախի օրհներգը նրա հաղթող սաների պատվին ու բարձրացվում դրոշը, հասկանում է, որ տարիներն իզուր չեն անցել, ու նա մի ողջ կյանք է նվիրել իր սիրած մասնագիտությանն ու Հայրենիքին...
Սակայն ցեղասպանվածի թոռը ոչ մի կերպ չի կարողանում հանդուրժել ցեղասպան Թուրքիայի դրոշի ներկայությունը Շուշիի բարձունքներում։ Իմ հերոսն այդքան փորձություններ ճաշակելուց հետո էլ շարունակում է ապրել ու արարել հանուն վաղվա հաղթանակների։ Նրա սաները մրցումներից վերադառնում են առաջնակարգ տեղեր գրաված, ու նա իրեն վարձատրված է զգում... Շատ ծանր մանկություն ու պատանեկություն է ունեցել, եղբայրներով կիսաքաղց ու ոտաբոբիկ են մեծացել, բայց ձգտել են կյանքում իրենց տեղը գտնել ու գտել են, ոտքի են կանգնել, երրորդ անգամ զրոյից տուն է կառուցել... երկու բարձրագույն կրթություն ունեցող մարզիչն ու ՀՀ հավաքականի երկրորդ մարզիչը։ Ղարաբաղում ապրելու տարիներին աշխատելու հրավեր է ստացել Նյու-Յորքից, Լոս Անջելեսից, Թեհրանից, բայց ոտքը ոտքի առաջ չի դրել... ՙԱզգայինին ու ազգին ծառայելն իմ կյանքի նպատակն է,- ասում է զրուցակիցս, ապա շարունակում.- Ես պաշտում եմ իմ ազգը, իմ հայրենիքը՚։ Նրա բնորոշմամբ՝ հայրենիքն այնտեղ է, որտեղ դու արարում ես ազգիդ համար, որտեղ հայրենակիցներդ քո կարիքն ունեն։ Նրա համոզմամբ վաղն ավելի լավ է լինելու, նա երբեք չի հուսահատվում, պարզապես պետք է բռունցքներդ սեղմած գնաս, գնաս նպատակիդ հետևից՝ սա է նրա կյանքի ուղենիշը...Նպատակ պիտի ունենաս՝ ասում է, իսկ նրա նպատակը մեծ սպորտն է։ Չնայած պատկառելի տարիքին՝ ողջ պատերազմի ընթացքում քաղաքից դուրս չեկավ, ու նրա օրինակը վարակիչ էր շատերի համար, առողջական խնդիրներ ուներ, միայն մի քանի օրով Երևան գնաց ու ետ եկավ, որ իր տեղը թափուր չմնա, գուցե կկարողանա մի բանով օգտակար լինել։
Մեր ողջ զրույցի ընթացքում Ա. Օգանեսովը հայերեն ընդամենը երկու բառ ասաց. ՙՓառք Աստծո՚... Մայրենի լեզվին անվարժ տիրապետող հայը Մեծ Հայ է, մեծ բառիս ողջ խորությամբ... Տարբեր մայրցամաքներից աշխատանքի հրավեր ստացող հայը հեշտ ապրուստի հետևից գնացողը չէ, նա գերադասում է իր բաժին կենսունակության խորհրդանիշ խաղողի որթն աճեցնել հայրենի քար ու քարափի գրկում ու իր տան շքամուտքի մի բուռ հողում և քրտինք թափել սեփական երկիրն ապրեցնելու համար։