ԲՅՈՒՋԵ-2021. ԻՆՉՊԵՍ և ՍՊԱՍՎՈՒՄ ԷՐ, ԱՅՆ ԸՆԴԳԾՎԱԾ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՈՒՂՂՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ԿՈՒՆԵՆԱ

 Հուն­վա­րի 13-ին ՙԱր­ցա­խի հան­րա­պե­տու­թյան 2021թ. պե­տա­կան բյու­ջեի մա­սին՚ ԱՀ օ­րեն­քի նա­խա­գի­ծը ներ­կա­յաց­վեց Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի մշ­տա­կան հանձ­նա­ժո­ղով­նե­րին ու խմ­բակ­ցու­թյուն­նե­րին:

Նիս­տը վա­րող` ԱԺ ֆի­նան­սա­բյու­ջե­տա­յին և տն­տե­սա­կան կա­ռա­վար­ման հար­ցե­րի հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Ար­թուր Հա­րու­թյու­նյա­նի ա­ռա­ջար­կու­թյամբ ներ­կա­նե­րը նիս­տը սկ­սե­ցին մեկ րո­պե լռու­թյամբ` հար­գե­լով Ար­ցա­խյան եր­րորդ պա­տե­րազ­մում նա­հա­տակ­ված­նե­րի հի­շա­տա­կը:
Պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կով պայ­մա­նա­վոր­ված, ա­ռա­ջին ան­գամ եր­կար տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում, խախտ­վել է Բյու­ջեի նա­խագ­ծի՝ ԱԺ ներ­կա­յաց­ման կա­նո­նա­կար­գը և այն խոր­հր­դա­րան է ներ­կա­յաց­վել ու­շա­ցու­մով, ու կա­ռա­վա­րու­թյու­նը տա­րե­կան գոր­ծու­նեու­թյու­նը սկ­սել է ա­ռանց հաս­տատ­ված բյու­ջե ու­նե­նա­լու:
Օ­րի­նա­գի­ծը ներ­կա­յաց­վեց ԱՀ պետ­նա­խա­րար, ֆի­նանս­նե­րի նա­խա­րար Գրի­գո­րի Մար­տի­րո­սյա­նի կող­մից: Նրա խոս­քով, նա­խա­գի­ծը մշակ­վել է՝ հաշ­վի առ­նե­լով և՜ 2020 թվա­կա­նի գար­նա­նը մեզ հա­սած պան­դե­միա­յի, և՜ սեպ­տեմ­բե­րյան պա­տե­րազ­մի հետևանք­նե­րը: Նախ­քան ե­կա­մուտ­նե­րը ներ­կա­յաց­նե­լը, Գ. Մար­տի­րո­սյանն անդ­րա­դար­ձավ ան­ցյալ տար­վա մակ­րոտն­տե­սա­կան մի­ջա­վայ­րին՝ տա­լով ո­րոշ տն­տե­սա­կան ցու­ցա­նիշ­նե­րի ընդ­հա­նուր պատ­կե­րը:
Այս­պի­սով, 2020 թվա­կա­նի ա­ռա­ջին կի­սա­մյա­կում, կո­րո­նա­վի­րու­սով պայ­մա­նա­վոր­ված, տն­տե­սու­թյան գրե­թե բո­լոր ճյու­ղե­րում ան­կում է ար­ձա­նագր­վել, ո­րի ար­դյուն­քում այդ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծի հա­մա­խառն ներ­քին ար­դյունքն ի­րա­կան ար­տա­հայ­տու­թյամբ նվա­զել է 1,5 տո­կո­սով և կազ­մել 129,6 մլրդ դրամ: Ար­դյու­նա­բե­րու­թյան մեջ ան­կու­մը կազ­մել է 3,7 տո­կոս, շի­նա­րա­րու­թյան մեջ՝ 14 , գյու­ղատն­տե­սու­թյան և ան­տա­ռա­յին տն­տե­սու­թյան, ձկ­նոր­սու­թյան մեջ՝ 10,2 տո­կոս:
ՙՍեպ­տեմ­բե­րի 27-ի պա­տե­րազ­մի հետևան­քով տն­տե­սու­թյա­նը երկ­րորդ հար­վածն է հասց­վել, ինչն ա­պա­հո­վել է սրըն­թաց ան­կում,- ա­սել է պետ­նա­խա­րարն իր ե­լույ­թում:- Ըստ կան­խա­տե­սում­նե­րի, ո­րոնք ո­րոշ չա­փով կրում են պայ­մա­նա­կան բնույթ, կու­նե­նանք 2020 հնա-ի շուրջ 15 տո­կոս ան­կում՚:
2021 թվա­կա­նի կան­խա­տե­սում­նե­րով հա­մա­խառն ներ­քին ար­դյուն­քի ծա­վա­լը կկազ­մի մոտ 224,5 մլրդ դրամ, ան­կու­մը կան­խա­տես­վում է շուրջ 25 տո­կոս: Այս կան­խա­տե­սում­նե­րի հա­մա­տեքս­տում 2021 թվա­կա­նի պե­տա­կան բյու­ջեի ցու­ցա­նիշ­նե­րը ծրագր­վել են՝ ե­կա­մուտ­նե­րի գծով՝ 81մլրդ 830,7 մլն դրամ, ծախ­սե­րը՝ 124 մլրդ 851,2 դրամ: Դե­ֆի­ցի­տը կկազ­մի 43 մլրդ 20,5 մլն դրամ: Գ. Մար­տի­րո­սյա­նը նշեց, որ սե­փա­կան ե­կա­մուտ­նե­րը ծրագր­վել են 17 մլրդ 50 մլն դրա­մի չա­փով՝ 2020 թվա­կա­նի 56 մլրդ ցու­ցա­նի­շի դի­մաց: Այդ թվում, հար­կա­յին ե­կա­մուտ­նե­րը և պե­տա­կան տուր­քե­րը կկազ­մեն 17 մլրդ դրամ: Հար­կեր-ՀՆԱ հա­րա­բե­րակ­ցո­թյու­նը կկազ­մի 7,6 տո­կոս:

Բյու­ջե­տա­յին վար­կի չա­փը 2021 թվա­կա­նին կկազմ­վի 64 մլրդ 780,7 մլն դրամ` 2020 թվա­կա­նի ճշտ­ված ցու­ցա­նի­շի հա­մե­մատ նվա­զե­լով 9 մլրդ 260,6 մլն դրա­մով: 2021 թվա­կա­նի պե­տա­կան բյու­ջեի ծախ­սե­րը նա­խա­տես­վում են 124 մլրդ 851,2 մլն դրա­մի չա­փով, ո­րը պա­կաս է ան­ցյալ տար­վա ցու­ցա­նի­շից 7,8 տո­կո­սով: ՀՆԱ-ի ծախ­սե­րի մա­կար­դա­կը կկազ­մի 55,6 տո­կոս՝ ան­ցյալ տար­վա 46, 2 տո­կո­սի դի­մաց: Պետ­նա­խա­րա­րը ներ­կա­յաց­րեց հիմ­նա­կան ծախ­սա­յին գե­րա­կա­յու­թյուն­նե­րը, ըստ ո­րոնց` գյու­ղատն­տե­սու­թյա­նը նա­խա­տես­վում է հատ­կաց­նել 5 մլրդ 91 մլն դրամ, տն­տե­սա­կան զար­գաց­ման ծրագ­րե­րի հա­մար՝ 618,3 մլն դրամ: ԱՀ բնակ­չու­թյան կո­մու­նալ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի փոխ­հա­տուց­ման հա­մար է­լեկտ­րաէ­ներ­գիա­յի, գա­զի, կա­պի ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի սուբ­սի­դա­վո­րում ծրագ­րով նա­խա­տես­վում է հատ­կաց­նել 12 մլրդ դրամ: ԱՀ ներդ­րու­մա­յին հիմ­նադ­րա­մին տրա­մադր­վող ֆի­նան­սա­կան ա­ջակ­ցու­թյու­նը կկազ­մի 4 մլրդ դրամ՝ պա­հա­պա­նե­լով նա­խորդ տար­վա մա­կար­դա­կը: 2021 թվա­կա­նի պետ­բյու­ջեի նա­խագ­ծով կա­պի­տալ ներդ­րում­նե­րի ծրա­գի­րը նա­խա­տես­վել է 10 մլրդ դրամ, 2020 թվա­կա­նի 25 մլրդ 207 մլն դրա­մի դի­մաց: Հատ­կաց­ված մի­ջոց­նե­րը հիմ­նա­կա­նում ուղղ­վե­լու են ԱՀ տա­րած­քում պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հետևանք­նե­րի վե­րաց­մա­նը: Սո­ցիա­լա­կան պաշտ­պա­նու­թյան ո­լոր­տի ծախ­սե­րը 2021 թվա­կա­նի պետ­բյու­ջեով նա­խա­տես­վում են 31 մլրդ 475 մլն դրամ. սա նա­խորդ տար­վա ցու­ցա­նի­շից ա­վել է 4 մլրդ 410 մլն դրա­մով: Բյու­ջեի կա­ռուց­ված­քում սո­ցիա­լա­կան ո­լորտն ա­մե­նա­մեծ մաս­նա­բա­ժին ու­նե­ցող ո­լորտն է՝ 25,2 տո­կոս տե­սա­կա­րար կշ­ռով: Սո­ցիա­լա­կան ծրագ­րե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում, Գ. Մար­տի­րո­սյա­նի խոս­քով, կվե­րա­նայ­վեն ըն­տա­նիք­նե­րում ծն­ված ա­ռա­ջին և երկ­րորդ ե­րե­խա­նե­րին տր­վող նպաստ­նե­րի չա­փե­րը, դրանք սահ­մա­նե­լով 300 հազ. դրամ: Զին­վո­րա­կան և փր­կա­րա­րա­կան ծա­ռա­յու­թյան ժա­մա­նակ զոհ­ված, մա­հա­ցած զին­ծա­ռա­յող­նե­րի ու փր­կա­րար­նե­րի հու­ղար­կա­վո­րու­թյան, գե­րեզ­ման­նե­րի բա­րե­կարգ­ման, տա­պա­նա­քա­րե­րի պատ­րաստ­ման և տե­ղադր­ման ծախ­սե­րի հա­տու­ցում ծրագ­րով 2021 թվա­կա­նին նա­խա­տես­վում է 1 մլրդ 750 մլն դրամ: 2020 թվա­կա­նի պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հետևան­քով տե­ղա­հան­ված ըն­տա­նիք­նե­րին բնա­կա­րան վար­ձե­լու նպա­տա­կով ֆի­նան­սա­կան ա­ջակ­ցու­թյուն տրա­մադ­րե­լու հա­մար նա­խա­տես­վել է 360 մլն դրամ: Ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան ո­լոր­տի հա­մար նա­խա­տես­վում է հատ­կաց­նել 8 մլրդ 750 մլն դրամ, ո­րը գե­րա­զան­ցում է 2020 թվա­կա­նի պլա­նա­վո­րած ցու­ցա­նի­շը 17,5 տո­կո­սով: Ծախ­սե­րի ա­վե­լա­ցու­մը պայ­մա­նա­վոր­ված է ան­ցյալ տար­վա սեպ­տեմ­բե­րի 1-ից հա­մա­կար­գի աշ­խա­տող­նե­րի աշ­խա­տա­վար­ձի բարձ­րաց­մամբ, ան­պտ­ղու­թյան բուժ­ման նպա­տա­կով 150 զույ­գի հա­մար գու­մար­նե­րի նա­խա­տես­մամբ, ո­րոշ հի­վան­դու­թյուն­նե­րով տա­ռա­պող քա­ղա­քա­ցի­նե­րին տրա­մադր­վող դրա­մա­կան օգ­նու­թյուն­նե­րի գու­մա­րի ա­վե­լաց­մամբ, ի­մու­նոգ­լո­բո­լի­նի ու հա­կաու­ռուց­քա­յին դե­ղա­մի­ջոց­նե­րի լրա­ցու­ցիչ ձեռք­բե­րում­նե­րով: Կր­թու­թյան ո­լոր­տի հա­մար 2021 թվա­կա­նի պետ­բյու­ջեի նա­խագ­ծով ծախ­սե­րը կազ­մում են 14 մլրդ 728 մլն դրամ. այն 2020 թվա­կա­նի ցու­ցա­նի­շից պա­կաս է 9,9 տո­կո­սով: Կր­ճատ­վել են նաև Ադր­բե­ջա­նի վե­րահս­կո­ղու­թյան տա­րած­քում հայ­տն­ված 116 դպ­րոց­նե­րի պահ­պան­ման ծախ­սե­րը: 2 մլրդ 243 մլն դրամ մշա­կույ­թի ո­լոր­տին կուղղ­վի, 10 մլն դրամ կհատ­կաց­վի ե­րի­տա­սար­դա­կան ծրագ­րե­րի ի­րա­կա­նաց­մա­նը: Տե­ղա­կան ինք­նա­կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի վե­րա­բե­րյալ Գ. Մար­տի­րո­սյա­նը նշեց, որ 2021 թվա­կա­նի հա­մայ­նք­նե­րի բյու­ջե­նե­րի սե­փա­կան ե­կա­մուտ­նե­րը պլա­նա­վոր­վել են 986,4 մլն դրա­մի չա­փով: Հա­մայ­նք­նե­րի բյու­ջե­նե­րի ընդ­հա­նուր ծախ­սե­րը կազ­մում են 3 մլրդ 879 մլն դրամ: Ըն­թա­ցիկ տա­րում հա­մայ­նք­նե­րի բյու­ջե­նե­րով նա­խա­տես­վում է հատ­կաց­նել 2 մլրդ 892 մլն դրա­մի չա­փով դո­տա­ցիա, ո­րը կա­պա­հո­վի հա­մայ­նք­նե­րի բյու­ջե­նե­րի ծախ­սե­րի մոտ 75 տո­կո­սը: ՙ2021 թվա­կա­նի բյու­ջեն ընդ­գծ­ված սո­ցիա­լա­կան ուղղ­վա­ծու­թյուն ու­նի՝ պայ­մա­նա­վոր­ված պա­տե­րազ­մի հետևան­քով ա­ռա­ջա­ցած խն­դիր­նե­րի լուծ­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյամբ՚,-ա­սել է Գ. Մար­տի­րո­սյա­նը, հա­վե­լե­լով, որ օ­բյեկ­տիվ պատ­ճառ­նե­րով 2021 պե­տա­կան բյու­ջեի նա­խա­գի­ծը ման­րա­մասն չի քն­նարկ­վել կա­ռա­վա­րու­թյու­նում և կրում է սխե­մա­տիկ բնույթ: Հաշ­վի առ­նե­լով այդ ա­մե­նը, պետ­նա­խա­րարն ակն­կա­լում է, որ ԱԺ քն­նար­կում­նե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում և Բյու­ջեի նա­խա­գի­ծը հաս­տա­տե­լուց հե­տո նաև օ­րեն­քում կա­տար­վող ո­րո­շա­կի փո­փո­խու­թյուն­նե­րի և վե­րա­բաշ­խում­նե­րի անհ­րա­ժեշ­տու­թյան ա­ռա­ջաց­մա­նը ըմ­բռ­նու­մով կմո­տե­նան: