ՙԱՐՑԱԽՅԱՆ ԾԱՂԿԱԹԵՅ՚՝ ԿԱՐՈՏԻ ԳՈՒՅՆՈՎ...
Լաուրա ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
Արցախում յուրաքանչյուր երկրորդ մարդը թեյասեր է և թեյախմությունը շատերի համար տոն է, եթե այն կազմակերպվում է ջերմ միջավայրում: Գոյություն ունի թեյերի տարբեր տեսակներ՝ սև, կանաչ, կարմիր... Արցախցիների մեծ մասը գերադասում է բուսական թեյը, որը նաև բուժիչ հատկություններ ունի։ Կարելի է ասել՝ բնությունը շռայլ է գտնվել Արցախի հանդեպ, քանզի մեր լեռնաշխարհի դաշտերն ու անտառները լի են հոտավետ, հրաշալի տարբեր խոտաբույսերով, որոնք նաև դեղաբույսեր են։ Խոստովանենք, որ շատերը կցանկանային որպես թեյ օգտագործել դրանք, բայց ոչ բոլորը կարող են մշտապես ձեռքի տակ ունենալ համապատասխան բույսը։ Բացի այդ, անտառներից հավաքելը (բույսերի ճիշտ հավաքը), բուսական աշխարհի ճանաչումը նույնպես հոգատար և գիտական մոտեցում է պահանջում։ ՙԱրցախյան ծաղկաթեյը՚ գիտության և բնության ձեռքսեղմումի ծնունդ է։ Վերջին ամիսներին որոշ առևտրի կետերում հանդիպող ՙԱրցախյան ծաղկաթեյը՚ թերևս եկել է լրացնելու շուկայում հանդիպող այս բացը... Գաղափարը մտահղացողն ու գործը կազմակերպողը Արցախի պետական համալսարանի գիտքարտուղար, կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Գայանե ՄԱՐԳԱՐՅԱՆՆ է և բուսաբանության մագիստրոս Սոնյա ՂԱՐԻԲՅԱՆԸ։
- Գայանե, ինչպե՞ս ծնվեց բուսական թեյ արտադրելու գաղափարը, կարելի՞ է ասել, որ մասնագիտական հետաքրքրությունը կապ ունի դրա հետ։
- Արցախում յուրաքանչյուր երկրորդ, երրորդ մարդը թեյի պոտենցիալ սպառող է, իսկ կանաչ թեյը նախընտրում է յուրաքանչյուր հինգերորդը։ Մեր կողմից արտադրվող ծաղկաթեյն իր օգտակարությունը հաստատելու խնդիր չունի, որովհետև բաղադրիչներից յուրաքանչյուրը հայտնի է իր բուժական հատկություններով՝ դեռևս հին ժամանակներից և ամրապնդված է ժողովրդական գիտակցության մեջ։
Խոստովանեմ նաև, որ նախագծի սկզբնական շարժառիթը մասնագիտական հետաքրքրությունն էր և այդ հետաքրքությունների բացահայտման մղումը, իսկ բնության ճանաչողությունը վերջինիս հանդեպ մեծ սիրո մշտական ակունք էր:
Գործողությունների պլանը կազմվեց 2020թ. հունվարին. նախ ուսումնասիրվեց մասնագիտական գրականություն, որից հետո? ցուցակագրվեցին Արցախում աճող թեյաբույսերը, հատկանշվեցին դրանց օգտակար հատկությունները, ապա ստեղծվեց ֆեյսբուքյան էջ, որտեղ պարբերաբար ներկայացվում էին դրանց օգտակար հատկությունների, հավաքի և համադրման վերաբերյալ տեղեկություններ: Հաջորդիվ՝ կազմվեց բուսահավաքի իրականացման ժամանակացույց, ապա՝ ուսումնասիրվեցին չորացման և պահպանման առանձնահատկությունները, և արդյունքում քիմիական բաղադրությամբ համադրելի բույսերով ստեղծվեց 6 տեսակի ծաղկաթեյ: Պարզապես ծնվեցինք, որ լինենք օգտակար….
- Բույսերի ձեռքբերման համար ո՞ր տարածքներն են ընտրվել, Արցախի ո՞ր շրջանն է առավել հարուստ ծաղկաբույսերով։
- Բույսերի հավաքը հիմնականում իրականացվել է Հադրութի և Ասկերանի շրջանների մի շարք գյուղերից։ Ցավոք, դրանք՝ այդ գյուղերը, ներկայում բռնազավթված են թշնամու կողմից։ Ծաղկաթեյի արտադրական փուլը բաղկացած է հետևյալ քայլերից. բույսերի հավաք. մշակում, չորացում, փոշեզտում, մանրէազերծում, պահեստավորում, փաթեթավորում և վաճառք: Բույսերի հավաքը սկսվում է վաղ գարունից և շարունակվում մինչև խորը աշուն:
- Գայանե, մենք նկատել ենք նաև Ձեր աշխատանքում ազգայինի բաղադրիչներ, կբացատրե՞ք նպատակը։
- Այսօր, քան երբևէ, յուրաքանչյուր հայ պարտավոր է իր երկրի ճանաչ գիտակը լինել և այն պահպանողը դառնալ: Մեր կողմից իրականացվող ծրագրի հիմքում ընկած է մի շատ կարևոր բաղադրիչ. ցանկացած աշխատանքում լինել սեփական արժեքների կրողը և տարածողը: Որպես առանձնահատկություն կարևորում ենք ազգայինի պահպանումն ու տարածումը: Այդ նպատակն է հետապնդում այն իրողությունը, որ Արցախյան ծաղկաթեյերն ու մրգաթեյը անվանակոչում ենք հայուհիների անուններով (Նռանե, Անի, Սոսե, Սաթի, Սոնա, Ասպրամ, Սյունե, Գարունե), իսկ թեյի տուփերն ընդգծվում են հայկական զարդանախշերով՝ ազգային բաղադրիչներով: Տուփերի վրա եռալեզու գրառմամբ ՙԱրցախյան՚ անվանումը արտաքին աշխարհում ազգայինը ճանաչելի դարձնելու նպատակ է հետապնդում։ Ընդհանրապես՝ ժամանակակից աշխարհում առաջարկվող արտադրանքների բազմազանության և տարածվածության մեջ մարդիկ ցանկանում են լինել տարբերվող և ինքնատիպ: Արցախյան ծաղկաթեյի մեր նոր առաջարկները կօգնեն հաճախորդին արագ կողմնորոշվելու և կկրճատեն ժամանակի կորուստը ընտրություն կատարելու հարցում: Դրա լուծումը արցախյան շնչով ստեղծված և արցախյան երկարակեցություն խորհրդանշող, չկրկնվող և յուրօրինակ նվեր հավաքածուների ստեղծումն է, որոնց մասին կխոսենք առաջիկայում։
- Արցախյան ծաղակաթեյի արտադրությունն այսպես, թե՜ այնպես՝ նաև բիզնես է ենթադրում։ Մրցակից ունե՞ք շուկայում։
- Որպես բուսական թեյերի արտադրություն, ՙԱրցախյան ծաղկաթեյը՚ իր ծննդով առաջինը չէ հանրապետությունում, բայց կարելի է համարել մրցակցային և սիրված։ Մեր արտադրանքը նպատակ ունի իր ուրույն տեղն ունենալ արցախյան շուկայում: Հայտնի իրողություն է, որ բնակչության մի մասն ունի խրոնիկ հիվանդությունների շարք` շաքարային դիաբետ, խորը և մակերեսային ընկճախտ, զարկերակային բարձր ճնշում, ցածր դիմադրողականություն, սակավարյունություն, մարսողական խնդիրներ և այլն: Իր հերթին սա ևս խնդիր է, որի մասնակի լուծումն ուղենշվեց որպես ծրագրի նպատակ: Ստեղծված 6 տեսակի ծաղկաթեյերից յուրաքանչյուրը ցուցված է համապատասխանաբար մեկ առողջական խնդրի կարգավորմանը: Նշված 6 ծաղկաթեյերին միավորվել է 7-րդ տեսակը, որը ստեղծվել է մրգերի և հատապտուղների չորակտորներից, 2 տեսակի թեյաբույսից ու որպես վիտամինային փունջ ցուցված է բոլորին:
Մեր հաճախորդը կարիք ունի կորսված առողջության վերականգնման, իսկ ամենավստահելին նրա համար բնականն է, անարատը, իր ճանաչածը, քիմքին հաճելին ու սովորը: Այս դաշտում մրցակիցներ չունենք։ Մենք ավելի կարևոր առաքելություն ունենք՝ լինել օգտակար, իսկ եթե մրցակցել, ապա միայն ինքներս մեզ հետ… Արցախյան ծաղկաթեյը մրցակցում է միայն այն թեյին, որ ծնվեց 2020թ. հուլիսին՝ Արցախի ազատ լանջերում և կնքեց իր անունը։
- Մոտ ապագայում ի՞նչ նորություններ կարող է ունենալ ՙԱրցախյան ծաղկաթեյը՚։
- Արդեն ունենք նորույթ՝ ՙԳարունե՚ փունջը, որ ծնվեց մարտի սկզբին՝ որպես արցախցու արարումի և ապրումի վկայում, այն անվանվեց եզակի հայկական անվանմամբ, որի գոյության մասին քչերը գիտեին։ Ընթացիկ տարում նախատեսվում է թողարկել ևս 4 փունջ ծաղկաթեյ՝ առողջական տարբեր խնդիրների կարգավորման նպատակով։ Դրանցից մեկի գաղափարը զուտ անձնական է... այն կանվանակոչվի ՙԿապույտ կարոտի փունջը՚՝ իր բույրով տաք պահելով իմ կորսված հայրենական գյուղի՝ Ասկերանի շրջանի Ակնաղբյուրի կարոտը, որտեղ երկինքը միշտ կապույտ էր՝ կարոտի գույնով...Ճակատագրի հեգնանքով՝ այդ փունջն արդեն արցախցու խորհրդանիշ անվամբ փունջ կլինի։