ՀԱՑԱՀԱՏԻԿԱՅԻՆՆԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ` ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆՈՒՄ

Ար­ցա­խյան վեր­ջին պա­տե­րազ­մից հե­տո հա­ցա­հա­տի­կի խն­դիր է ա­ռա­ջա­ցել` վա­րե­լա­հո­ղե­րի կր­ճատ­ման և հա­ցա­հա­տի­կա­յին մշա­կա­բույ­սե­րի ցածր բեր­քատ­վու­թյան պատ­ճա­ռով:
Այժմ խն­դիր է դր­ված ա­ճեց­նել ա­վե­լի բարձր բեր­քատ­վու­թյուն ու­նե­ցող սոր­տեր, ինչ­պես նաև օգ­տա­գոր­ծել հնա­րա­վո­րինս ա­վե­լի շատ վա­րե­լա­հո­ղեր: Ինչ­պե՞ս է ի­րա­կա­նաց­վում, ի­մա­ցանք` այ­ցե­լե­լով «Սերմ­նա­բու­ծու­թյան և սե­լեկ­ցիոն նվա­ճում­նե­րի պահ­պա­նու­թյան կենտ­րոն» ՓԲԸ:

Կենտ­րո­նի Սոր­տա­փոր­ձարկ­ման և սերմ­նա­բու­ծու­թյան բաժ­նի վա­րիչ Նա­զիկ Մել­քու­մյա­նի հա­վաստ­մամբ` ըն­կե­րու­թյու­նը գոր­ծում է վա­ղուց, բայց սերմ­նա­բու­ծու­թյան զար­գաց­ման գոր­ծըն­թացն ա­ռա­վել թափ ստա­ցավ 2011-12թթ., երբ երկ­րի ղե­կա­վա­րի ռազ­մա­վա­րա­կան նա­խագ­ծով հաս­տատ­վեց նաև սերմ­նա­բու­ծու­թյան զար­գաց­ման ծրա­գի­րը: Խն­դիր ա­ռա­ջադր­վեց` անմ­շակ հո­ղե­րը դարձ­նել մշա­կո­վի: Սուբ­սի­դա­վոր­ման ա­վե­լաց­ման շնոր­հիվ, վկա­յում է նա, հնա­րա­վոր ե­ղավ Աս­կե­րա­նի շր­ջա­նի Լու­սա­ձոր, Այ­գես­տան, Ի­վա­նյան, Խնձ­րիս­տան, Պա­տա­րա, Մար­տու­նու շր­ջա­նի Բեր­դա­շեն հա­մայ­նք­նե­րում սե­փա­կան հո­ղակ­տոր­ներ վար­ձա­կա­լել և մշա­կել սեր­մար­տադ­րու­թյան նպա­տա­կով: Ար­դյուն­քում, կտ­րուկ ա­վե­լա­ցան սեր­մար­տադ­րու­թյան ծա­վալ­նե­րը, ին­չի շնոր­հիվ հո­ղա­գործ­նե­րը ցանք­սի հա­մար սեր­մեր կա­րող էին գնել տե­ղում:
Կենտ­րոնն ի­րա­կա­նաց­նում է սոր­տա­փոր­ձար­կում, ո­րի էու­թյու­նն այն է, պար­զա­բա­նում է Ն. Մել­քու­մյա­նը, որ գյու­ղատն­տե­սա­կան մշա­կա­բույ­սե­րի տար­բեր սոր­տերն ու դրանց հիբ­րիդ­նե­րը տե­ղայ­նաց­վեն տվյալ գո­տուն: «Բա­ցի այդ,- շեշ­տուն է նա,- մենք ի­րա­կա­նաց­նում ենք ար­դեն տե­ղայ­նաց­ված սոր­տե­րի սեր­մար­տադ­րու­թյուն: Այ­սինքն, սկ­սած հիմ­նա­յին ընտ­րա­սե­րո­ղից, կենտ­րո­նը կազ­մա­կեր­պում է ա­ռա­ջին և երկ­րորդ վե­րար­տադ­րու­թյու­նը»: Այ­սօր­վա դրու­թյամբ, տե­ղե­կաց­նում է նա, պետ­պատ­վե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում ի­րա­կա­նաց­վում է հա­ցա­հա­տի­կա­յին­նե­րի 36 սոր­տի փոր­ձար­կում` 20 աշ­նա­նա­ցան ցո­րե­նի, 10 աշ­նա­նա­ցան տրի­տի­կա­լե ցո­րե­նի և գա­րու 6 տե­սակ­նե­րի: Կա­տար­վում է նաև ե­գիպ­տա­ցո­րե­նի և արևա­ծաղ­կի սեր­մե­րի սոր­տա­փոր­ձար­կում:
Ընդ­հան­րա­պես, հա­վաս­տիաց­նում է բաժ­նի վա­րի­չը, ան­ցած տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում պետ­պատ­վե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում ի­րա­կա­նաց­վել է գյու­ղատն­տե­սա­կան 13 մշա­կա­բույ­սե­րի 168 սոր­տե­րի տն­տե­սա­կան օգ­տա­գործ­ման փոր­ձար­կում, ո­րի ար­դյուն­քում սե­լեկ­ցիոն գրան­ցա­մա­տյա­նում գրանց­վել է օգ­տա­գործ­ման թույ­լտ­վու­թյուն ստա­ցած 86 սորտ: Կազ­մա­կերպ­վում է նաև սեր­մար­տադ­րող­նե­րի դաշ­տե­րի հե­տա­զո­տու­թյուն, ինչ­պես և սեր­մե­րի հա­վաս­տագ­րում:
Կենտ­րո­նի Սեր­մե­րի ո­րա­կի ստուգ­ման լա­բո­րա­տո­րիա­յի գլ­խա­վոր մաս­նա­գետ Ռի­տա Պո­ղո­սյա­նը տե­ղե­կաց­րեց, որ լա­բո­րա­տո­րիա­յում ստու­գում են սեր­մի մաք­րու­թյու­նը, ծլու­նա­կու­թյու­նը, 1000 հա­տի­կի քա­շը /գրամ­նե­րով/, խո­նա­վու­թյու­նը, հի­վան­դու­թյուն­նե­րի, վնա­սա­տու­նե­րի վա­րակ­վա­ծու­թյան աս­տի­ճա­նը և այլ ո­րակ­ներ: Դրա հի­ման վրա եզ­րա­կա­ցու­թյուն է տր­վում տվյալ սոր­տի պի­տա­նե­լիու­թյան մա­սին: Այ­սինքն, պար­զա­բա­նում է մաս­նա­գե­տը, հո­ղա­գոր­ծին խոր­հուրդ է տր­վում` նշ­ված սոր­տից քա­նի կի­լոգ­րամ սերմ կա­րե­լի է ցա­նել 1 հեկ­տա­րում: Ռ. Պո­ղո­սյա­նը շեշ­տեց, որ գյու­ղա­ցու ա­ճեց­րած հա­ցա­հա­տի­կա­յի­նի ստուգ­ման ողջ ըն­թաց­քը կա­տար­վում է անվ­ճար: Պետ­պատ­վե­րի շր­ջա­նա­կում տար­վա կտր­ված­քով լա­բո­րա­տո­րիա­յում ի­րա­կա­նաց­վում է 400 նմու­շի ստու­գում: Մաս­նա­գե­տի հա­վաստ­մամբ` մո­տա­վո­րա­պես այդ­քան հայտ է ներ­կա­յաց­վում, իսկ ա­վե­լաց­ման դեպ­քում ստու­գում­ներն ի­րա­կա­նաց­վում են հա­ջորդ տար­վա ըն­թաց­քում: Լա­բո­րա­տո­րիան ոչ միայն հա­ցա­հա­տի­կա­յին­նե­րի, այլև ե­գիպ­տա­ցո­րե­նի, արևա­ծաղ­կի և այլ մշա­կա­բույ­սե­րի ստու­գում­ներ է ի­րա­կա­նաց­նում:
Հո­ղօգ­տա­գոր­ծող­նե­րի հետ կապն ի­րա­կա­նաց­վում է շրջ­վար­չա­կազ­մե­րի գյու­ղատն­տե­սա­կան բա­ժին­նե­րի մաս­նա­գետ­նե­րի մի­ջո­ցով: «Մենք ու­նենք պե­տա­կան սոր­տա­փոր­ձար­կում­նե­րի սե­լեկ­ցիոն գրան­ցա­մա­տյան,- պար­զա­բա­նում է բաժ­նի վա­րի­չը: -Սոր­տե­րը, ո­րոնք ե­րաշ­խա­վոր­վել են պե­տա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի կող­մից, գրանց­վում են և ու­ղարկ­վում շրջ­վար­չա­կազ­մե­րի հա­մա­պա­տաս­խան բա­ժին­ներ: Վար­չա­կազ­մի ղե­կա­վա­րը բաժ­նի մաս­նա­գետ­նե­րի հետ մա­տյա­նում գրանց­ված սոր­տերն ա­ռա­ջար­կում է հո­ղա­գործ­նե­րին»: Ն. Մել­քու­մյա­նի հա­վաստ­մամբ` այժմ փոր­ձար­կում­ներն ի­րա­կա­նաց­վում են այն­պի­սի սոր­տեր ստա­նա­լու նպա­տա­կով, ո­րոնք ու­նեն ոչ միայն բարձր բեր­քատ­վու­թյուն, այլև երկ­րի մի­ջին և բարձր գո­տի­նե­րում դի­մաց­կու­նու­թյուն, որ­պես­զի ե­ղած հո­ղե­րը օգ­տա­գործ­վեն ա­ռա­վե­լա­գույն բերք ստա­նա­լու հա­մար:

Սու­սան­նա ԲԱ­ԼԱ­ՅԱՆ