ԳՅՈՒՂԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄԸ ԴԵՌ ԱՆԵԼԻՔՆԵՐ ՈՒՆԻ

Մինչև 44-օրյա պատերազմը Գյուղի և գյուղատնտեսության աջակցության հիմնադրամի միջոցով բազմաթիվ ծրագրեր են գործարկվել՝ ուղղված հանրապետության տնտեսության զարգացմանը։ Պարենային ինքնաբավության հասնելու համար նոր ոլորտներ են ընտելացվել, աջակցության տարբեր ձևաչափեր մշակվել հողօգտագործողների ու ֆերմերների համար։ Պատերազմից հետո հանրապետության այգիների ու ցանքատարածությունների ահռելի մասը հայտնվել է թշնամու հսկողության տակ, քիչ է ասել, որ տարբեր նշանակության հսկայական տարածքներում նորարարական եղանակներով ակներև հաջողություն գրանցած ու արդեն կայուն եկամուտ ապահովող հողօգտագործողը դատարկաձեռն ու հուսահատ վիճակում էր հայտնվել։
Գյուղաջակցության հիմնադրամի տնօրեն Հրանտ ՍԱՖԱՐՅԱՆԻ հետ հարցազրույցում փորձել ենք պարզել հիմնադրամի անելիքն ու նշանակությունը ստեղծված պայմաններում։

- Պրն Սա­ֆա­րյան, պա­տե­րազ­մից ան­մի­ջա­պես հե­տո, երբ ի մի էինք բե­րում կորց­րած շր­ջան­նե­րի մո­տա­վոր աշ­խար­հագ­րու­թյու­նը, մտա­ծում էինք, որ ձեր հիմ­նադ­րամն այլևս ա­նե­լիք չու­նի, ան­գամ շա­տե­րը գյուղ­նա­խա­րա­րու­թյուն պա­հե­լու նպա­տա­կա­հար­մա­րու­թյունն էին քն­նար­կում սոց­ցան­ցե­րում։ Հիմ­նադ­րամն այ­սօր էլ գոր­ծում է, ի՞նչ սր­բագ­րում­ներ ե­ղան ձեր աշ­խա­տան­քում, ին­չի՞ց հրա­ժար­վե­ցիք, ին­չի՞ն վե­րա­դար­ձաք։
-Իս­կա­պես կար նման մտայ­նու­թյուն, ին­չը երևի հա­մա­տա­րած հու­սա­հա­տու­թյան ար­դյունք էր ա­մե­նից ա­ռաջ։ Դժ­վար էր հա­վա­տալ, որ այդ­քա­նից հե­տո հնա­րա­վոր է ապ­րել ու նո­րից աշ­խա­տել ու ստեղ­ծել։ Կար նաև տն­տե­սու­թյան զար­գաց­ման հա­մար ստեղծ­ված եր­կու գոր­ծող հիմ­նադ­րամ­նե­րը միա­վո­րե­լու ցան­կու­թյուն, ո­րից հե­տա­գա­յում հրա­ժար­վե­ցինք։ Մենք գոր­ծում ենք և ա­նե­լիք­ներ շատ ու­նենք։ Ա­վե­լին, պա­տե­րազ­մից հե­տո մեր հիմ­նադ­րամն ա­մե­նաա­ռա­ջին­նե­րից էր, որ կենտ­րո­նաց­րեց ու­նե­ցած նե­րուժն ու կանգ­նեց գյու­ղա­ցու կող­քին։ Մենք ան­մի­ջա­պես սկ­սե­ցինք գոր­ծել, մշա­կել նոր գոր­ծի­քա­կազ­մեր՝ վե­րա­դարձ­նե­լու բնակ­չու­թյան հե­տաք­րք­րու­թյու­նը գյու­ղո­լոր­տի հան­դեպ։ Գի­տեք, որ պա­տե­րազ­մից հե­տո տե­ղա­հան­ված­նե­րի զգա­լի մասն ան­մի­ջա­պես վե­րա­դար­ձավ, նրանց մի մա­սը հասց­րել էր հա­մե­մա­տա­բար անվ­տանգ տա­րածք տե­ղա­փո­խել ու­նե­ցած գյուղ­տեխ­նի­կան ու ա­նաս­նագլ­խա­քա­նա­կը, սա­կայն ա­ռաջ էին ե­կել ա­նաս­նա­կե­րի, ա­րո­տա­վայ­րե­րի, փր­կա­ծը պա­հե­լու տա­րած­քի խն­դիր­ներ, ո­րոնց լուծ­ման հա­մար ան­մի­ջա­պես սկ­սե­ցինք աշ­խա­տել տար­բեր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով։ Նո­յեմ­բե­րի երկ­րորդ կե­սից ար­դեն կենտ­րո­նա­ցել էինք ու­շա­ցած աշ­նա­նա­ցա­նի վրա, բո­լոր հո­ղօգ­տա­գոր­ծող­նե­րին ան­հա­տույց սեր­մա­ցու ու դիզ­վա­ռե­լիք հատ­կաց­րինք։ Ա­սեմ, որ ան­գամ պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում մեր օգ­նու­թյամբ Աս­կե­րա­նի ո­րոշ հա­մայ­նք­նե­րում հա­ջող­վեց հա­ցա­հա­տի­կա­յին­նե­րի ցանքս ա­նել։ Հա­մա­րյա 22 հա­զար հա աշ­նա­նա­ցան կա­րո­ղա­ցանք կա­տա­րել նո­յեմ­բե­րի կե­սից մինչև ա­ռա­ջին ձյու­նը։ Այլ հարց է, որ տա­րին ան­բա­րեն­պաստ ե­ղավ և լավ բերք չգ­րանց­վեց այդ ա­մե­նի ար­դյուն­քում։ Նույն ա­ջակ­ցու­թյու­նը հիմ­նադ­րա­մը շա­րու­նա­կեց նաև 2021թ. գար­նա­նա­ցա­նի ըն­թաց­քում։
-Ներ­կա­յում ին­չո՞վ եք զբաղ­ված, ո՞ր ուղ­ղու­թյուն­ներն եք հատ­կա­պես կարևո­րում։
- Պա­տե­րազ­մից հե­տո տն­տե­սու­թյու­նը ոտ­քի կանգ­նեց­նե­լու հա­մար բո­լոր ուղ­ղու­թյուն­ներն էլ ա­ռաջ­նա­հերթ ու կարևոր են։ Մինչև պա­տե­րազ­մը գյու­ղատն­տե­սու­թյան զար­գաց­ման հա­վակ­նոտ ծրա­գիր էր հաս­տատ­վել, ո­րը, ցա­վոք, գյու­ղատն­տե­սա­կան նշա­նա­կու­թյան հո­ղե­րի շեշ­տա­կի կր­ճատ­ման պատ­ճա­ռով հնա­րա­վոր չե­ղավ լիո­վին գոր­ծար­կել, սա­կայն այ­սօր էլ դրա­նից բխող ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րով ենք ա­ռաջ­նորդ­վում։ Կենտ­րո­նա­ցած ենք թե՛ այ­գե­գոր­ծա­կան, թե՜ ա­նաս­նա­պա­հա­կան, թե՛ հո­ղամ­շակ­ման ծրագ­րե­րի վրա։ Գի­տեք, որ մինչև պա­տե­րազ­մը այ­գե­գոր­ծու­թյան բնա­գա­վա­ռում ան­նա­խա­դեպ ցու­ցա­նիշ­ներ ու­նեինք հատ­կա­պես սահ­մա­նա­մերձ տա­րածք­նե­րում, կորց­րա­ծը ահ­ռե­լի է, սա­կայն այ­սօր էլ աշ­խա­տում ենք նույն ուղ­ղու­թյամբ։ Աս­կե­րա­նի շր­ջա­նի Պա­տա­րա­յի մո­տա­կայ­քում նոր ին­տեն­սիվ այ­գի­ներ են հիմն­վել «Գրեն պարկ» և «Գրեն Լանդ» ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի կող­մից, ներ­կա­յում 220 հա տա­րած­քում ար­քա­յա­նա­րին­ջի, սերկևի­լի, նռան և այլ մր­գա­տե­սակ­նե­րի նոր այ­գի­ներ են, նոր այ­գի­ներ ու­նենք նաև Բեր­դա­շե­նի մոտ։ Հիմ­նադ­րամն այս ծրագ­րի ի­րաց­ման մեջ իր դերն ու­նե­ցավ. նման դեպ­քե­րում հիմ­նադ­րամն այդ ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի վերց­րած վար­կե­րի մաս­նա­կի սուբ­սի­դա­վո­րում է ի­րա­կա­նաց­նում։

- Այ­սօր նման մե­ծա­ծա­վալ ծրա­գիր կա­րող են միայն կա­յա­ցած գոր­ծա­րար­ներն ի­րա­գոր­ծել, ին­տեն­սիվ այ­գի­նե­րի հիմ­նո­ղը ևս ճա­նաչ­ված գոր­ծա­րար է։ Ի՞նչ է ար­վում փոքր ծա­վա­լի գործ սկ­սող գյու­ղա­ցի­նե­րի հա­մար։
- Ար­ցա­խում գյու­ղատն­տե­սու­թյան ո­լոր­տում ան­գամ ա­մե­նա­փոքր նա­խա­ձեռ­նու­թյուն ցու­ցա­բե­րող ցան­կա­ցած ան­հա­տի ու ըն­կե­րու­թյան Հիմ­նադ­րա­մը պատ­րաստ է ա­ջակ­ցել գոր­ծող ծրագ­րե­րի շր­ջա­նակ­նե­րում։ Ներդ­րում­նե­րի ծա­վալն այս­տեղ ո­րո­շիչ չէ։ Սա ես ա­մե­նայն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյամբ եմ ա­սում, որևէ մե­կը չի դի­մել մեզ ու ա­ռանց խոր­հր­դատ­վու­թյան, ա­ջակ­ցու­թյան տե­սակ­նե­րի մա­սին ման­րա­մասն պար­զա­բա­նում­ներ ստա­նա­լու, դժ­գոհ հե­ռա­ցել։ Մենք պատ­րաստ ենք նույ­նիսկ վար­կե­րի տո­կոս­նե­րի մինչև 100 տո­կոս սուբ­սի­դա­վո­րում ի­րա­կա­նաց­նել, միայն թե լի­նի այս­տեղ աշ­խա­տե­լու և ստեղ­ծե­լու ցան­կու­թյուն։ Պա­տե­րազ­մից հե­տո շա­րու­նակ­վել ու շա­րու­նակ­վում են մինչ այդ չօգ­տա­գործ­վող տա­րածք­նե­րի մաքր­ման աշ­խա­տանք­նե­րում ա­ջակ­ցու­թյան ծրագ­րե­րը։ Գյու­ղատն­տե­սու­թյան նա­խա­րա­րու­թյան հետ հա­մա­տեղ ի­րա­կա­նաց­նում ենք ջեր­մո­ցա­յին տն­տե­սու­թյուն­նե­րի զար­գաց­մանն ուղղ­ված ա­ջակ­ցու­թյան ծրագ­րեր, ո­րոն­ցից օգտ­վող­նե­րը ևս մեծ թիվ են կազ­մում։ Ա­նաս­նա­պա­հու­թյան ո­լոր­տում աշ­խա­տանք­ներ ենք տա­նում կա­յուն կե­րա­յին բա­զա ու­նե­նա­լու ուղ­ղու­թյամբ։
-Հա­տուկ տե­ղա­հան­ված­նե­րի հա­մար Հիմ­նադ­րամն ու­նի՞ ա­ռան­ձին մշակ­ված ծրագ­րեր։
-Ա­ռան­ձին ծրագ­րեր չու­նենք, բայց ա­սեմ, որ պա­տե­րազ­մից ան­մի­ջա­պես հե­տո մենք սկ­սել ենք փո­խա­ռու­թյուն­նե­րի տրա­մադր­ման գոր­ծըն­թա­ցը։ Սա Տա­րած­քա­յին կա­ռա­վար­ման և են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի նա­խա­րա­րու­թյան հետ հա­մա­տեղ ծրա­գիր էր, և շա­հա­ռու­նե­րը հիմ­նա­կա­նում տե­ղա­հան­ված­ներն են։ Նա­խա­րա­րու­թյու­նը հա­մա­պա­տաս­խան ցանկ էր պատ­րաս­տել, ըստ ո­րի՝ մինչև 3 մլն, իսկ ա­ռան­ձին դեպ­քե­րում էլ այդ չա­փը գե­րա­զան­ցող գու­մար է հատ­կաց­վել տե­ղա­հան­ված­նե­րին։ Փո­խա­ռու­թյուն­նե­րը ծա­ռա­յել են տար­բեր նպա­տակ­նե­րի՝ մե­կը ա­նաս­նա­պա­հու­թյան գործն է վեր­սկ­սել, մյու­սը մեղ­վա­բու­ծու­թյուն կամ օ­ղու ու գի­նու ար­տադ­րու­թյուն է հիմ­նել և այլն։ Մինչև պա­տե­րազ­մը Հադ­րու­թի շր­ջա­նի Մեծ Թա­ղե­րում ֆրան­սիա­կան տե­սա­կի խա­ղո­ղի այ­գի­ներ հիմ­նած մոսկ­վաբ­նակ գոր­ծա­րա­րը ևս օգտ­վել է այս ծրագ­րից և ար­դեն 13 հա տա­րած­քում նոր այ­գի­նե­րի հիմն­ման աշ­խա­տանք­ներ է սկ­սել։ Մեծ թիվ են կազ­մում ո­րո­շա­կի մանր ու խո­շոր ա­նաս­նագլ­խա­քա­նակ ստա­ցած տե­ղա­հան­ված­նե­րը։ Այս պա­հի դրու­թյամբ 2126 անձ օգտ­վել է փո­խա­ռու­թյուն­նե­րից։ Սկ­սած աշ­խա­տանք­նե­րի նկատ­մամբ մենք նաև ո­րո­շա­կի վե­րահս­կո­ղա­կան գոր­ծա­ռույթ­ներ ու­նենք։ Այս ծրա­գի­րը ոչ միայն ա­ջակ­ցու­թյուն է, այլև կա­յուն աշ­խա­տա­տե­ղեր տե­ղի բնակ­չու­թյան հա­մար։
-Ներ­կա­յում է՞լ շա­րու­նակ­վում է վար­կե­րի տրա­մադր­ման ու փո­խա­ռու­թյուն­նե­րի ծրա­գի­րը։
-Ֆի­նան­սա­վոր­ման հետ կապ­ված խն­դիր­ներ ու­նենք, այդ պատ­ճա­ռով, գոր­ծըն­թա­ցը ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես դա­դա­րեց­ված է։ Մենք միշտ էլ վար­կեր տրա­մադ­րել ենք գյու­ղատն­տե­սա­կան բո­լոր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով, դժ­վա­րու­թյուն­նե­րը ժա­մա­նա­կա­վոր են, դրանք հաղ­թա­հա­րե­լուց հե­տո մեր աշ­խա­տանք­նե­րը շա­րու­նակ­վե­լու են։
- Այ­սօր պե­տա­կան մա­կար­դա­կով աշ­խա­տանք­ներ են տար­վում տե­ղա­հան­ված­նե­րի նյու­թա­կան վնաս­նե­րի գնա­հատ­ման, սահ­ման­ված կար­գով ա­ջակ­ցու­թյուն տրա­մադ­րե­լու ուղ­ղու­թյամբ։ Գյու­ղա­ջակ­ցու­թյան հիմ­նադ­րա­մը որ­քա­նո՞վ է ընդգրկված այս աշ­խա­տանք­նե­րում։
- Հիմ­նադ­րա­մը մինչև պա­տե­րազ­մը տար­բեր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով վար­կեր էր տրա­մադ­րում, ի­րա­կա­նաց­նում վե­րահս­կո­ղու­թյուն, ստու­գում ար­դյունք­նե­րը։ Մեր վար­կա­ռու­նե­րի մա­սով մենք կա­րո­ղա­նում ենք ա­ռա­վել հս­տակ տե­ղե­կու­թյուն­ներ տրա­մադ­րել վեր­ջին ստուգ­ման ար­դյուն­քում ար­ձա­նագր­ված ա­նաս­նագլ­խա­քա­նա­կի կամ մեր օգ­նու­թյամբ ձեռք­բեր­ված գյուղ­տեխ­նի­կա­յի մա­սին։ Ա­վե­լի ծա­վա­լուն և ստույգ տե­ղե­կու­թյուն­ներ այդ գոր­ծըն­թա­ցում տրա­մադ­րում է գյուղ­նա­խա­րա­րու­թյու­նը՝ վար­չա­կազ­մե­րի օգ­նու­թյամբ։
-Ֆի­նան­սա­վոր­ման խն­դիր­ներ են տն­տե­սու­թյան բո­լոր բնա­գա­վառ­նե­րում, գյու­ղո­լոր­տը պա­րե­նա­յին ինք­նա­բավ մա­կար­դա­կի ա­պա­հով­ման ա­ռու­մով ի՞նչ նե­րուժ ու­նի այ­սօր։
- Ես ա­վե­լի քան հա­մոզ­ված եմ, որ ան­գամ տա­րած­քով այս­քան փոք­րա­ցած, մենք ի վի­ճա­կի ենք մեզ ա­պա­հո­վել գյու­ղատն­տե­սա­կան գրե­թե բո­լոր տե­սա­կի մթերք­նե­րով։ Սա­տար կանգ­նե­լով գյու­ղա­ցուն ու զար­գա­ցած գյու­ղատն­տե­սու­թյուն ու­նե­նա­լով՝ մենք նաև անվ­տան­գու­թյան խն­դիր ենք լու­ծում։ Կարևո­րը հայ­րե­նի­քից չհե­ռա­նալն ու այս­տեղ ապ­րե­լու և աշ­խա­տե­լու ցան­կու­թյունն է։ Մնա­ցած դժ­վա­րու­թյուն­ներն ու խն­դիր­նե­րը հաղ­թա­հա­րե­լի են։ Պետք է միշտ հի­շել, որ Ար­ցախ­ցին իր ու­ժը, ե­ռանդն ու ո­գին միշտ իր հո­ղից է ստա­ցել։

Նունե ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ