ԱՀ-Ն ԿԱՐՈՂ Է ԳՆԱԼ ՄԻԱՅՆ ԳՈՐԾՈՒՆ ԵՎ ԻՐԱՏԵՍԱԿԱՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՎ
Անի Մանգասարյան
Ի՞նչ է ցույց տվել պատերազմի փորձը, և ի՞նչ է փոխել պատերազմը արտաքին քաղաքական օրակարգում. այս և այլ հարցերի շուրջ զրուցել ենք ԱՀ նախագահի խորհրդական Նելլի Բաղդասարյանի հետ։
-Ինչպիսի՞ն է իրականում Ադրբեջանի հետպատերազմյան քաղաքական օրակարգը՝ Արցախյան հակամարտության կարգավորման և Արցախի հարցում։
-Ադրբեջանը շարունակում է մնալ մինչպատերազմյան իր ռազմատենչ հռետորաբանության մակարդակում։ Շարունակում է մեծ ինտենսիվությամբ համալրել զինանոցը։ Ի. Ալիևը Շուշիում հնչեցրած սպառնալիքներում չի բացառում ՙԵրկաթե բռունցք 2-ը՚։ Ադրբեջանի նախագահի հնչեցրած սպառնալիքները իրականում մեծ հետաքննության նյութ կարող են լինել միջազգային իրավունքի տեսանկյունից։ Ցավոք, ցայսօր այն ընթացք չի ստացել։ Հաշվի առնելով պատերազմի ամբողջ ընթացքում Ադրբեջանի տեղեկատվական հոսքերում առկա ահաբեկչության դրսևորումները, փաստում ենք, որ Ադրբեջանում հակամարտությունը խորը էթնոկրոնական հիմքերի վրա է դրված։ Նման հիմքերը չեն կարող որևէ թղթով կամ պայմանավորվածությամբ չեղարկվել։ Այսօր կատարյալ միամտություն կլինի կարծել, որ Ադրբեջանը հրաժարվելու է տասնամյակներ շարունակ ծավալած հայատյացության քաղաքականությունից և տրվելու է խաղաղաշինական մեխանիզմների իրագործմանը։
- Տարածաշրջանային անվտանգության համար ինչպիսի՞ մարտահրավեր են պարունակում Ադրբեջան-Թուրքիա հերթական զորավարժությունները։
-Ադրբեջան-Թուրքիա ռազմատեխնիկական համագործակցությունը ստուգվել է 44-օրյա պատերազմով։ Երկու պետությունների մարտական զինանոցը միասնական է, իսկ ադրբեջանական ԶՈՒ-ն իր ռազմական վերապատրաստումները տասնամյակներ շարունակ կազմակերպել է Թուրքիայում։ Փետրվարի 1-12-ը ՙՁմեռ-2021՚ Թուրքիա-Ադրբեջան զորավարժություններն առաջին անգամ չէ, որ Կարսում են անցկացվում։ Զորավարժությունները մտահոգիչ են այն իմաստով, որ նպատակը ձմեռային պայմաններում մարտավարական խնդիրների լուծումն է։ Մենք օրինաչափ մակարդակում արդեն իսկ կանխատեսումներ ենք կատարում զորավարժությունների ենթատեքստի և սպառնալիքների հարցում։ Սա ՀՀ համար առավելապես գործուն նախապատրաստությունների առիթ պետք լինի։ Ռուսական ռազմաբազայի մերձակայությամբ կազմակերպվող զորավարժությունները մեծապես ուղղված են ՌԴ դեմ։ Ամեն դեպքում՝ Ադրբեջան-Թուրքիա տանդեմի համար ՌԴ տարածաշրջանային ազդեցության չափաբաժինը սահմանափակելը օրակարգում է։
-Ադրբեջանը փորձում է խոչընդոտել Հայաստանի Հանրապետությունից և այլ երկրներից պաշտոնյաների այցերը դեպի Արցախ։ Սա, թերևս, նորություն չէ նրա քաղաքականության մեջ, եթե այն դիտարկենք հայտնի ՙսև ցուցակի՚ համատեքստում։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք։
- Սա Ադրբեջանի ՙսև ցուցակի՚ շարունակությունն է։ Այս անգամ, փաստորեն, առավել խստացված տոնայնությամբ։ Ադրբեջանի դիրքորոշումը հետևյալն է՝ Լեռնային Ղարաբաղը ադրբեջանական տարածք է, հետևապես չունի որևէ իրավական կարգավիճակ և հիմք՝ ընդունելու որևէ օտարերկրյա, այդ թվում՝ ՀՀ-ից պաշտոնատար անձանց։ Իրականում այս հարցի հստակ պատասխանը տրվեց Ս. Լավրովի հունվարի 18-ի մամլո ասուլիսում, որտեղ նշվեց, որ ՙ Հայաստանը պետք է կապ ունենա Ղարաբաղի հետ, սա այն հարցն է, որ քննարկման ենթակա չէ։ ՀՀ պաշտոնատար անձինք, որոնք ներգրավված են Ղարաբաղում հումանիտար գործընթացներում, ունեն Ղարաբաղ այցելելու իրավունքը, իսկ Լաչինի միջանցքը հենց դրա համար է՚։ Սա այս պահին տրված միակ սպառիչ պատասխանն է։
- Արցախի՝ միջազգային հարաբերությունների զարգացման ինչպիսի՞ ներուժ և հնարավորություններ եք տեսունում։
-44-օրյա պատերազմի ընթացքում Արցախի Հանրապետությունը բախվել է հետևյալ խնդրին. ՙմիջազգային իրավունք՚ և ՙմիջազգային հանրություն՚ հասկացությունները առնվազն հայության մի ստվար հատվածի համար կորցրել են իրենց նախնական նշանակությունը։ Միջազգային հանրության և միջազգային իրավունքի տառացի անկարողությունը սպառնալից մարտահրավեր է, որը վերջնական ձևակերպում է ստացել ԱՀ-ում և ուղղված է աշխարհին։ Ցավալիորեն տեղի ունեցածը աշխարհի կողմից ընկալվել է ծայրահեղ անհաղորդությամբ և արձանագրվել է միայն հերթապահ հայտարարությունների տեսքով։ Միջազգային իրավունքի որևէ զսպման մեխանիզմ չի կիրառվել Ադրբեջանի կողմից արգելված զինատեսակների օգտագործման, ռազմական հանցագործությունների կանխման, ինչպես նաև խաղաղ բնակչության նկատմամբ կիրառված հանցագործությունների հարցում, անգամ ահաբեկչության անհերքելի ապացույցների դեպքում։
Այս իրողությամբ պայմանավորված, հետպատերազմյան ԱՀ-ն կարող է գնալ միայն գործուն և իրատեսական հնարավորություններ փնտրելու և իրացնելու ճանապարհով։