ԱՇ­ԽԱՐ­ՀԸ ԶԻ­ՆԱ­ԹԱՓ­ՄԱՆ ԿԱ­ՐԻՔ ՈՒ­ՆԻ, ԷՐ­ԴՈ­ՂԱ­ՆԸ՝ ԲԺՇ­ԿԻ

Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյան նա­խա­գա­հի օգ­նա­կան Յու­րի Ու­շա­կո­վը Պու­տին-Բայ­դեն հան­դիպ­ման նա­խօ­րեին հայ­տա­րա­րել էր, որ քն­նարկ­վե­լու է Ղա­րա­բա­ղի խն­դի­րը։ Օ­րա­կար­գում Մոսկ­վա­յին ու Վա­շինգ­տո­նին հու­զող հար­ցերն էին՝ երկ­կողմ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հե­ռան­կար­նե­րը, ռազ­մա­վա­րա­կան կա­յու­նու­թյունն ու տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րը։ ԱՄՆ և Ռու­սաս­տա­նի նա­խա­գահ­նե­րի հա­մա­տեղ ա­սու­լիս չի ե­ղել։ Ա­ռան­ձին ա­սու­լիս­նե­րի ըն­թաց­քում նրանք խո­սել են այն մա­սին, թե ին­չի շուրջ են պայ­մա­նա­վոր­վել։ Տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի հա­մա­տեքս­տում ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի շուրջ քն­նար­կում, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, ե­ղել է, ին­չի մա­սին տե­ղե­կաց­վել է նման բարձր մա­կար­դա­կով, ուղ­ղա­կի նա­խա­գահ­ներն ի­րենց ա­սու­լիս­նե­րին այդ թե­մա­յին չեն անդ­րա­դար­ձել։ Նրանք հան­դես են ե­կել գլո­բալ անվ­տան­գու­թյան մա­սին հա­մա­տեղ հայ­տա­րա­րու­թյամբ, ո­րում վե­րա­հաս­տա­տել են ի­րենց հա­վա­տար­մու­թյունն այն սկզ­բուն­քին, ըստ ո­րի՝ մի­ջու­կա­յին պա­տե­րազ­մում հաղ­թող­ներ չեն կա­րող լի­նել և այն եր­բեք չպետք է սան­ձա­զերծ­վի։ Այդ նպա­տա­կով էլ պայ­մա­նա­վոր­վել են մոտ ժա­մա­նակ­ներս երկ­խո­սու­թյուն սկ­սել ռազ­մա­վա­րա­կան կա­յու­նու­թյան շուրջ՝ դրա­նով սպա­ռա­զի­նու­թյուն­նե­րի նկատ­մամբ ա­պա­գա վե­րահս­կո­ղու­թյան հիմ­քը դնե­լու հա­մար։ Ժնևյան հան­դիպ­ման շնոր­հիվ Ռու­սաս­տանն ու Միա­ցյալ Նա­հանգ­ներն ի­րենց դես­պան­նե­րին վե­րա­դարձ­րել են Վա­շինգ­տոն ու Մոսկ­վա։ Ջո Բայ­դե­նը հա­տուկ ըն­դգ­ծել է, որ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի հա­ջող­ված կամ չհա­ջող­ված լի­նե­լու մա­սին հնա­րա­վոր կլի­նի խո­սել վեց ա­միս հե­տո։ Ի դեպ, ՌԴ արտ­գործ­նա­խա­րար Սեր­գեյ Լավ­րո­վը նույ­պես զգու­շա­վոր լա­վա­տե­սու­թյամբ ար­տա­հայտ­վեց՝ ըն­դգ­ծե­լով, որ չա­փա­զանց­ված ակն­կա­լիք­ներ և ա­ռաջ­խա­ղաց­ման պատ­րանք­ներ ռու­սաս­տա­նյան կող­մի մոտ չկան, բայց կա ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կով մտ­քեր փո­խա­նա­կե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն։
Ա­մե­րի­կյան կող­մի նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­նե­րի, մաս­նա­վո­րա­պես՝ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ճա­նաչ­ման ու ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բում ղա­րա­բա­ղյան խա­ղաղ կար­գա­վոր­ման շուրջ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի վերս­կս­ման առն­չու­թյամբ, ՙԱր­մին­ֆո՚-ին իր մեկ­նա­բա­նու­թյունն է ներ­կա­յաց­րել գեր­մա­նա­ցի քա­ղա­քա­գետ Ա­լեք­սանդր Ռա­րը։ Վեր­լու­ծե­լով ՆԱ­ՏՕ-ի վեր­ջին գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վի ար­դյունք­նե­րը՝ նա հան­գել է հետևու­թյան, որ դա­շինքն սկ­սում է շարժ­վել դե­պի Արևելք, ին­չի մա­սին են վկա­յում Ատ­լան­տյան նոր հռ­չա­կագ­րի ստո­րագ­րու­մը Վա­շինգ­տո­նի և Լոն­դո­նի միջև, վե­րա­դարձն Ի­րա­նի հետ մի­ջու­կա­յին գոր­ծար­քին, ԱՄՆ-ի ակ­տիվ ներգ­րա­վու­մը Ռու­սաս­տան- Թուր­քիա հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում։ Նման աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան մի­տում­ներն ի­րենց ազ­դե­ցու­թյունն են թող­նե­լու Հա­րավ­կով­կա­սյան տա­րա­ծաշր­ջա­նի վրա և այս ի­մաս­տով ԱՄՆ-ը չի պատ­րաստ­վում ինչ-որ կերպ սահ­մա­նա­փա­կել իր նոր ռազ­մա­վա­րու­թյան աշ­խար­հագ­րա­կան շր­ջա­նակ­նե­րը։ Ըստ քա­ղա­քա­գե­տի՝ Սպի­տակ տան կող­մից Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ճա­նա­չումն ու ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բի լիար­ժեք գոր­ծու­նեու­թյան վե­րա­կանգ­նու­մը Հա­րա­վա­յին Կով­կաս ԱՄՆ-ի վե­րա­դար­ձի ուղ­ղու­թյամբ քայ­լե­րի մի մասն է միայն։ Կտ­րուկ քայ­լեր Վա­շինգ­տոնն ա­ռայժմ նա­խընտ­րում է չա­նել, սա­կայն տա­րա­ծաշր­ջա­նում ԱՄՆ-ի ուղ­ղա­կի և ա­նուղ­ղա­կի շա­հե­րը պա­հան­ջում են նրա վե­րա­դար­ձը, ին­չը պայ­մա­նա­վոր­ված է տա­րա­ծաշր­ջա­նի եր­կր­նե­րի հետ նրա հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րով։ Գեր­մա­նա­ցի քա­ղա­քա­գե­տը եզ­րա­կաց­րել է, որ Երևանն այդ ա­մե­նը պետք է հաշ­վի առ­նի իր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հա­յե­ցա­կար­գը ձևա­վո­րե­լիս։

Թուր­քիա­յի մա­սով եվ­րո­պա­կան հան­դի­պում­նե­րի ար­դյուն­քում առ­կա ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի ար­ձա­նագ­րում տե­ղի ու­նե­ցավ։ ՆԱ­ՏՕ-ի գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վի նա­խօ­րեին Ֆրան­սիա­յի նա­խա­գահ Է­մա­նուել Մակ­րո­նը հան­դի­պել էր Ռե­ջեփ Թա­յիփ Էր­դո­ղա­նի հետ։ ՏԱՍՍ-ի փո­խանց­մամբ՝ Մակ­րոնն ա­սել էր, որ նրա հետ խո­սե­լու է Սի­րիա­յում, Լի­բիա­յում, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղում տի­րող ի­րա­վի­ճա­կի և Հա­յաս­տա­նի ու Ադր­բե­ջա­նի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­սին։ Բա­ցի այդ, անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն կա Էր­դո­ղա­նի հետ քն­նար­կե­լու նաև Հյու­սի­սատ­լան­տյան դա­շին­քում վար­քագ­ծի կա­նոն­նե­րի հար­ցը, հա­վե­լել է Ֆրան­սիա­յի նա­խա­գա­հը։ Բրյու­սե­լում կա­յա­ցած ՆԱ­ՏՕ-ի գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վի շր­ջա­նակ­նե­րում Ջո Բայ­դե­նի, Եվ­րո­պա­կան խոր­հր­դի նա­խա­գահ Շառլ Մի­շե­լի և Եվ­րո­պա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Ուր­սու­լա ֆոն դեր Լե­յե­նի մաս­նակ­ցու­թյամբ կա­յա­ցած հան­դիպ­ման ար­դյուն­քում հա­մա­տեղ հայ­տա­րա­րու­թյուն է հրա­պա­րակ­վել։ Դրա­նում առ­կա էր Ան­կա­րա­յի հետ հե­տա­գա հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի տես­լա­կա­նը. ՙՆպա­տակ ու­նենք ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան Թուր­քիա­յի հետ ու­նե­նալ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան և փո­խա­դարձ շա­հե­րի վրա հիմն­ված հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ՚։ Սա Էր­դո­ղա­նին ուղղ­ված շատ թա­փան­ցիկ ակ­նարկ էր առ այն, որ ագ­րե­սիվ, ծա­վա­լա­պաշ­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն վա­րող երկ­րի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի տես­լա­կան դժ­վար է կա­ռու­ցել։ Արևմուտ­քը ցան­կա­նում է ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան երկ­րի հետ գործ ու­նե­նալ։ ՆԱ­ՏՕ-ի գա­գաթ­նա­ժո­ղո­վի շր­ջա­նակ­նե­րում կա­յա­ցել է նաև Բայ­դեն-Էր­դո­ղան հան­դի­պու­մը։ Օ­րա­կար­գում Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան հարց չի դր­վել և Էր­դո­ղա­նը մեծ բա­վա­կա­նու­թյամբ է այդ փաստն ար­ձա­նագ­րել։ Նա փառք է տվել Ալ­լա­հին, որ հարցն ընդ­հան­րա­պես օ­րա­կարգ չի ե­կել։ Թուր­քիա­յի նախ­կին արտ­գործ­նա­խա­րար Ահ­մեդ Դա­վու­թօղ­լուն մե­ղադ­րել է Էր­դո­ղա­նին հա­մար­ձա­կու­թյուն չդրսևո­րե­լու մեջ՝ ա­սե­լով, որ Բայ­դե­նին անհ­րա­ժեշտ պա­տաս­խան չտր­վեց։ Էր­դո­ղա­նի կեց­ված­քին անդ­րա­դար­ձել է նաև Թուր­քիա­յի գլ­խա­վոր ընդ­դի­մա­դիր ուժ հա­մար­վող քե­մա­լա­կան Ժո­ղովր­դա­հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թյան ան­դամ, երկ­րի նա­խա­գա­հի նախ­կին թեկ­նա­ծու Մու­հա­րեմ Ին­ջեն։ Բայ­դեն-Էր­դո­ղան հան­դիպ­ման առն­չու­թյամբ ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծի­չը թուր­քա­կան հան­րու­թյա­նը հի­շեց­րել է, որ հան­դի­պու­մից մեկ օր ա­ռաջ Թուր­քիա­յի նա­խա­գահն ա­սել էր, որ ցա­վում է ԱՄՆ-ի կող­մից Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ճա­նաչ­ման հա­մար և որ ինքն ա­ռա­ջի­կա հան­դիպ­մանն այդ հարցն ան­պայ­ման քն­նար­կե­լու է։ Հան­դի­պու­մից հե­տո էլ լրագ­րող­նե­րի հար­ցին՝ ապ­րի­լի 24-ը, ար­դյո՞ք, հայ­տն­վել է օ­րա­կար­գում, թե՝ ոչ, Էր­դո­ղա­նը պա­տաս­խա­նել է` փառք տա­լով Ալ­լա­հին, որ նման բան չի ե­ղել։ Ստաց­վում է՝ թուր­քա­կան կող­մը մե­ղա­վոր է, բայց նաև Ալ­լա­հի օգ­նու­թյամբ ճեղ­քում է ար­ձա­նագ­րել և գոր­ծը փրկ­վել է, ա­սել է թուրք քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչն ու եզ­րա­կաց­րել, որ դա ար­դեն քա­ղա­քա­կա­նու­թյան գործ չէ, դա բժշ­կու­թյան գործ է։ Էր­դո­ղա­նը պետք է բժշ­կի դի­մի։