Սեւ ծո­վից՝ Աֆ­ղանս­տան. կու­նե­նա՞նք ՙխաչ­մե­րու­կա­յին ա­պաշր­ջա­փա­կում՚

 Ա­մե­րի­կյան ՙՖայ­նեյնշլ թայմս՚ պար­բե­րա­կա­նին հայտ­նի է դար­ձել, որ ԱՄՆ հե­տա­խու­զա­կան ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի ամ­փոփ գնա­հա­տա­կա­նի հա­մա­ձայն, Աֆ­ղանս­տա­նից Միա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րի զոր­քե­րի դուրս­բե­րու­մից հե­տո այդ երկ­րի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ՙկդի­մա­նա վեց ամ­սից մին­չեւ ա­ռա­վե­լա­գույ­նը մեկ տա­րի, իսկ չկան­խա­տես­ված ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի դեպ­քում՝ եր­կու-ե­րեք ա­միս՚։ Ա­ռա­ջի­կա­յում սպաս­վում է Աֆ­ղանս­տա­նի նա­խա­գահ Աշ­րաֆ Գա­նիի այ­ցը Վա­շինգ­տոն, եւ այդ տե­ղե­կատ­վու­թյու­նը պարզ ակ­նարկ է, թե ինչ բնույ­թի բա­նակ­ցու­թյուն­ներ են սպաս­վում։

Ռու­սա­կան փոր­ձա­գի­տա­կան հան­րու­թյունն ար­դեն իսկ տագ­նապ է հն­չեց­նում, որ ՙԹա­լի­բան՚ խմ­բա­վոր­ման զի­նյալ­նե­րը ՙդիր­քա­վոր­վել են Տա­ջիկս­տա­նի հետ սահ­մա­նին՚։ Են­թադ­րա­բար՝ Աֆ­ղանս­տա­նի հյու­սի­սա­յին ո­րոշ շր­ջան­նե­րի վե­րահս­կո­ղու­թյունն ար­դեն իսկ ան­ցել է ՙԹա­լի­բա­նին՚։ Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի ուղ­ղու­թյամբ Ռու­սաս­տանն ա­ռե­րես­վում է նոր մար­տահ­րա­վե­րի։ Ի­րա­վի­ճակն այն­քան ան­կան­խա­տե­սե­լի է, որ Պա­կիս­տա­նը, հան­դի­սա­նա­լով ՙԹա­լի­բա­նի՚ դաշ­նա­կի­ցը եւ հո­վա­նա­վո­րը, հան­դես է ե­կել Աֆ­ղանս­տա­նից ա­մե­րի­կյան զոր­քե­րի դուրս­բեր­ման ծրագ­րի դեմ։
Ո­րո­շա­կի լար­վա­ծու­թյուն է ար­ձա­նագր­վել նաեւ Սեւ­ծո­վյան տա­րա­ծաշր­ջա­նում։ Գեր­մա­նա­կան ՙԶյուդ­դոյ­չե ցայ­թունգ՚ թեր­թի մա­տուց­մամբ՝ ան­ցյալ չո­րեք­շաբ­թի Սեւ ծո­վում ռու­սա­կան ռազ­մա­ծո­վա­յին ու­ժե­րը նա­խազ­գու­շա­կան կրակ են բա­ցել բրի­տա­նա­կան ռազ­մա­նա­վի ուղ­ղու­թյամբ, ո­րը մտել էր ՙմի­ջազ­գայ­նո­րեն ուկ­րաի­նա­կան հա­մար­վող տա­րած­քա­յին ջրեր՚։ Մոսկ­վան եւ Լոն­դո­նը պաշ­տո­նա­պես չեն հաս­տա­տել մի­ջա­դե­պը, բայց եւ չեն հեր­քել։
ՆԱ­ՏՕ-ն ծրագ­րում է Սեւ ծո­վում անց­կաց­նել խո­շոր զո­րա­վար­ժու­թյուն։ Ռու­սաս­տա­նի ԱԳՆ-ն ար­դեն իսկ նա­խազ­գու­շաց­րել է, որ ՙկա­րող են ար­ձա­նագր­վել չնա­խա­տես­ված պա­տա­հար­ներ՚։ ՙԶյուդ­դոյ­չե ցայ­թուն­գը՚ կար­ծում է, որ ՙՌու­սաս­տա­նին այս պա­հին սեւ­ծո­վյան լար­վա­ծու­թյու­նը ձեռն­տու է՚։ Բանն այն է, որ թեեւ ՆԱ­ՏՕ-ն պաշ­տո­նա­պես մեր­ժել է կա­ռույ­ցի ան­դա­մի թեկ­նա­ծուի կար­գա­վի­ճակ շնոր­հել Ուկ­րաի­նա­յին եւ Վրաս­տա­նին, այդ եր­կր­նե­րը, ինչ­պես եւ Մոլ­դո­վան, մոտ ա­պա­գա­յում Եվ­րա­միու­թյան հետ կքն­նար­կեն ՙա­վե­լի խոր ա­սո­սաց­ման հե­ռան­կա­րը՚։
Ա­վե­լի վաղ Եվ­րա­միու­թյու­նը հետ­խոր­հր­դա­յին տա­րած­քի եր­կր­նե­րի հա­մար մշա­կել էր ՙԱ­րե­ւե­լյան գոր­ծըն­կե­րու­թյան՚ ծրա­գիր։ Ադր­բե­ջա­նը եւ Հա­յաս­տա­նը Եվ­րա­միու­թյան հետ ա­սո­ցաց­ման պայ­մա­նա­գիր չս­տո­րագ­րե­ցին, մինչ­դեռ Մոլ­դո­վան, Ուկ­րաի­նան եւ Վրաս­տա­նը միան­շա­նակ եվ­րաատ­լան­տյան կողմ­նո­րո­շում են որ­դեգ­րել։ Խն­դիրն այն­քան ակ­տուալ է, որ Վրաս­տա­նը հաղ­թա­հա­րել է Կիե­ւում նախ­կին նա­խա­գահ Սաա­կաշ­վի­լիին պաշ­տո­նի նշա­նա­կե­լուց հե­տո Ուկ­րաի­նա­յի հետ տա­րա­ձայ­նու­թյուն­նե­րը։
Հու­նի­սի 24-ին Վրաս­տա­նի նա­խա­գահ Սա­լո­մե Զու­րա­բիշ­վի­լին այ­ցե­լել է Կիեւ։ Բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի հիմ­նա­կան թե­ման Սեւ ծո­վում անվ­տան­գու­թյան հետ էր կապ­ված։ Ուկ­րաի­նա­կան կող­մի պնդ­մամբ՝ ՙՍեւ ծո­վը եր­բեք չի կա­րող լի­նել ռու­սա­կան ներ­քին լիճ՚։ Այս մո­տե­ցու­մը կի­սում է նաեւ Վրաս­տա­նը։ Այս ի­րա­վի­ճա­կը բա­վա­կան հե­տաք­րք­րա­կան է նաեւ մեզ հա­մար։
Բանն այն է, որ քա­ռա­սուն­չոր­սօ­րյա պա­տե­րազ­մից հե­տո տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան նա­խա­գիծ է քն­նարկ­վում, որ­տեղ ներգ­րավ­վե­լու ա­ռա­ջար­կու­թյուն ար­վել է նաեւ Վրաս­տա­նին։ Պաշ­տո­նա­կան Թբի­լի­սին, սա­կայն, ձեռն­պահ է մնում աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նից՝ պատ­ճա­ռա­բա­նե­լով Ռու­սաս­տա­նի հետ ու­նե­ցած խն­դիր­նե­րով։ Փոր­ձա­գետ­նե­րի մոտ, այ­նու­հան­դերձ, տպա­վո­րու­թյուն կա, որ Վրաս­տա­նը ՙթուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան էքս­պան­սիան հա­կակշ­ռե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն է փնտ­րում՚։
Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում հա­ղոր­դու­ղի­նե­րի եւ լո­գիս­տիկ են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի ա­պաշր­ջա­փակ­ման եւ ին­տեգ­րաց­ման նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը, ո­րի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան հո­վա­նա­վոր են Ռու­սաս­տա­նը եւ Թուր­քիան, Վրաս­տա­նի եվ­րաատ­լան­տյան ին­տեգ­րա­ցիա­յի խո­րաց­մամբ կա­րող է բախ­վել լուրջ խո­չըն­դոտ­նե­րի։
Այս դեպ­քում, թե­րեւս, կակ­տուա­լա­նա ՙտրանս­պոր­տա­յին խաչ­մե­րու­կի՚ գա­ղա­փա­րը, ո­րը են­թադ­րում է Մեղ­րիի ՙմի­ջանց­քով՚ հա­ղոր­դակ­ցու­թյան վե­րա­կանգ­նում ոչ միայն ա­րե­ւել­քից՝ ա­րեւ­մուտք, այ­լեւ՝ հա­րա­վից հյու­սիս ուղ­ղու­թյուն­նե­րով։ Հու­նի­սի 18-ին Ի­րա­նում նոր նա­խա­գահ է ըն­տր­վել։ Ան­մի­ջա­պես հրա­պա­րա­կայ­նաց­վել է, որ ԱՄՆ-ն չե­ղար­կել է ի­րա­նա­կան նավ­թի ար­տա­հան­ման եւ հա­ղոր­դակ­ցու­թյուն­նե­րի նկատ­մամբ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րը։
Ան­հա­վա­նա­կան չէ, որ ի­րա­նա-ա­մե­րի­կյան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում լար­վա­ծու­թյան թու­լաց­մա­նը զու­գա­հեռ Ի­րա­նը հան­դես գա Պար­սից ծո­ցից Սեւ ծով տրանս­պոր­տա­յին մի­ջանց­քի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ՝ ներգ­րա­վե­լով Հա­յաս­տա­նի եւ Վրաս­տա­նի են­թա­կա­ռուց­ված­քա­յին հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը։ Ե­թե նման նա­խա­գիծ քն­նարկ­վի, ա­պա Հա­յաս­տա­նի հա­մար կբաց­վի նաեւ ԼՂ հար­ցում դի­վա­նա­գի­տա­կան մա­նեւ­րի լուրջ հնա­րա­վո­րու­թյուն։