ՌՈՒՍՏԱՄ ՄՈՒՐԱԴՈՎԻ ՆԱԽԱԶԳՈՒՇԱՑՈՒՄԸ

 Ար­ցա­խի շուրջ քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րի ներ­կա­յիս ըն­թաց­քը ցույց է տա­լիս, որ Ադր­բե­ջա­նի և Թուր­քիա­յի կող­մից ռազ­մա­կան ագ­րե­սիա­յի սպառ­նա­լի­քը շա­րու­նա­կում է մնալ որ­պես գլ­խա­վոր մար­տահ­րա­վեր՝ ուղղ­ված ոչ միայն հայ­կա­կան կող­մին, այլև հա­կա­մար­տու­թյան գո­տում խա­ղա­ղա­պահ ա­ռա­քե­լու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նող ռու­սաս­տա­նյան զո­րա­կազ­մին։ Թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մա­տեղ զո­րա­վար­ժու­թյուն­նե­րի անց­կա­ցու­մը Լա­չի­նում ա­ռա­վել քան մտա­հո­գիչ է։ Կար­ծում ենք, մեկ­նա­բա­նու­թյան կա­րիք չու­նի Ադր­բե­ջա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյան հա­ղոր­դագ­րու­թյունն առ այն, որ վար­ժանք­նե­րի ըն­թաց­քում հա­տուկ նշա­նա­կու­թյան խմ­բե­րը հա­ջո­ղու­թյամբ կա­տա­րել են հե­տա­խու­զու­թյան, ճա­նա­պար­հա­յին հան­գույց­նե­րում դա­րա­նա­կալ­ման, դի­վեր­սիոն ջո­կատ­նե­րի բա­ցա­հայտ­ման և ոչն­չաց­ման, ինչ­պես նաև հա­կա­ռա­կոր­դին մո­տե­նա­լու հետ կապ­ված ա­ռա­ջադ­րանք­նե­րը։

Տան­դե­մի նպա­տա­կը հաս­կա­նա­լի է, հարցն այն է, թե ին­չու Ադր­բե­ջա­նից շտա­պե­ցին զո­րա­վար­ժու­թյուն­նե­րը ներ­կա­յաց­նել Ադր­բե­ջա­նի և Թուր­քիա­յի միջև ստո­րագր­ված ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան պայ­մա­նագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րում։ Բա­քուն և Ան­կա­րան քաջ գի­տակ­ցում էին, որ դրանց անց­կա­ցու­մը Լա­չի­նում, որ­տեղ Ռու­սաս­տա­նը խա­ղա­ղա­պահ ա­ռա­քե­լու­թյուն է ի­րա­կա­նաց­նում, նշա­նա­կում է հա­տել թույ­լատ­րե­լիու­թյան սահ­մա­նը։ Երևանն ու Ստե­փա­նա­կեր­տը պաշ­տո­նա­կան մա­կար­դա­կով քն­նա­դա­տե­ցին զո­րա­վար­ժու­թյուն­նե­րը՝ դրանք գնա­հա­տե­լով որ­պես լար­վա­ծու­թյան թու­լաց­մա­նը վնա­սող գոր­ծո­ղու­թյուն։ Ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը ցի­նի­կա­բար ար­ձա­գան­քեց. արտ­գործ­նա­խա­րա­րու­թյան պաշ­տո­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Լեյ­լա Աբ­դու­լաևա­յի բնո­րոշ­մամբ՝ զո­րա­վար­ժու­թյուն­ներ անց­կաց­նելն Ադր­բե­ջա­նի ինք­նիշ­խան ի­րա­վունքն է։
Ադր­բե­ջա­նի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րա­րու­թյան հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե հա­մա­տեղ զո­րա­վար­ժու­թյուն­նե­րը պետք է ըն­կա­լել Բաք­վի և Ան­կա­րա­յի միջև ստո­րագր­ված ռազ­մա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան պայ­մա­նագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րում, տրա­մա­բա­նա­կան առն­չու­թյուն չու­նի 2020թ. նո­յեմ­բե­րին ձեռք բեր­ված Ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյան դրույթ­նե­րի հետ։ Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյու­նը Թուր­քիա­յի հետ հա­մա­ձայ­նու­թյան էր ե­կել մի կարևոր հար­ցում՝ Ան­կա­րան որ­տեղ կա­րող է ու­նե­նալ ռազ­մա­կան ներ­կա­յու­թյուն։ Այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­նը Լա­չի­նի վրա չի տա­րած­վում։ Տան­դե­մի այս նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը պար­զա­պես պետք է ըն­կա­լել որ­պես Մոսկ­վա­յին ուղղ­ված ազ­դակ։
Դրան հետևած ու­շագ­րավ զար­գա­ցու­մը ռու­սաս­տա­նյան խա­ղա­ղա­պահ զո­րա­կազ­մի հրա­մա­նա­տա­րի փո­փո­խու­թյունն է և հատ­կա­պես նո­րան­շա­նակ հրա­մա­նա­տար՝ գե­նե­րալ-մա­յոր Մի­խա­յիլ Կո­սո­բո­կո­վի կեն­սագ­րու­թյու­նը։ Տե­ղե­կատ­վա­կան հոս­քե­րում նշ­վում է, որ վեր­ջին տա­րի­նե­րին Կո­սո­բո­կո­վը ծա­ռա­յել է հետ­խոր­հր­դա­յին տա­րած­քի այն տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րում, ո­րոն­ցում Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյու­նը նա­խա­պատ­վու­թյու­նը տվել է ժո­ղովր­դի ինք­նո­րոշ­ման սկզ­բուն­քին։ Նա ծա­ռա­յել է Ղրի­մում՝ որ­պես Սևծո­վյան նա­վա­տոր­մի կազ­մում գոր­ծող բա­նա­կա­յին կոր­պու­սի հրա­մա­նա­տա­րի տե­ղա­կալ։ Մինչ այդ էլ՝ 2015-17թթ. զբա­ղեց­րել է Աբ­խա­զիա­յում տե­ղա­կայ­ված 7-րդ ռու­սա­կան ռազ­մա­կա­յա­նի հրա­մա­նա­տա­րի պաշ­տո­նը։ Կո­սո­բո­կո­վը վեր­ջերս էլ զբա­ղեց­նում էր ՌԴ ԶՈՒ 58-րդ հա­մա­զո­րա­յին բա­նա­կի հրա­մա­նա­տա­րի տե­ղա­կա­լի պաշ­տո­նը։ Ի­րա­զեկ­վում է, որ այս բա­նա­կի ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րը տե­ղա­կայ­ված են Հյու­սի­սա­յին Կով­կա­սում, ինչ­պես նաև Հա­րա­վա­յին Օ­սիա­յում։ Նման զար­գա­ցու­մը, մեղմ ա­սած, Ադր­բե­ջա­նի սր­տո­վը չէ։ Միայն Աբ­խա­զիա­յի և Հա­րա­վա­յին Օ­սիա­յի մա­սին հի­շա­տա­կում­նե­րը բա­վա­րար են, որ­պես­զի Բա­քուն չհաշտ­վի նման ի­րո­ղու­թյան հետ։ Բանն այն է, որ Ադր­բե­ջա­նը մի­ջազ­գա­յին հար­թակ­նե­րում մշ­տա­պես հան­դես է գա­լիս Վրաս­տա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան պաշտ­պա­նի դե­րում՝ Աբ­խա­զիան ու Հա­րա­վա­յին Օ­սիան պաշ­տո­նա­պես ճա­նա­չե­լով որ­պես վրա­ցա­կան տա­րածք­ներ։ Քաջ հայտ­նի է նաև Ղրի­մի վե­րա­բե­րյալ Թուր­քիա­յի դիր­քո­րո­շու­մը։
Բաք­վի դժ­գո­հու­թյու­նը դեռ ի­րեն զգաց­նել կտա, մինչ այդ, անդ­րա­դառ­նանք ա­ռա­քե­լու­թյունն ա­վար­տող խա­ղա­ղա­պահ զո­րա­կազ­մի հրա­մա­նա­տար Ռուս­տամ Մու­րա­դո­վի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րին։ Բաց տեքս­տով նա տե­ղե­կաց­րել է, որ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­ներն Ար­ցա­խում կմ­նան հինգ տա­րի, ինչ­պես նշ­ված է Ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րում, հե­տա­գա­յում եր­կա­րաձգ­ման ո­րո­շում կկա­յաց­վի։ Նա դրա­կան է գնա­հա­տել իր աշ­խա­տան­քը՝ միա­ժա­մա­նակ ըն­դգ­ծե­լով, որ խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի աշ­խա­տան­քին գնա­հա­տա­կան տվո­ղը խա­ղաղ ժո­ղո­վուրդն է։ ՙՂա­րա­բա­ղում կյանքն ըն­թա­նում է ամ­բողջ հու­նով, ի­հար­կե, կան շատ բարդ հար­ցեր, բայց կյան­քը շա­րու­նակ­վում է, մի շարք հար­ցեր լուծ­վում են, կար­ծում եմ, ա­մեն ինչ լավ կլի­նի՚,-ա­սել է Մու­րա­դո­վը։ Բաք­վին ուղղ­ված պարզ նա­խազ­գու­շա­ցում այն մա­սին, որ Ռու­սաս­տա­նը Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղում կլի­նի հա­ջորդ հինգ տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում, բա­ցի այդ, ա­նի­մաստ է, ի տես մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյան, պար­բե­րա­բար հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ հն­չեց­նե­լը, թե խա­ղա­ղա­պահ զո­րա­կազ­մը ժա­մա­նա­կա­վոր է տե­ղա­կայ­ված Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղում։
Հա­կա­մար­տու­թյան հա­մա­պար­փակ կար­գա­վոր­ման մա­սով Բաք­վի ուղ­ղու­թյամբ գրե­թե ան­փո­փոխ տո­նայ­նու­թյամբ շա­րու­նա­կում է մե­սիջ­ներ ու­ղար­կել Հա­յաս­տա­նում ԱՄՆ դես­պան Լին Թրեյ­սին։ Զո­րա­վար­ժու­թյուն­նե­րի մեկ­նար­կից մի քա­նի օր անց նա լրագ­րող­նե­րի հետ ճե­պազ­րույ­ցում հայ­տա­րա­րեց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի կար­գա­վի­ճա­կի հար­ցը լուծ­ված չէ, և այն մնա­լու է Մինս­կի խմ­բի օ­րա­կար­գում։ Հար­ցի կար­գա­վոր­ման հա­մար ԱՄՆ-ն ա­նում է այն, ինչ կա­րող է, որ­պես­զի Հա­յաս­տա­նին ու Ադր­բե­ջա­նին վե­րա­դարձ­նի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սե­ղա­նի շուրջ, հա­վաս­տիաց­րել է դես­պա­նը։