ՖԵՅՍԲՈՒՔՅԱՆ ՑՆՈՐԱՄՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՙՍա իմ էջն է, իմ տա­րած­քը, որ­տեղ ի­րա­վունք ու­նեմ գրել՝ ինչ կցան­կա­նամ՚,- այս­պես են հիմ­նա­կա­նում ֆեյս­բու­քյան օգ­տա­տե­րերն ա­ռար­կում, երբ մե­կը դի­տո­ղու­թյուն է ա­նում նրանց։ Մարդն ա­զատ է, ի՞նչ կա­րող ես ա­նել։ Ո­չինչ, որ նա շատ հա­ճախ այն­պի­սի գրա­ռում­ներ է ա­նում, որ ոչ միայն ան­հե­թեթ, այ­լեւ շատ հա­ճախ խիստ վտան­գա­վոր են։

Մի քա­նի օր ա­ռաջ Ար­ցա­խի դա­տա­խա­զու­թյու­նը հոր­դո­րել էր պահ­պա­նել տե­ղե­կատ­վա­կան անվ­տան­գու­թյան գո­նե տար­րա­կան կա­նոն­նե­րը։ Եւ ի՞նչ։ Մի քա­նի ժամ անց ֆեյս­բու­քում հայտ­նի լրագ­րող Նաի­րի Հո­խի­կյա­նը գրեց, որ Ար­ցա­խում թշ­նա­մուն բազ­միցս ՙսատ­կաց­րել են՚, բայց այդ մա­սին պաշ­տո­նա­կան տե­ղե­կատ­վու­թյուն չի տա­րած­վում, որ­պես­զի ՙժո­ղովր­դի մար­տա­կան ո­գին չբարձ­րա­նա՚։- Բե­րել էր օ­րի­նակ, որ մեր վեց վի­րա­վո­րի դի­մաց թշ­նա­մու եր­կու զին­ծա­ռա­յող է ոչն­չաց­վել։ Գրել էր, որ ան­ցած ա­միս­նե­րին ՙկո­րուստ­ներ են ու­նե­ցել նաեւ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը՚։
-Լա­վա­գույն ցան­կու­թյան դեպ­քում, իսկ սա չես կա­րող մե­դիաանգ­րա­գի­տու­թյուն ան­վա­նել, հե­ղի­նա­կը փոր­ձա­ռու է, ո­լոր­տի մաս­նա­գետ։ Ու­րեմն ին­չի՞ հետ գործ ու­նենք։ Չգի­տեմ, գնա­հա­տա­կան տա­լու ի­րա­վա­սու­թյուն չու­նեմ, բայց դա չի նշա­նա­կում, թե Ար­ցա­խի պատ­կան մար­մին­ներն էլ պետք է լռեն, ա­նու­շադ­րու­թյան մատ­նեն, չտես­նե­լու տան։ Ոչ թե՝ սույն կամ նման բազ­մա­թիվ գրա­ռում­նե­րը, այլ՝ մի շատ էա­կան խն­դիր. որ­տե­ղի՞ց են քաղ­վում այդ եւ բազ­մա­թիվ այլ ՙէք­սկ­լյու­զիվ՚ տե­ղե­կու­թյուն­նե­րը։ Մի գրա­ռում կա­րող ես հեր­քել, երկ­րոր­դը՝ նույն­պես, դրա­նից բան չի փոխ­վում։ Ի­րա­վի­ճա­կը մաս­նա­գի­տա­կան խոր­քա­յին ու­սում­նա­սի­րու­թյուն է պա­հան­ջում, վեր­լու­ծու­թյուն եւ գրա­գետ հա­կազ­դե­ցու­թյուն։
Շու­շիի մոտ ՙնռ­նա­կա­նե­տու­մից՚ օ­րեր անց Ար­ցա­խի ՄԻՊ-ը նրա հա­րա­զատ­նե­րի խնդ­րան­քով դի­մեց հան­րու­թյա­նը եւ հոր­դո­րեց չտա­րա­ծել անձ­նա­կան տե­ղե­կու­թյուն­ներ։ Ու­շա­ցած մի­ջամ­տու­թյուն է, դա պետք է ար­վեր ա­ռա­ջին օ­րը, նույն ժա­մե­րին, երբ ֆեյս­բու­քը հե­ղեղ­ված էր լու­սան­կար­նե­րով, փա­ռա­բա­նող գրա­ռում­նե­րով։ Պետք է ա­նեին պատ­կան մար­մին­նե­րը։ Նույ­նիսկ ե­թե դրա հա­մար հարկ էր ար­գե­լա­փա­կել ֆեյս­բու­քը, մյուս սո­ցիա­լա­կան ցան­ցե­րը, տե­լեգ­րամ ա­լիք­նե­րը։ Ցնո­րամ­տու­թյու­նը ոչ մի կապ չու­նի հայ­րե­նի­քի, ազ­գին նվիր­վա­ծու­թյան, նույ­նիսկ՝ վրի­ժա­ռու­թյան հետ։ Վրի­ժա­ռու­թյու­նը ՙմա­տուց­վում է սա­ռը՚։ Վայր­կե­նա­կան զայ­րույ­թը վրի­ժա­ռու­թյուն չէ։ Աշ­խար­հի հզոր պե­տու­թյուն­նե­րը մի­լիար­դա­վոր դո­լար­ներ են ծախ­սում, որ­պես­զի մր­ցա­կից, հա­կա­ռա­կորդ կող­մից թաքց­նեն ի­րենց ի­րա­կան մտադ­րու­թյուն­նե­րը։ Ֆեյս­բու­քը, սո­ցիա­լա­կան մյուս ցան­ցե­րը, բջ­ջա­յին հե­ռա­խո­սա­կա­պը, սմարթ­ֆոն­նե­րը՝ ի­րենց բո­լոր հա­վել­ված­նե­րով, որ մենք հա­ճույ­քով, շա­տե­րը՝ հպար­տու­թյամբ, օգ­տա­գոր­ծում ենք, տե­ղե­կատ­վա­կան պա­տե­րազ­մի եւ հե­տա­խու­զու­թյան ու հա­կա­հե­տա­խու­զու­թյան մի­ջոց­ներ են։
Այս տո­ղե­րը գրում եմ հա­մա­կարգ­չով, եւ ում որ պետք է՝ ինձ կա­րող է տես­նել ոչ այն­քան հզոր իմ նոութ­բու­քի տե­սախ­ցի­կից։ Մենք օր­վա բո­լոր ժա­մե­րին դի­տարկ­ման տակ ենք, բջ­ջա­յին կա­պի մեր կո­դե­րը ոչ մե­կի հա­մար գաղտ­նիք չեն։ Սա նա­խան­ցյալ դա­րը չէ, որ Թուր­քիա­յի մա­սին հե­տա­խու­զա­կան տվյալ­ներ ու­նե­նա­լու հա­մար ցա­րա­կան իշ­խա­նու­թյու­նը պե­տա­կան գաղտ­նի խոր­հր­դա­կան Պուշ­կի­նին գոր­ծու­ղի Կով­կաս, հե­տո տպագր­վի ՙՃա­նա­պար­հոր­դու­թյուն դե­պի Էրզ­րում՚-ը։ Իբր թե՝ ՙռո­ման­տիկ բա­նաս­տեղծ է, ռու­սա­կան զեն­քի հաղ­թա­նակ­նե­րից ո­գե­ւոր­ված՝ թո­ղել է մայ­րա­քա­ղա­քա­յին շքե­ղու­թյուն­նե­րը եւ Պե­տեր­բուր­գից հա­սել Էրզ­րում, նյու­թեր քա­ղել, որ գե­ղար­վես­տա­կան գործ ստեղ­ծի՚։- Միա­միտ­նե­րի հա­մար է հո­րին­ված։ Բո­լոր ճա­նա­պար­հորդ­նե­րը հե­տա­խու­զա­կան աշ­խա­տանք են կա­տա­րել։
Փոխ­վել են ժա­մա­նակ­նե­րը, փոխ­վել են նաեւ մի­ջոց­նե­րը։ Ճամ­փոր­դու­թյու­նից հաշ­վետ­վու­թյու­նը բա­նա­կի ԳՇ-ին ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար Պուշ­կի­նից ա­միս­ներ են պա­հանջ­վել։ Նույնն այ­սօր ար­վում է ար­բա­նյա­կա­յին կա­պի մի­ջոց­նե­րով՝ վայր­կե­նա­պես։ Ա­նում է լրագ­րո­ղը, եւ դա աշ­խար­հին հայտ­նի է վա­ղուց։ Մե՛նք ենք մնա­ցել ՙմիջ­նա­դա­րում՚։ Միայն մենք կա­րող էինք միամ­տա­նալ եւ Խո­ջա­լուն գրո­հող ջո­կատ­նե­րի հետ այն­տեղ թող­նել սան­կտ­պե­տեր­բուրգ­ցի Վիկ­տո­րյա Իվ­լե­ւա­յին, ո­րի լու­սան­կար­նե­րը մի քա­նի տա­րի հե­տո ՙզար­դա­րե­ցին՚ Լիտ­վա­յու՞մ, թե՞ Լատ­վիա­յում թշ­նա­մա­կան հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի կող­մից հա­վա­քագր­ված եւ Բա­քու տե­ղա­փոխ­ված՝ Տա­տյա­նա Չա­լա­ձեի ՙԴա­տա­պարտ­ված Խո­ջա­լու՚ գիրքը, ո­րի տպա­քա­նա­կի ա­ռյու­ծի բա­ժինն ի­րաց­վել է Մոսկ­վա­յում, Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում, Ռու­սաս­տա­նի հա­րա­վի հա­յա­շատ քա­ղաք­նե­րում։ Ա­հա այս­պես։
Երբ ՙԴրուժ­բա նա­րո­դով՚ ամ­սա­գի­րը տպագ­րեց Աք­րամ Այ­լիս­լիի ՙՔա­րե ե­րազ­ներ՚ վե­պը, եւ Բաք­վում նրան դա­վա­ճան հայ­տա­րա­րե­ցին, մոս­կո­վյան մա­մու­լը հար­ցազ­րույց էր կազ­մա­կեր­պել հե­ղի­նա­կի հետ։ Տպա­վոր­վել է նրա մի պա­տաս­խա­նը, թե գրել է, որ­պես­զի գո­նե մի ՙհա­յի մեջ սպա­նի ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի նկատ­մամբ թշ­նա­ման­քը՚։-Տես­նու՞մ եք։ Նպա­տա­կը ոչ թե մի ադր­բե­ջան­ցու մեջ հա­յա­տյա­ցու­թյու­նը, այլ հա­յի մեջ ադր­բե­ջան­ցու նկատ­մամբ թշ­նա­ման­քը մեռց­նել է։ Այ­սինքն՝ ՙես ինձ դրե­ցի զո­հա­սե­ղա­նին, որ­պես­զի իմ երկ­րին օգ­տա­կար լի­նեմ՚։-Այ­սօր չէ, վա­ղը, երբ Այ­լիս­լին ար­դեն այն աշ­խար­հում կլի­նի, Բա­քուն ՙՔա­րե ե­րազ­նե­րը՚ դրոշ է դարձ­նե­լու, տար­փո­ղե­լու է աշ­խար­հով մեկ, ներ­կա­յաց­նե­լու է Նո­բե­լյան մր­ցա­նա­կի։ Ինչ­պես որ, առ­հա­սա­րակ, հա­յա­տյաց Թուր­քիան է հպար­տա­նում Օր­հան Փա­մու­կով, ան­գամ՝ Թա­ներ Աք­չա­մով, որ զբաղ­վում է Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թյան ու­սում­նա­սի­րու­թյամբ եւ պաշ­տո­նա­պես հա­մար­վում է ՙայ­լա­խոհ-վտա­րան­դի՚։ Մե՛ծ սուտ։
ՙՎտա­րան­դի­նե­րի՚ մի բա­նակ էլ Իլ­համ Ա­լիեւն է ստեղ­ծել Եվ­րո­պա­յում։ Բո­լորն անխ­տիր աշ­խա­տում են Ադր­բե­ջա­նի հա­մար, նրա օգ­տին։ Երբ եվ­րո­պա­կան ո­րե­ւէ ա­տյա­նում հա­սու­նա­նում է, օ­րի­նակ, Ադր­բե­ջա­նում պահ­վող հայ ռազ­մա­գե­րի­նե­րի հար­ցի քն­նար­կում, այդ ՙքա­ղա­քա­կան վտա­րան­դի­ներն՚ ան­կն­թար­թո­րեն օ­րա­կարգ են բե­րում Ա­լիե­ւի ռե­ժի­մից քաղ­հա­լա­ծյալ­նե­րի թե­ման, ա­ռաջ են մղում, ստեղ­ծում այ­լընտ­րանք, եւ եվ­րո­պա­կան խոր­հր­դա­րա­նա­կան­նե­րը գե­րա­դա­սում են հրա­պա­րա­կայ­նաց­նել Բաք­վի բան­տե­րում խղ­ճի կա­լա­նա­վոր­նե­րի հար­ցը։ Այս­պես են գոր­ծում ՙվաչ­կա­տուն ցե­ղե­րը՚։
Իսկ մենք հինգ­հա­զա­րա­մյա քա­ղա­քակր­թու­թյան ժո­ղո­վուրդ ենք։ Մեր ա­տե­լու­թյու­նը, վրի­ժա­ռու­թյու­նը մի հաս­ցե ու­նի՝ ՙներ­քին թուրք՚։ Եւ ֆեյս­բու­քյան ցնո­րամ­տու­թյու­նը, թե ՙհա­յի տա­կանքն ան­գե­րա­զան­ցե­լի է՚՝ ծա­վալ­վում, տա­րած­վում, ամ­րապ­նդ­վում է մեր գի­տակ­ցու­թյան մեջ։ Եւ ոչ ո­քի մտ­քով չի անց­նում, որ այդ ՙներ­քին թուրք՚ բնո­րո­շու­մը հենց հա­վա­քա­կան թուր­քի ստեղ­ծածն ու մեր մեջ ներդ­րածն է։ Եւ՝ որ բաց­բե­րան պո­ռո­տա­խո­սու­թյու­նը միայն թուր­քի հա­մար է աշ­խա­տում։