ԼՈՒԾՈՒՄՆԵՐԻ ԱՌԱՋԱՐԿ ԻՆՔՆԵՐՍ ԵՆՔ ԱՆԵԼՈՒ

Սեպտեմբերի 11-ին նախատեսված «Նովոռուսիայի» հանրաքվեն, ամենայն հավանականությամբ, չի կայանա։ Ենթադրվում էր, որ այդ օրը Լուգանսկի եւ Դոնեցկի «ժողովրդական հանրապետությունները» եւ Խերսոնի ու Զապորոժիեի մարզերի՝ ՌԴ ԶՈՒ վերահսկողության տարածքները պետք է ազատ կամարտահայտությամբ հանդես գային կամ Ռուսաստանի հետ միավորման, կամ Ռուսաստան-Բելառուս միութենական պետության կազմում ընդգրկվելու օգտին։

Ռու­սաս­տա­նյան մա­մու­լը հան­րաք­վեի չանց­կաց­ման մի քա­նի «տեխ­նի­կա­կան» պատ­ճառ­ներ է վկա­յա­կո­չում։ Ակն­հայտ է, սա­կայն, որ մի­ջո­ցառ­ման առ­կա­խու­մը պայ­մա­նա­վոր­ված է Ուկ­րաի­նա­յի ա­րե­ւել­քում ռազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կի ա­նո­րո­շու­թյամբ։ Վեց ա­միս անց էլ ռու­սա­կան կող­մին չի հա­ջող­վել ամ­բող­ջու­թյամբ վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ առ­նել Դոն­բա­սը։ Երկ­րորդ, ոչ կա­րե­ւոր հան­գա­մանքն այն է, որ Խեր­սո­նի եւ Զա­պո­րո­ժիեի մար­զե­րում չի հա­ջող­վում ձե­ւա­վո­րել լո­յալ իշ­խա­նու­թյուն։ Դա էլ իր հեր­թին պայ­մա­նա­վոր­ված է բնակ­չու­թյան վե­րա­բեր­մուն­քով։ Նույ­նիսկ ռու­սաս­տա­նյան աղ­բյուր­ներն են վկա­յում, որ սխալ էր հաշ­վար­կը, թե Ուկ­րաի­նա­յի արևել­քի բնակ­չու­թյու­նը «ռու­սա­կան տան­կե­րին կդի­մա­վո­րի ծաղ­կեփն­ջե­րով»։ Ռու­սաս­տա­նը «խր­վել է» Ուկ­րաի­նա­յում։ Նախ­կին խոր­հր­դա­յին տա­րած­քի եր­կր­նե­րը տեն­դա­գին ո­րո­նում­նե­րի մեջ են, որ­պես­զի հնա­րա­վո­րինս ա­պա­հո­վեն ի­րենց ինք­նիշ­խա­նու­թյու­նը եւ տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը։ Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի թուր­քա­խոս եր­կր­նե­րը եւ Ադր­բե­ջա­նը սե­փա­կան ա­պա­գան պայ­մա­նա­վո­րում են Թուր­քիա­յի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան խո­րաց­ման հե­ռան­կա­րով։ Տա­ջիկս­տանն իր հեր­թին ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան շփում­ներ է հաս­տա­տում Միա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րի եւ Ի­րա­նի հետ։ Սո­չիում ՌԴ եւ Թուր­քիա­յի նա­խա­գահ­նե­րի չորս ժամ տե­ւած բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րից հե­տո պարզ է դառ­նում, որ Ռու­սաս­տա­նը Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում ազ­դե­ցու­թյան պահ­պան­ման լր­ջա­գույն խն­դիր­ներ ու­նի, որ չի կա­րող լու­ծել ա­ռանց Թուր­քիա­յի հետ սկզ­բուն­քա­յին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի։ Օ­գոս­տո­սի ա­ռա­ջին օ­րե­րին ԼՂ-ում ռու­սա­կան խա­ղա­ղա­պահ զո­րախմ­բի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան գո­տում ի­րա­վի­ճա­կի հեր­թա­կան սրա­ցու­մը եւ դրա վե­րա­բե­րյալ Մոսկ­վա­յից հն­չած մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րը վկա­յում են, որ Թուր­քիա­յի եւ մա­սամբ էլ Ադր­բե­ջա­նի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կա­րե­ւո­րու­թյու­նը գե­րա­դաս­վում է։ Դա, ինչ­պես ա­սում են՝ «ռեալ-պո­լի­տիկ» է։ Հա­վա­քա­կան Ա­րեւ­մուտ­քը շա­րու­նա­կում է սպա­ռա­զի­նել ուկ­րաի­նա­կան բա­նա­կը։ Նախ­կին պետ­քար­տու­ղար Քի­սին­ջե­րը խոս­տո­վա­նել է, որ ԱՄՆ-ը «մեկ քայ­լի վրա է Ռու­սաս­տա­նի եւ Չի­նաս­տա­նի հետ պա­տե­րազ­մից»։ Խոս­քը փաս­տա­ցի առ­ճա­կատ­ման մա­սին է, հիբ­րի­դա­յին-միջ­նոր­դա­վոր­ված պա­տե­րազմն ըն­թա­նում է վա­ղուց։ Տե­ղի է ու­նե­նում նաեւ հա­մաշ­խար­հա­յին տն­տե­սու­թյան եւ ա­ռեւտ­րա­յին հա­ղոր­դու­ղի­նե­րի վե­րա­կա­ռու­ցում։ Թուր­քա­կան մա­մու­լը նկա­տել է, որ Չի­նաս­տա­նի «Մե­տաք­սի ճա­նա­պար­հի» նա­խագ­ծի կա­մուր­ջի «մի ոտ­քը Հա­յաս­տա­նում է, մյու­սը՝ Թուր­քիա­յում»՝ նկա­տի ու­նե­նա­լով Սյու­նի­քում հա­ղոր­դու­ղի­նե­րի գոր­ծարկ­ման աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կա­րե­ւո­րու­թյու­նը։ Մի­ջազ­գա­յին մա­մու­լը, մինչ­դեռ, հիմ­նա­կա­նում թե­րա­հա­վատ է, որ Թուր­քիան «ու­նակ է կրե­լու քա­ղա­քա­կան հա­վակ­նու­թյուն­նե­րի բե­ռը»։ Թուր­քա­կան տն­տե­սու­թյու­նը ռե­ցե­սիա է ապ­րում։ Ըստ ե­րե­ւույ­թին, նաեւ այդ պատ­ճա­ռով է, որ Թուր­քիան եւ Ռու­սաս­տա­նը մտադր­ված են խո­րաց­նել ա­ռեւտ­րա-տն­տե­սա­կան կա­պե­րը՝ տա­րե­կան ապ­րան­քաշր­ջա­նա­ռու­թյան ծա­վալ­նե­րը հասց­նե­լով 100 մի­լիարդ դո­լա­րի։ Դա շատ բարձր նշա­ձող է, ե­թե նկա­տի ու­նե­նանք, որ ներ­կա­յիս ծա­վալ­նե­րը կազ­մում են հռ­չակ­վա­ծի հա­զիվ մեկ եր­րոր­դը։ Տն­տե­սա­կան եւ կո­մու­նի­կա­ցիոն նա­խագ­ծե­րը, հա­վա­նա­բար, ուր­վագ­ծում են նոր աշ­խար­հա­կար­գը։ Ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, Ռու­սաս­տա­նը եւ Թուր­քիան Չի­նաս­տա­նի հետ կձե­ւա­վո­րեն եվ­րա­սիա­կան տն­տե­սա­կան շու­կա եւ հա­ղոր­դու­ղի­նե­րի նոր հա­մա­կարգ։ Այս հա­մա­տեքս­տում չա­փա­զանց պա­հանջ­ված է հայ­կա­կան դի­վա­նա­գի­տու­թյան հաշ­վեն­կատ զգու­շա­վո­րու­թյու­նը։ Դա վե­րա­բե­րում է հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ամ­բողջ «ե­րան­գապ­նա­կին»։ Ա­ռա­ջին հեր­թին, ի­հար­կե, պետք է կար­գա­վոր­վեն անվ­տան­գա­յին խն­դիր­նե­րը։ Այս ի­մաս­տով կա­րե­ւոր­վում է Ստե­փա­նա­կեր­տի քա­ղա­քա­կան սու­բյեկ­տու­թյու­նը։ Պե­տա­կան հա­մա­կար­գը, խոր­հր­դա­րա­նա­կան եւ ար­տա­խոր­հր­դա­րա­նա­կան ու­ժե­րը, հան­րա­յին շր­ջա­նակ­նե­րը խն­դիր ու­նեն բյու­րե­ղաց­նե­լու նախ ի­րա­վի­ճա­կի ընդ­հա­նուր գնա­հա­տա­կա­նը, ա­պա՝ ել­քի շր­ջա­նա­կը, ճշգր­տե­լու գոր­ծի­քա­կազ­մը։ Ժա­մա­նա­կը սեղ­մում է, լու­ծում­նե­րի ա­ռա­ջարկ ինք­ներս պի­տի բե­րենք եւ հիմ­նա­վո­րենք։ Դա լիար­ժեք ե­րաշ­խիք չէ, բայց ա­վե­լի օպ­տի­մալ է, քան լռե­լյայն սպա­սո­ղա­կա­նու­թյու­նը։

Վահրամ ԱԹԱՆԵՍՅԱՆ