ՄԵԾ ԹԱՂԵՐԻ ԿԱՐՈՏՈՎ

 Ար­ցա­խյան եր­րորդ պա­տե­րազ­մը փո­խեց հա­զա­րա­վոր մարդ­կանց ճա­կա­տագ­րե­րի ըն­թաց­քը, և ա­րա­րող ար­ցախ­ցին, իր տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում ստեղ­ծա­ծը ստիպ­ված ե­ղավ թող­նել թշ­նա­մու հս­կո­ղու­թյան տակ և հայ­տն­վել փրկ­ված մի թիզ հայ­րե­նի­քի այս կամ այն բնա­կա­վայ­րե­րում, բայց ար­դեն... տե­ղա­հան­վա­ծի կար­գա­վի­ճա­կով։

Այդ ծանր ճա­կա­տագ­րի կրող­նե­րից են նաև Մեծ Թա­ղեր­ցի Ա­բա­ղյան­նե­րը, ով­քեր, ան­տա­նե­լի ցա­վը սր­տում, այ­սու­հետ օ­րը սկ­սում և ա­վար­տում են հայ­րե­նի գյու­ղի կա­րո­տով։
Լեռ­նիկ Ա­բա­ղյա­նի հետ մեր զրույ­ցը սկ­սե­ցինք այն­տե­ղից, թե երբ և ինչ­պես ստիպ­ված ե­ղան թող­նել Մեծ Թա­ղե­րը։
- Հոկ­տեմ­բե­րի… կար­ծեմ 22-ն էր, երբ թշ­նա­մին հարևան գյու­ղե­րը գրա­վե­լուց հե­տո մտավ մեր գյուղ, գյու­ղում դեռ շատ մարդ կար։ Այս­պես ա­սեմ. նույ­նիսկ պա­տե­րազ­մի ա­ռա­ջին օ­րե­րին, որ­պես անվ­տանգ տեղ, մեր գյուղ էին ե­կել հա­րյու­րա­վոր կա­նայք ու ե­րե­խա­ներ Ար­ցա­խի տար­բեր բնա­կա­վայ­րե­րից։ Ոչ ոք չէր էլ կա­րող պատ­կե­րաց­նել, որ պա­տե­րազ­մի հե­տա­գա զար­գա­ցու­մը այդ­պի­սի ա­ղե­տա­լի ըն­թացք կա­րող է ու­նե­նալ։ Վայր­կյան առ վայր­կյան հի­շում եմ այդ պա­հը։ Գյու­ղը լքե­լուց ա­ռաջ ան­գամ չէի ցան­կա­նում թշ­նա­մուն կեն­դա­նի վի­ճա­կում թող­նել նույ­նիսկ մեր ա­նա­սուն­նե­րին, բայց հայրս կան­խեց, ա­սե­լով, թե նոր եմ կե­րակ­րել կո­վե­րին։ Հայրս հա­վա­տում էր, որ վե­րա­դառ­նա­լու ենք։
Լեռ­նիկ Ա­բա­ղյա­նը ե­րի­տա­սարդ ե­րա­ժիշտ է, հա­րյու­րա­վոր հար­սա­նիք­ներ, կնունք­ներ են կա­տար­վել նրա քաղցր նվա­գի ու­ղեկ­ցու­թյամբ, սա­կայն այ­սօր ծանր փոր­ձու­թյու­նը ու­սե­րին վերց­րած, ա­պա­գա­յի ու ներ­կա­յի հետ ան­հա­վա­սար մար­տի ե­լած Լեռ­նի­կի հա­մար այլևս ու­րիշ են կյան­քը շա­րու­նա­կե­լու, ապ­րե­լու պատ­կեր­նե­րը։ Լռել է նրա կլառ­նե­տի նվա­գը, և, ինչ­պես ինքն է ա­սում՝ ով գի­տի, թե մեկ էլ երբ կն­վա­գեմ…
Ար­դյոք հա­ջող­վե՞ց մինչև վեր­ջին մար­դը տար­հա­նել գյու­ղից, և այդ ող­բեր­գա­կան ի­րա­դար­ձու­թյու­նից հե­տո որ­տե՞ղ հաս­տատ­վե­ցին մեծ­թա­ղեր­ցի­նե­րը։
- Գյու­ղում մնա­ցին եր­կու հո­գի` մի տա­րեց մարդ և ա­ռող­ջա­կան խն­դիր­ներ ու­նե­ցող մի տղա, մնա­ցած բնա­կիչ­նե­րը կա­րո­ղա­ցան փրկ­վել։ Պա­տե­րազ­մից հե­տո մեր եր­կու հա­մա­գյու­ղա­ցի­նե­րի մար­մին­նե­րը թշ­նա­մին մեզ հանձ­նեց։ Ա­նա­սե­լի ծանր է, չգի­տեմ, ա­մեն բան այլ կերպ պետք է լի­ներ, այս ա­մե­նը կեն­սու­նակ չէ։
Հի­մա մեծ­թա­ղեր­ցի­նե­րից շա­տերն ապ­րում են մայ­րա­քա­ղաք Ստե­փա­նա­կեր­տում, Երևա­նում, հարևան Մար­տու­նու շր­ջա­նում… Հա­մա­գյու­ղա­ցի­նե­րիս հետ մշ­տա­կան կա­պի մեջ եմ։ Որ­քան էլ ծանր է ի­րա­կա­նու­թյու­նը, մեզ­նից ոչ ոք չի կորց­նում հա­վա­տը, որ մի օր նո­րից վե­րա­դառ­նա­լու ենք, վե­րա­դառ­նա­լու և շե­նաց­նե­լու ենք մեր հա­րա­զատ Մեծ Թա­ղե­րը։
Ա­բա­ղյան­նե­րը պա­տե­րազ­մից հե­տո հաս­տատ­վել են Մար­տու­նի քա­ղա­քում։ Լեռ­նի­կին Մար­տու­նու փո­ղոց­նե­րում հա­ճախ կա­րե­լի է տես­նել՝ մար­տու­նե­ցի ե­րա­ժիշտ ըն­կեր­նե­րի հետ, ով­քեր փոր­ձում են ա­մեն կերպ ի­րենց ըն­կե­րոջ կող­քին լի­նել։
- Այս­տեղ մար­դիկ մեզ լավ են ըն­դու­նել, ինձ շատ հա­րա­զատ է Մար­տու­նին, կա­պող շատ բա­ներ կան։ Այս ա­ռու­մով, փառք Տի­րո­ջը, ոչ մի խն­դիր չկա, բայց որ­քան էլ լավ ըն­դու­նեն, որ­քան էլ փոր­ձեն լրաց­նել ջեր­մու­թյան պա­կա­սը, միևնույն է, ան­կա­րե­լի բան է Մեծ Թա­ղե­րի կա­րո­տով ապ­րե­լը։
Եր­կար զրու­ցել չս­տաց­վեց։ Ա­ռար­կա­յա­կան էր զգաց­վում նրա հուզ­մուն­քը, թեև ձգ­տում էր ա­ռեղծ­վա­ծա­յին հա­տուկ մի ժպի­տով թաքց­նել խռո­վա­հույզ հո­գին։ Ա­սել է թե՝ ցա­վին հաղ­թում և մեզ ստի­պում էր իր հետ հա­վա­տալ ու լծ­վել այն գոր­ծին, որ վա­ղը դե­պի Մեծ Թա­ղեր բաց լի­նեն բո­լոր ճա­նա­պարհ­նե­րը...

Հ.գ.
Հա­վա­տանք, որ Մեծ Թա­ղե­րի հայ­կա­կան օ­ջախ­նե­րի եր­դիկ­նե­րը կր­կին կծ­խան, և Լեռ­նիկն ու նրա նման շատ-շա­տե­րը կվե­րա­դառ­նան ի­րենց տնե­րը։ Ա­րա­րող Ար­ցախ­ցու հա­վա­տը եր­բեք, եր­բե՜ք ի­րա­վունք չու­նի մեռ­նե­լու։