ԱՐՑԱԽԻ ՋՐԱՅԻՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԸ ԲԱՎԱՐԱՐ ԵՆ. ՈԼՈՐՏԻ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ

-Պա­րոն Հայ­րի­յան ինչ­պե՞ս կգ­նա­հա­տեիք հան­րա­պե­տու­թյան ներ­կա­յիս ջրա­յին ռե­սուրս­նե­րը։
-Պա­տե­րազ­մից կրած կո­րուստ­նե­րով հան­դերձ, հան­րա­պե­տու­թյան ջրա­յին պա­շար­ներն այ­սօր բա­վա­րար են գնա­հատ­վում բնակ­չու­թյան ջրա­պա­հով­ման, գյու­ղատն­տե­սա­կան նշա­նա­կու­թյան հո­ղե­րի ո­ռոգ­ման և ար­տադ­րա­կան են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի սպա­սարկ­ման հա­մար։
Պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ Ար­ցա­խի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ջրա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան այլ տես­լա­կան ու­ներ, ջրա­յին տն­տե­սու­թյան ար­դյու­նա­վետ կա­ռա­վար­ման այլ ծրագ­րեր և ու­ղի­ներ էին ուր­վագծ­ված։ Սա­կայն պա­տե­րազ­մը ի­րա­վի­ճա­կը փո­խեց. ո­րոշ տա­րածք­նե­րի կորս­տով կորց­րե­ցինք նաև ջրա­յին պա­շար­նե­րի ա­կունք­ներ։ Ա­ռաջ ե­կան մի շարք տա­րաբ­նույթ մար­տահ­րա­վեր­ներ։ Եվ ե­թե շատ ա­րագ չհաս­կա­նա­յինք դրանց դի­մա­կայ­ման հա­մար ձեռ­նարկ­վե­լիք քայ­լե­րի հեր­թա­կա­նու­թյու­նը, ա­պա կու­նե­նա­յինք ջրի լուրջ խն­դիր։ Իսկ քայ­լե­րը հաս­կա­նա­լու եւ ի­րա­վի­ճա­կի իս­կու­թյու­նը պատ­կե­րաց­նե­լու հա­մար պետք էր ամ­բող­ջա­կան պատ­կեր ու­նե­նալ։
Այս ա­մե­նից ել­նե­լով, ինչ­պես նաև ջրա­յին հա­մա­կար­գե­րի կա­ռա­վար­ման ու օգ­տա­գործ­ման բնա­գա­վա­ռում աշ­խա­տանք­ներն էլ ա­վե­լի ար­դյու­նա­վետ դարձ­նե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյամբ պայ­մա­նա­վոր­ված, Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան կա­ռա­վա­րու­թյան ո­րոշ­մամբ ստեղծ­վեց Ջրա­յին Կո­մի­տեն։
- Ո­լոր­տում առ­կա ի՞նչ խն­դիր­ներ կան, և ի՞նչ աշ­խա­տանք­ներ են տար­վում  դրանց­ լուծ­ման ուղ­ղու­թյամբ, ո­րո՞նք են ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րը։
- Խն­դիր­նե­րը բազ­մա­թիվ և բազ­մաբ­նույթ են։ Առ­կա խն­դիր­նե­րին ա­վե­լա­ցել են նաև՝ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի հետևան­քով ա­վեր­ված ջրագ­ծե­րի և ջրաղ­բյուր­նե­րի վե­րա­կան­գն­ման, թշ­նա­մու հս­կո­ղու­թյան տակ մնա­ցած ջրա­յին պա­շար­նե­րի պա­կա­սը նոր ջրամ­բար­նե­րով ու ար­տե­զյան հա­մա­կար­գե­րով լրաց­նե­լու, կորս­ված ջրագ­ծե­րի փո­խա­րեն նո­րե­րը կա­ռու­ցե­լու մե­ծա­ծա­վալ և կա­տար­ման սեղմ ժամ­կետ­ներ պա­հան­ջող աշ­խա­տանք­նե­րը։
Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը միա­ժա­մա­նակ նաև զգա­լի մի­ջոց­ներ է հատ­կաց­նում նո­րա­նոր հո­ղա­տա­րածք­ներ ո­ռո­գո­վի դարձ­նե­լու, մշակ­վող տա­րածք­նե­րը ո­ռոգ­ման նո­րա­գույն տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով ա­պա­հո­վե­լու ուղ­ղու­թյամբ։
Մեզ հա­մար ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն է հա­մար­վում բնակ­չու­թյան խմե­լու ջրով ա­պա­հո­վե­լու խն­դի­րը, ո­րի լուծ­ման հա­մար կա­տար­վում է ա­մե­նօ­րյա աշ­խա­տանք: Տե­ղում­նե­րի քա­նա­կի նվազ­մամբ, ինչ­պես նաև՝ պա­տե­րազ­մի հետևան­քով մայ­րա­քա­ղա­քի բնակ­չու­թյան կտ­րուկ ա­ճով պայ­մա­նա­վոր­ված՝ ջրա­մա­տա­կա­րար­ման այս տար­վա խա­փա­նում­նե­րը հե­տա­գա­յում բա­ցա­ռե­լու նպա­տա­կով ո­րո­շում կա­յաց­վեց կա­ռու­ցել Պա­տա­րա­յի ջրամ­բա­րը, ո­րի շի­նա­րա­րու­թյունն ար­դեն-իսկ սկս­ված է: Ա­ռա­ջին փու­լում՝ մինչև 2022թ-ի հու­լի­սի 1-ը կկա­ռուց­վի մայր ջրա­գի­ծը և ջու­րըն­դու­նիչ հա­մա­կար­գը, ո­րով մե­կընդ­միշտ կլուծ­վի ոչ միայն Ստե­փա­նա­կերտ քա­ղա­քի, այլև՝ Աս­կե­րա­նի շր­ջա­նի մի շարք հա­մայ­նք­նե­րի ջրա­մա­տա­կա­րար­ման խն­դի­րը։ Այ­նու­հետև ևս 3 տա­րի կշա­րու­նակ­վեն ջրամ­բա­րի շի­նա­րա­րու­թյան, ինչ­պես նաև՝մայր ջրագ­ծից ա­ռանձ­նա­ցող ճյու­ղա­յին գծե­րի կա­ռուց­ման աշ­խա­տանք­նե­րը։
Ներ­կա­յումս հո­ղա­յին աշ­խա­տանք­նե­րին զու­գա­հեռ տե­ղա­փոխ­վում և մոն­տաժ­վում են խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րը։ Մայր ջրագ­ծի եր­կա­րու­թյու­նը կազ­մում է 22 կմ, կա­ռուց­ման աշ­խա­տանք­ներն ի­րա­կա­նաց­նում են շի­նա­րա­րա­կան 7 կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ։
-Ջրա­մա­տա­կա­րար­ման նոր հա­մա­կար­գեր նա­խա­տես­վու՞մ են։

-Ար­ցա­խում ներ­կա պա­հին կա­ռուց­վում են տաս­նյակ ջրա­մա­տա­կա­րար­ման հա­մա­կար­գեր, ո­րոն­ցից ա­մե­նա­խո­շո­րը Պա­տա­րա­յի ջրամ­բա­րից և Կար­կառ գե­տի ջրե­րից սն­վող ջրա­տա­րերն են: Միայն Պա­տա­րա­յի ջրամ­բա­րի շա­հա­գործ­մամբ, ո­րի տա­րո­ղու­թյու­նը կկազ­մի շուրջ 6 մի­լիոն խո­րա­նարդ մետր, հնա­րա­վոր կլի­նի ոոգ­ման տակ նե­րա­ռե­լու ա­վե­լի, քան 2500 հա, իսկ Կար­կառ գե­տի ջրե­րից սն­վող <<Սո­վե­տարխ>> ո­ռոգ­ման ջրա­տա­րի վե­րա­կա­ռուց­մամբ՝ Աս­կե­րա­նի շր­ջա­նի շուրջ 2000 հա գյու­ղատն­տե­սա­կան և ար­տադ­րա­կան նշա­նա­կու­թյան տա­րածք­ներ :
Վե­րա­կա­ռուց­վում է և 2022թ-ի գար­նա­նը շա­հա­գործ­ման կհան­ձն­վի նաև Հի­լի­սի ջրամ­բա­րը, ո­րը նա­խա­տես­ված է շուրջ 300 հա գյու­ղատն­տե­սա­կան նշա­նա­կու­թյան հո­ղա­տա­րածք­նե­րի ո­ռոգ­ման հա­մար:
Աշ­խա­տան­քեր են կա­տար­վում նաև Հա­թեր­քի ինք­նա­հոս ո­ռոգ­ման հա­մա­կար­գի վե­րա­կա­ռուց­ման ուղ­ղու­թյամբ։
Ինք­նա­հոս ջրե­րով հո­ղե­րի ո­ռոգ­ման տե­սա­կե­տից ա­մե­նա­սա­կա­վա­ջու­րը Մար­տու­նու շր­ջանն է։ Ուս­տի, այս­տեղ հար­ցի լուծ­ման հա­մա­րյա միակ մի­ջո­ցը ար­տե­զյան ջր­հո­րերն են, ո­րոն­ցից մի զգա­լի մաս կր­կին մնա­ցել է թշ­նա­մու վե­րահս­կո­ղու­թան տակ։ Անհ­րա­ժեշտ է կարճ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում լրաց­նել կորս­վա­ծը։
Ներ­կա պա­հին հան­րա­պե­տու­թյու­նում գոր­ծում է 103 ար­տե­զյան ջր­հոր, ո­րից 50-ը՝ խմե­լու ջուր, իսկ 53-ը ո­ռո­գում են ա­պա­հո­վում։
Ար­տե­զյան ջր­հոր­նե­րից սն­վող ջրա­տար­նե­րի մի­ջո­ցով ներ­կա­յումս ո­ռոգ­վում է մոտ 774 հա տա­րածք: Ջրա­մա­տա­կա­րար­ման ցան­ցի ընդ­լայն­մամբ հե­տա­գա­յում այդ թի­վը հնա­րա­վոր կլի­նի մի քա­նի ան­գամ բազ­մա­պատ­կել:
Ըն­թա­ցիկ տա­րում շա­հա­գործ­ման կհան­ձն­վի մոտ 30 ար­տե­զյան ջր­հոր, ո­րոնց մեծ մա­սի կա­ռուց­ման աշ­խա­տանք­նե­րը ա­վարտ­ման փու­լում են։
- Հնա­րա­վո՞ր է նոր տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով ջրախ­նա­յո­ղու­թյուն ու­նե­նալ։
-Ա­ռանց նոր տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ներ­դր­ման ջրա­մա­տա­կա­րար­ման ո­լոր­տում հնա­րա­վոր չէ խնա­յո­ղու­թյուն կա­տա­րել: Անհ­րա­ժեշտ է ջուրն օգ­տա­գոր­ծել բարձր ար­դյու­նա­վե­տու­թյամբ՝ կի­րա­ռե­լով ջրա­բաշխ­ման և ջր­ման ե­ղա­նակ­նե­րի ժա­մա­նա­կա­կից մե­թոդ­ներ ու մե­խա­նիզմ­ներ:
Հենց այդ նկա­տա­ռու­մով է, որ կա­ռու­ցում ենք ար­տա­քին ո­ռոգ­ման փակ հա­մա­կարգ. այ­սինքն՝ բաց ջրանց­քի փո­խա­րեն կա­ռու­ցում ենք ար­տա­քին խո­ղո­վա­կա­շա­րա­յին ջրա­տա­րեր, ո­րը թույլ կտա ոչ միայն բա­ցա­ռել ջրի կո­րուստ­նե­րը, այլ նաև? ջրի ո­րո­շա­կի ծա­վալ մե­խա­նի­կա­կան ե­ղա­նա­կով բարձ­րաց­նել ու օգ­տա­գոր­ծել նո­րա­նոր հո­ղա­տա­րածք­նե­րի ո­ռոգ­ման հա­մար: Միևնույն ժա­մա­նակ, դա հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս կազ­մա­կեր­պել հիմ­նա­վոր­ված ջրա­բաշ­խում, ինչ­պես նաև՝ կի­րա­ռել ջր­ման ժա­մա­նա­կա­կից տեխ­նի­կա ու ե­ղա­նակ­ներ:
Որ­պես ջրախ­նա­յո­ղու­թյան ա­մե­նաար­դյու­նա­վետ մի­ջոց, լայ­նո­րեն կի­րառ­վում է կա­թի­լա­յին ո­ռոգ­ման տեխ­նո­լո­գիան: Միայն 2021թ-ին այդ ե­ղա­նա­կով ո­ռո­գո­վի է դարձ­վել 459 հա հո­ղա­տա­րածք՝ պե­տա­կան բյու­ջեից 309 մի­լիոն դրա­մի չա­փով հո­ղօգ­տա­գոր­ծող­նե­րին ան­հա­տույց ա­ջակ­ցու­թյուն ցու­ցա­բե­րե­լու մի­ջո­ցով:
Գոր­ծում է նաև խո­ղո­վակ­նե­րի ան­հա­տույց տրա­մադր­ման ծրա­գի­րը, ո­րի նպա­տա­կը ոչ բարդ հիդ­րո­տեխ­նի­կա­կան աշ­խա­տանք­նե­րի մի­ջո­ցով ջուրն ա­ռանց կորս­տի ջրաղ­բյու­րից դաշտ հասց­նելն է։ Այդ ծրագ­րով հո­ղօգ­տա­գոր­ծող­նե­րին նա­խա­տես­վում է տրա­մադ­րել շուրջ 40 մի­լիոն դրա­մի ա­ջակ­ցու­թյուն։
-Ընդ­հա­նուր առ­մամբ խն­դիր­նե­րը հաղ­թա­հա­րե­լի՞ եք հա­մա­րում։
- Խն­դիր­նե­րը, որ­քան էլ բարդ ու բազ­մա­տե­սակ, սա­կայն դրանք հաղ­թա­հա­րե­լի եմ հա­մա­րում. մա­նա­վանդ, որ անհ­րա­ժեշտ բո­լոր մի­ջոց­նե­րը կա­ռա­վա­րու­թյան կող­մից տրա­մադր­վում են: Պա­տե­րազ­մի ա­ղե­տա­լի հետևանք­նե­րի վե­րաց­ման, երկ­րի տն­տե­սու­թյան ու քա­ղա­քա­ցի­նե­րի բնա­կա­նոն կյան­քի վե­րա­կան­գն­ման ուղ­ղու­թյամբ ան­նա­խա­դեպ ծա­վա­լի մի­ջոց­ներ են ներ­դր­վում:
Ել­նե­լով ներ­կա­յիս հրա­տապ և ի­րա­վի­ճա­կա­յին լու­ծում­ներ պա­հան­ջող բազ­մա­թիվ խն­դիր­նե­րից, մենք ա­վե­լի շատ ի­րա­գոր­ծում ենք կար­ճա­ժամ­կետ ծրագ­րեր։
2022թ-ին նա­խա­տես­վում են էլ ա­վե­լի շատ ներդ­րում­ներ:
Կյան­քի կկոչ­վեն նո­րա­նոր ծրագ­րեր, ո­րոնք էա­պես կփո­խեն հան­րա­պե­տու­թյան ետ­պա­տե­րազ­մա­կան տն­տե­սա­կան կյանքն ու բնակ­չու­թյան կեն­սա­պա­հով­վա­ծու­թյան ընդ­հա­նուր վի­ճա­կը։