ԽՈՆԱՐՀՈՒՄԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀ՝ ԴԵՊԻ ԱՂՋԿԱԲԵՐԴ
Սերգեյ ՍԱՖԱՐՅԱՆ
Խորհրդային միությունը շոշափելի ժառանգություն է թողել Արցախին, մասնավորապես՝ իրենց ճարտարապետական յուրահատուկ լուծումներով, պատմամշակութային արժեք ներկայացնող շինություններ, կոթողներ ու հուշարձաններ։
Իսկ Հայրենական պատերազմում տարած հաղթանակը խորհրդանշող հուշարձաններ Արցախում կարելի է հանդիպել գրեթե ամենուր, որոնցից յուրաքանչյուրը տարբերվող ու ինքնատիպ ճարտարապետական դիմագիծ ունի։
Արցախի Մարտունու շրջանի Բերդաշեն գյուղի 30-մետրանոց ՙԱղջկաբերդ՚ հուշարձանը, առանձնահատուկ տեղ ունի այդօրինակ հուշարձանների շարքում։ Հուշարձանի ճարտարապետական լուծումներն ու արտաքին տեսքը, ամենաանտարբեր մարդուն անգամ ստիպում է կանգ առնել ու ուսումնասիրել, դեռ չեմ ասում՝խոնարհվել։
Տեղացիների համար հուշարձան-թանգարանը գյուղի հերոսական ժողովրդին խորհրդանշող սիմվոլ է, այցեքարտ։
Չնայած նրան, որ հուշարձանը կառուցվել է ի հիշատակ Մեծ Հայրենական պատերազմում նահատակված հերոսների, բերդաշենցիներն ունեն նաև իրենց առեղծվածային տարբերակը։
Ըստ լեգենդների՝ մոնղոլները մի հայ գեղջկուհու ցանկացել են առևանգել։ Վերջինս էլ փրկվելու համար նետվել է գյուղի ՙԱղջկաբերդ՚ կոչվող լեռան բարձունքից և ողջ մնացել։ Հետագայում, որպես հերոսական կնոջ մարմնացում ՙԱղջկաբերդ՚-ի դիմացի լեռան վրա կառուցվում է հուշարձան-թանգարանը, որն իր մեջ ներառում է եռահարկ շինություն, թանգարանային հարկերով, որտեղ մինչ օրս պահվում են գյուղի պատմությունը ներկայացնող նմուշներ՝ պեղված հենց գյուղի տարածքից։
Թանգարանի պատասխանատուներն ասում են, որ այստեղ են եկել և նվերներ բերել նաև շատ անվանի սփյուռքահայեր։
Հուշարձանը պատկերող կնոջ մի ձեռքին թուր է, մյուս ձեռքին՝ հավերժություն խորհրդանշող դափնու տերև։ Ու թեև հուշարձանը Արցախյան պատերազմի ընթացքում բազմիցս վնասվել է թշնամու գնդակից, բայց մինչ այսօր կանգուն է՝ վերջերս վերականգնել են դափնու տերևը պարզած ձեռքը։
Բավականին շքեղ վերակառուցման նոր նախագիծ ունի հուշահամալիրը, ըստ որի՝ բացի հուշարձանի վերականգնումից կբարեկարգվի նաև հուշահամալիրի ամբողջ տարածքը։
Ներկա պահին շինաշխատանքներ չեն ընթանում, հուշարձանն էլ գտնվում է բավականին անմխիթար վիճակում։
Հ.գ.- Այսօրինակ հուշարձանները մեր ինքությունն, անցած պատմությունն ու մեր լինելիությունն են խորհրդանշում, մենք պարտավոր ենք պարզապես սրբորեն մոտենալ նրանց, համոզված, որ խոնարհումի բոլոր ճանապարհներն անցնում են այնտեղով, որտեղ հանգչում է սերունդների ոգու ուժը։