ՀԵՏՊԱՏԵՐԱԶՄՅԱՆ ՄԵԿ ՏԱՐԻՆ ԲՆԱԿԱՆՈՆ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱՀԱՏՎԱԾ

Հարցազրույց Արցախի Հանրապետության պետական նախարար
Արտակ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆԻ հետ

-Պա­րոն Բեգ­լա­րյան, անց­նող տա­րում ի՞նչ ցու­ցա­նիշ­ներ են ար­ձա­նագր­վել Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան բնա­գա­վա­ռում։
-Հետ­պա­տե­րազ­մյան մեկ տար­վա ըն­թաց­քում Ար­ցա­խում բնա­կա­նոն կյան­քը վե­րա­կան­գն­վել է, բա­վա­կա­նին սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան և մար­դա­սի­րա­կան ծրագ­րեր են ի­րա­կա­նաց­վել։ Ար­դյուն­քում, քայլ առ քայլ լուծ­վում են սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան հիմ­նախն­դիր­նե­րը։ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան կա­ռա­վա­րու­թյու­նը 2021 թվա­կա­նին տն­տե­սու­թյան մեջ դրա­կան մի­տում­ներ է ար­ձա­նագ­րել։
Տա­րես­կզ­բին Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան պետ­բյու­ջեի տա­րե­կան սե­փա­կան ե­կա­մուտ­նե­րը կան­խա­տես­վել էին շուրջ 17 մի­լիարդ դրա­մի շր­ջա­նա­կում, սա­կայն տա­րե­վեր­ջին փաս­տա­ցի կկազ­մեն շուրջ 31 մլրդ դրամ։ Դա նշա­նա­կում է, որ տն­տե­սու­թյունն ա­րագ վե­րա­կան­գն­վել է, տն­տե­սա­կան ակ­տի­վու­թյան ցու­ցա­նի­շը բա­վա­րար մա­կար­դա­կի վրա է գտն­վում։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, մենք խն­դիր ու­նենք ամ­բողջ հա­յու­թյան ա­ջակ­ցու­թյամբ տն­տե­սու­թյան վե­րա­կա­ռուց­ման՝ ըստ առ­կա կա­րիք­նե­րի ու ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րի։
Դրա­կան մի­տում­ներ են նկատ­վում գյու­ղատն­տե­սու­թյան և ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի ո­լոր­տում։ Ար­դյու­նա­բե­րու­թյան ո­լոր­տում առ­կա էին են­թա­կա­ռուց­ված­քա­յին խն­դիր­ներ, ո­րոնք հիմ­նա­կա­նում լու­ծում են ստա­ցել, և ա­ռա­ջի­կա­յում շո­շա­փե­լի աճ է ակն­կալ­վում այդ ճյու­ղում։ Աշ­խա­տանք­ներ են տար­վում ոս­կու նոր հանք շա­հա­գոր­ծե­լու ուղ­ղու­թյամբ։ Սփյուռ­քա­հայ ներդ­րող­նե­րի հետ տեքս­տիլ ար­դյու­նա­բե­րու­թյան ու գյու­ղատն­տե­սու­թյան ո­լորտ­նե­րում ո­րո­շա­կի ծրագ­րեր են նա­խա­տես­վում։ Մեկ­նար­կել են եր­կու խո­շոր ՀԷԿ-ի նա­խագծ­ման ու նա­խա­պատ­րաս­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը, ինչ­պես նաև նա­խա­տես­վում են ներդ­րում­ներ արևա­յին է­ներ­գե­տի­կա­յի ո­լոր­տում։ Դրանց շնոր­հիվ հնա­րա­վոր կլի­նի ընդ­հա­նուր առ­մամբ վե­րա­կանգ­նել Ար­ցա­խի է­լեկտ­րաէ­ներ­գիա­յի ինք­նա­բա­վու­թյան մա­կար­դա­կը։
Կա­ռա­վա­րու­թյա­նը հա­ջող­վել է ընդ­հա­նուր առ­մամբ ա­պա­հո­վել հետ­պա­տե­րազ­մյան սո­ցիա­լա­կան կա­յու­նու­թյու­նը՝ թե՜ հիմ­նա­կան և թե՜ լրա­ցու­ցիչ սո­ցիա­լա­կան ծրագ­րե­րի շնոր­հիվ, ո­րոնք ուղղ­ված էին ԱՀ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի, հատ­կա­պես տե­ղա­հան­ված ան­ձանց կա­րիք­նե­րի բա­վա­րար­մա­նը։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ար­դեն ջան­քեր են գոր­ծադր­վում, որ­պես­զի սո­ցիա­լա­կան ա­ջակ­ցու­թյան ծրագ­րերն աս­տի­ճա­նա­բար փո­խա­կեր­պենք զար­գաց­ման ծրագ­րե­րի։ Կարևոր ձեռք­բե­րում­նե­րից մեկն էլ բնա­կա­րա­նա­յին խո­շո­րա­մասշ­տաբ ծրագ­րե­րի մեկ­նարկն է, ո­րոնց շնոր­հիվ ար­դեն բա­րե­լավ­վել են մե­ծա­թիվ ըն­տա­նիք­նե­րի բնա­կա­րա­նա­յին պայ­ման­նե­րը, և շու­տով տե­ղա­հան­ված ու այլ շա­հա­ռու ան­ձինք ստա­նա­լու են նո­րա­կա­ռույց բնա­կա­րան­ներ։
-Ինչ­պե՞ս կգ­նա­հա­տեիք անվ­տան­գա­յին մի­ջա­վայրն ու դա ինչ­պի­սի՞ազ­դե­ցու­թյուն է ու­նե­ցել Հան­րա­պե­տու­թյան կեն­սա­գոր­ծու­նեու­թյան վրա։
-Ար­ցա­խի Պաշտ­պա­նու­թյան բա­նա­կի և ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի ջան­քե­րի շնոր­հիվ, ընդ­հա­նուր առ­մամբ, հնա­րա­վոր է ե­ղել ա­պա­հո­վել անվ­տանգ մի­ջա­վայր, թե­պետ, ցա­վոք, քա­նիցս գրանց­վել են մի­ջա­դե­պեր, ո­րոնք մարդ­կա­յին կյան­քեր են խլել։

Այն, որ խո­շո­րա­մասշ­տաբ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ չեն ե­ղել, ինք­նին ար­դեն հա­ջո­ղու­թյուն է այս ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում։ Դա չի նշա­նա­կում, որ պետք է բա­վա­րար­վենք ե­ղած ձեռք­բե­րում­նե­րով. մեծ աշ­խա­տանք պետք է տար­վի, որ­պես­զի ա­վե­լի եր­կա­րա­ժամ­կետ անվ­տան­գա­յին ե­րաշ­խիք­ներ ու­նե­նանք՝ և՜ ռազ­մա­կան, և՜ քա­ղա­քա­կան գոր­ծի­քա­կազ­մե­րով։
Չնա­յած եր­կա­րա­ժամ­կետ անվ­տան­գա­յին խն­դիր­նե­րին ու ա­նո­րո­շու­թյուն­նե­րին` Ար­ցա­խում նաև ժո­ղովր­դագ­րա­կան հա­ջո­ղու­թյուն­ներ են գրանց­վել։ Ար­ցա­խում ար­դեն շուրջ 120 հա­զար մարդ է բնակ­վում, և գլ­խա­վո­րա­պես բնա­կա­րա­նա­յին ֆոն­դի սղու­թյան պատ­ճա­ռով այդ թիվն ա­վե­լին չէ։ Սա ցու­ցիչ է, որ ար­ցախ­ցի­նե­րը պատ­րաստ են ի­րենց հայ­րե­նի­քում ապ­րել ու ա­րա­րել՝ նույ­նիսկ անվ­տան­գա­յին ա­նո­րո­շու­թյուն­նե­րի պայ­ման­նե­րում։
-Քա­նի՞ ըն­տա­նիք է 2021 թվա­կա­նին ա­պա­հով­վել սե­փա­կան տա­նի­քով, և ի՞նչ ծրագ­րեր են մեկ­նար­կել այդ ա­ռու­մով։
-Ի­րա­կա­նաց­վում է բնա­կա­րա­նա­շի­նու­թյան մե­ծա­ծա­վալ ծրա­գիր։ Պա­տե­րազ­մի հետևան­քով տե­ղա­հան­ված շուրջ 40 հա­զար ար­ցախ­ցի բնա­կա­րա­նա­յին խն­դիր ու­նի, բա­ցի դրա­նից՝ ա­վե­լի փոքր շա­հա­ռու խմ­բեր (զոհ­ված­նե­րի ըն­տա­նիք­ներ, ա­ռա­ջին խմ­բի ան­ժամ­կետ հաշ­ման­դա­մու­թյուն ու­նե­ցող ան­ձինք, բազ­մա­զա­վակ­ներ, սպա­ներ, փախս­տա­կան­ներ և այլն) ևս ու­նեն բնա­կա­րա­նա­յին սուր կա­րիք­ներ։ Մեկ­նար­կած ծրագ­րով նա­խա­տես­վում է 3 տար­վա ըն­թաց­քում առն­վազն 5 հա­զար բնա­կա­րան կա­ռու­ցել՝ չհաշ­ված հին բնակ­ֆոն­դի վե­րա­կան­գն­ման ու երկ­րոր­դա­յին շու­կա­յից բնա­կա­րան­նե­րի ձեռք­բեր­ման ծա­վալ­նե­րը։ Մենք փնտ­րում ենք լու­ծում­ներ, որ Ար­ցա­խում, ի լրումն սո­ցիա­լա­կան ա­ռան­ձին խմ­բե­րի, բո­լոր կա­րի­քա­վոր ըն­տա­նիք­ներն ու­նե­նան ար­ժա­նա­պա­տիվ պայ­ման­նե­րով սե­փա­կան տա­նիք՝ նա­խա­գահ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի ՙՅու­րա­քան­չյուր ըն­տա­նի­քին՝ ա­ռան­ձին բնա­կա­րան՚ նա­խընտ­րա­կան խոստ­մա­նը հա­մա­պա­տաս­խան։
Անց­նող տա­րում Ստե­փա­նա­կեր­տում ըն­թա­ցել են 1211, իսկ շր­ջան­նե­րում՝ 1438 բնա­կա­րա­նի կա­ռուց­ման աշ­խա­տանք­նե­րը։ Տա­րե­վեր­ջին ու ա­ռա­ջի­կա շա­բաթ­նե­րին շա­հա­գործ­ման է հան­ձն­վել կամ կհան­ձն­վի 317 նո­րա­կա­ռույց բնա­կա­րան, ո­րից 294-ը Ստե­փա­նա­կեր­տում։ Դրա­նից բա­ցի, հին բնակ­ֆոն­դից հա­րյու­րա­վոր բնա­կա­րան­նե­րի վե­րա­կան­գն­ման աշ­խա­տանք­նե­րը ևս ըն­թաց­քում են, ո­րոշ­նե­րի պա­րա­գա­յում՝ ա­վարտ­վել են։ Այս ծրագ­րերն ի­րա­կա­նաց­վում են Ար­ցա­խի և ՀՀ պե­տա­կան բյու­ջե­նե­րի մի­ջոց­նե­րով, ինչ­պես նաև ՙՀա­յաս­տան՚ հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի և ո­րոշ չա­փով նաև այլ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի ու բա­րե­րար­նե­րի ա­ջակ­ցու­թյամբ։
-Ի՞նչ կբա­րե­մաղ­թեիք Ա­մա­նո­րի առ­թիվ:
- 2021 թվա­կա­նը, թերևս, բարդ ու մար­տահ­րա­վեր­նե­րով լե­ցուն տա­րի էր Ար­ցա­խում՝ հատ­կա­պես պա­տե­րազ­մի հետևանք­նե­րը վե­րաց­նե­լու, առ­կա սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան ու հո­գե­բա­նա­կան խն­դիր­նե­րը մեղ­մե­լու ա­ռու­մով։ Ե­կող նոր տա­րին նույն­պես նոր մար­տահ­րա­վեր­նե­րով է ա­ռանձ­նա­նա­լու, սա­կայն այն կլի­նի ա­ռա­վե­լա­պես հայ­րե­նա­շի­նու­թյան և հայ­րե­նա­պաշ­տու­թյան կարևոր ժա­մա­նա­կա­հատ­ված ու պա­տաս­խա­նա­տու հան­գր­վան։ Հա­վա­տա­ցած եմ, որ մեր նվիր­վա­ծու­թյան, մաս­նա­գի­տա­կան պատ­րաս­տու­թյան ու կամ­քի ու­ժով հնա­րա­վոր է լի­նե­լու հաղ­թա­հա­րել ցան­կա­ցած խո­չըն­դոտ։ Եվ մեծ հա­վա­տով ու լա­վա­տե­սու­թյամբ եմ շնոր­հա­վո­րում բո­լո­րիս Նոր Տար­վա և Սուրբ Ծնն­դյան տո­նե­րի կա­պակ­ցու­թյամբ՝ մաղ­թե­լով ուժ ու տո­կու­նու­թյուն մեր հայ­րե­նի­քի այս հատ­վա­ծը շե­նաց­նե­լու և մեր ե­րե­խա­նե­րի հա­մար անվ­տանգ ու բա­րե­կե­ցիկ ա­պա­գա կա­ռու­ցե­լու հար­ցում։