ԻՄ, ՔՈ ՈՒ ՄԵՐ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ...
«Անկախությունը, անկախ Հայրենիքն իրավունք լինելուց առաջ պարտականություն է, որից խուսափող ժողովուրդները կորցնում են իրենց բարոյական գոյության իրավունքը...»։
/ Գարեգին ՆԺԴԵՀ/
Մտքերիս տողատակերին խոհերս այլազան փնտրում են Հայոց Մեծերի մտքի ընթացքը՝ որպես փրկարար միջոց ու բալասան.«Ներկա օրերում այլ ինչ սև քնար, սուր է հարկավոր կտրիճի ձեռքին... /Մ.Ն./»։ Փրկությունը լեռներում է՝ ձենում են ռազմագետները, քաղաքագետները զգուշացնում մեր դռները ծեծող վտանգի մասին, իսկ աշխարհի կենսափիլիսոփայությունն ուսած պոետի շուրթերով տողը շշնջում է. «Լեռան գագաթին օրն ուշ է մթնում...»։
Ընդամենը երեկ մենք «Խաղաղություն» պարտադրող էինք, այսօր, ցավալիորեն, այն աղերսողի դերում ենք... «Ինչու՞»-ներն անարգել սողոսկում են ուղեղդ, սիրտդ, օձագալար փաթաթվում են ոտքերիդ ու քեզ տապալել են փորձում՝ իրարամերժ զգացողություններով։
...Փորձում ես մեղավորին առաջին հերթին ինքդ քո մեջ փնտրել. որտե՞ղ եմ սխալվել կամ թույլ տվել, որ սխալվեն... Դու, որ գիտեիր Պաշտպանության բանակի յուրաքանչյուր քարութփի տեղը, քո զինվորական կոշտ սապոգներով «շոշափել» էիր սահմանագծի լայնքն ու խորքը ու ամեն անգամ իջել դիրքերից՝ քաղաքից տարած անկումային տրամադրություններդ քարուքարափին բաշխած, ներս ու դրսից ասպազինված հաղթանակ կերտողների հավատք-հավատամքից, հիմա՝ երկատվում ես։ Հիմա մեկ-մեկ մտածում եմ, թե գո՞ւցե ինքս եմ ցանկալին իրականի տեղ ընդունել։ Բայց ոչ, հազար անգամ ոչ, ես իրականում տեսել-վավերագրել եմ այն, ինչի մասին սերունդներ են երազել։ Ես տեսել եմ վայրկյանների մեջ հերոսանալու վճիռդ ու սեղմել եմ քո՝ հաղթող զինվորիդ պողպատից կոշտացած ձեռքը, լսել, արձանագրել ու տարեգրել եմ քո ՙժլատ՚ ու կեսբերան ասված խոսքերը... Ես տեսել եմ քեզ այն պահին, երբ ապրել-մեռնելու հավանականությունը 50/50 էր, և դու, բնականաբար, անկեղծ էիր՝ ինչպես երբեք։ Ամռան տապ ու խաշոցին դու զենք-զինամթերքով ՙհանդերձավորված՚ տքնում էիր զորավարժարանում՝ անտրտունջ ու լռելյայն հոգսի հակն առած, որ վաղն առաջնագծում ազերուն հանդիպելիս ցույց տաս իր ու քո տարբերությունը։ Ցավոք, զրկանքներդ փոշիացան, ցավոք, հաղթանակներդ պարտություններով շղարշվեցին /հուսանք՝ ժամանակավոր/, բայց հոգեկերտվածքիդ հաղթել չկարողացան... Դու չես պարտվել, քո հաղթանակները կողոպտել են, ու սպասում ես պատեհ աստղին ու ժամին, որ իրագործես փափագդ, որ առաքելությունդ ավարտին հասցնես ու հռչակես-հռչակագրես, ավարտուն ու ամբողջական դարձնես Հռչակագիրդ։
1991թ. սեպտեմբերի 2-ին, երբ հռչակում էինք Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, քաջ գիտակցում էինք, որ հեշտ չի լինելու... Հեշտ չի լինելու առավել ևս մեզ համար, որ փոքր, շատ փոքր ՙԱծու՚ էինք՝ շրջափակված ու շրջապատված անկուշտ ու ոխերիմ ՙբարեկամներով՚... Ու մենք կամավոր ընտրեցինք մեր սրտի ու մտքի ճանապարհը, և որքան շատ ու թանկ կորուստներ ենք ունենում, որքան նոսրանում են շարքերը մեր, այնքան ոտքներս պինդ ենք դնում հողին, այնքան ամուր ենք կառչում մեր արմատներից՝ ցավելով կորցրած մասունքների համար... Հաստատ մի օր գնալու ենք այդ մասունքների հետևից, մենք չլինենք էլ, գնացողը-գնալու է, Մերը դարձնելու ենք Մերը, այլապես այս արևի տակ ապրելու իրավունքն ենք կորցնելու... Պարզապես անհնարին է, որ մենք ապրենք առանց մեզ, անհնարին է հաշտվել այն իրողությանը, որի հետ անհաշտ էինք էն գլխից... Մի օր գտնելու ենք կորցրածը հետ բերելու ճանապարհը, նրանց օգնությամբ, աջակցությամբ ու համախմբմամբ, որոնք գիտեն կորուստների հանգրվանատեղին, և որոնք արդեն սխալներից դառը դասեր են քաղել, հետևություն են արել և պատրաստվում են սխալ ճամփան ճշտով հատելու. ՙԱսենք՝ սխալ ով չի արել, ով է կյանքն իր անթեք տարել, միայն թե ճիշտ ժամանակին սխալ ճամփան ճշտով հատել կարենային՚ /Մ. Մ./։
Մենք-Դուք-Նրանք, ովքեր գիտեն ճանապարհային քարտեզը Անկախության վերջնահանգրվանի, և ովքեր ամեն օր այն նախագծում են իրենց սրտում ու մտքում՝ վաղն իրագործելու մտադրությամբ, անկասկած, իրագործելու են։
Չկան հավերժական հաղթանակներ ու պարտություններ /հաղթողներ ու պարտվողներ/, կան հավերժական պայքարի մարտիկներ, որոնց համար պապերի Երկիրը պահել-պահպանելը արժանապատվության փորձաշրջան ու փորձաքար է... Աստված Հային այդ շնորհ-մենաշնորհն է տվել ի վերուստ, Հայի /Հայոց Առաքյալ սերմը/ չի կարող փուչ ու դատարկ լինել, չի կարող, և վերջ... Իսկ վերջը բերելու ենք մենք՝ ինքներս, մեր սերունդն է բերելու... Բերելու ենք՝ մեր բաց վերքին ինքներս աղ ցանելով ու արթնության կոչելով։ Մենք մեր հաղթանակներով ենք սրբելու հայ մոր արցունքներն ու այդ հաղթանակների դափնիներով զարդարելու ենք նրանց ճակատը՝ մեր իսկ ձեռքով հանելով նրանց սև գլխաշորը, որոնք նրանց սեղմված Ցավի դարձերեսն են՝ մարդկության մեռած խղճի հանդեպ մոր հավերժական սգի խորհրդանիշ-արձագանքը։
Ես-Մենք-Դուք դառնալու ենք Անկախության Զանգի լեզվակ-կոչնակ-կոչնակակիր։ Մենք ոչ թե ճանապարհ ենք բացելու՝ քար ու մացառից ազատել-մաքրելով 88-ին ընտրած մեր ճանապարհը, այլև ինքներս ենք ճանապարհ դառնալու՝ Անկախության Ճանապարհ, այն երբեք և ոչ ոքի չզիջելու մեր կամք ու վճռի Հռչակագրով...
Սիրվարդ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ