«ՈՒՂԻՂ ՆԱՅԵԼ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅԱՆ ԱՉՔԵՐԻՆ ԵՎ ՈՐՈՇՈՒՄ ԿԱՅԱՑՆԵԼ. ՍԱ Է ԻՄ ՈՒՂԵՆԻՇԸ»
Հարցազրույց ԱՀ Նախագահի խորհրդական, Նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ
(Սփյուռքի հարցերով) Ազատուհի ՍԻՄՈՆՅԱՆԻ հետ
/ինքնաբացահայտման ճանապարհով/
Ազատուհի Սիմոնյան։ Ծնվել է Սպահանում՝ Նոր Ջուղա հայտնի հայ համայնքում։ 2012թ. ավարտել է ԵՊՀ Միջազգային հարաբերություններ ֆակուլտետի բակալավրիատը:
2014թ. ավարտել է ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիայի Քաղաքագիտության ամբիոնի մագիստրատուրան՝ քաղաքական կառավարում և քաղաքական վերլուծություն մասնագիտացմամբ:
2013թ. ավարտել է Քաղաքական դասընթացների Երևանյան դպրոցը, ավարտական դասընթացը՝ Եվրոպայի խորհրդում:
Մի շարք միջազգային կազմակերպություններում անցել է մասնագիտական վերապատրաստում` քաղաքական առաջնորդություն, հանրային կապեր և հաղորդակցություն, ռազմավարության մշակում, կառավարման հմտություններ, սոցիալական մեդիա մարքեթինգ թեմաներով:
-Տիկին Ազատուհի, ողջունում ենք Ձեզ՝ մեզ հետ համագործակցելու պատրաստակամության համար։ Քանի որ սա մեր առաջին հարցազրույցն է՝ փոքր-ինչ Ձեր մասին...
-Ցավում եմ, որ Հայաստանից դուրս եմ ծնվել, սակայն, ինչպես սփյուռքահայերս ենք ասում՝ մենք չենք ծնվել Հայաստանում, բայց Հայաստանը ծնվել է մեր մեջ։ Եվ դա նպաստում է, որ մենք Հայաստանում մեզ օտար չզգանք։ Նոր Ջուղայի համայնքը, որտեղ ես եմ ծնվել, 420 տարեկան է, ես իմ բռնագաղթած պապերի սերունդն եմ։ Հիշում եմ. 2000-ականների սկիզբն էր, հայրս մի օր ընթրիքի ժամանակ, այսպես կոչված, ընտանեկան ժողով հրավիրեց ու հայտարարեց, որ այլևս չպետք է մնանք Սպահանում, այլ պետք է վերադառնանք Հայրենիք՝ Հայաստան։ Քննարկումները երկար չտևեցին, չնայած գիտակցում էինք տեղափոխման հետ կապված նախնական բոլոր դժվարությունները։ Ինչևէ, հաղթահարեցինք այդ փուլը և 2003-ին եկանք Հայաստան։ Որպես իրավագիտակից քաղաքացի՝ ձևավորվել եմ հայաստանյան հասարակության մեջ և, գտնում եմ, որ բավականին ինտեգրված եմ նրան։ Այնուամենայնիվ, շատ հարցերում ունեմ մտածելակերպի տարբերություններ, ինչը, սակայն, չի խանգարում, որ ես ինձ երջանիկ զգամ հայրենիքում։
Դեռևս 2014 թվականին այդ ժամանակվա ԱՀ փոխվարչապետ Արթուր Աղաբեկյանի կողմից առաջարկ ստացա գալ Արցախ և աշխատել խորհրդականի պաշտոնում։ Այդ օրերին Ստեփանակերտում էի և մեր զրույցի թեման էլ Արցախն էր ու երկրի զարգացման հետ կապված ծրագրերը։ Երկար չմտածեցի, համաձայնեցի և երկու օրից արդեն Արցախում էի։
- Ներկայում՝ որպես ԱՀ Նախագահի Սփյուռքի հարցերով խորհրդական, ի՞նչ նպատակներ և ծրագրեր ունեք։
- Ասեմ, որ նման հաստիք ունենալն անհրաժեշտություն է։ Եվ ոչ միայն. ըստ իս՝ այսօր Արցախում Սփյուռքի հարցերով զբաղվող մարմին է անհրաժեշտ։ Կարևոր չէ, թե այն ինչպես կկոչվի՝ նախարարություն, կոմիտե, վարչություն… Որովհետև մենք այլևս ձևական քայլեր անելու ժամանակ չունենք։ Սփյուռքը մոտ 7 միլիոն է, իսկ մեկ մարդը չի կարող համագործակցել։ Փորձում եմ անել այն, ինչ ինձնից կախված է՝ համագործակցելով պետական կառավարման մյուս մարմինների հետ։
- Ամռան սկզբներին աշխատանքային այցով եղել եք Հարավային Ամերիկայում։ Այնտեղ ունեցած հանդիպումներն ի՞նչ տվեցին Արցախին։
-Այս պաշտոնում նշանակվելուց հետո մի շարք երկրներ եմ այցելել՝ Լիբանան, Ֆրանսիա, Ամերիկայի Արևմտյան ափ, վերջերս էլ՝ Հարավային Ամերիկա, իսկ առաջիկայում նախատեսվում են աշխատանքային այցեր մի շարք այլ երկրներ։ Յուրաքանչյուր այցից հետո հաստատ որևէ ծրագիր է մտնում Արցախ։ 2020թ. հուլիսից սկսած՝ Արցախում իմ աշխատանքային գործունեության արդյունքում մոտ 600 հազար դոլարի ծրագիր է իրականացվել՝ միայն իմ համեստ ջանքերով։ Ես միշտ ասում եմ՝ 21-րդ դարում փողը չէ արժեք, այլ մարդը։ Երբ իմ բոլոր այցերը վեր ենք լուծում, տեսնում ենք, որ Սփյուռքի հետ երկխոսելու խնդիր կա։ Մենք շատ հաճախ վիճում ենք, շատ հաճախ դռներ ենք թակում, կամուրջներ ենք այրում և իրար հետ թշնամանում… Հայը՝ հայի։ Սա աններելի երևույթ է, հատկապես, որ այս վերջին պատերազմից հետո թուրքը մեզնից հեռու չէ, մեր դիմաց է և, իմ համոզմամբ, մենք պետք է շատ արագ փոխվենք, հայը հայի մեջ չպետք է այլևս թշնամի փնտրի։ Հայկական համայնքներ կատարած բոլոր այցերն այդ երկխոսության սկիզբն են։ Հարավային Ամերիկայում, Ֆրանսիայում կամ մեկ այլ վայրում ապրող հայի պատկերացումներում Արցախն ամենից առաջ պատերազմի տեսարան է, զոհեր… Ես ուզում եմ, որ փոխվի այդ մտածելակերպը։ Ուզում եմ, որ մարդիկ շոշափեն, տեսնեն արցախցու խնդիրները։ Ոչ բոլոր հայերն են հնարավորություն ունեցել այցելել Արցախ և մոտիկից զգալ այդ ամենը։ Իսկ գալու համար շփվելու կամուրջներ են պետք, հարաբերվելու … Արգենտինայում սովորող հայ աշակերտը պետք է ճանաչի, շփվի արցախցի դպրոցականի հետ, նրա ծնողը՝ մեր ծնողների հետ, պետական պաշտոնյան՝ համայնքային գործչի հետ, դասախոսը՝ դասախոսի, իրավաբանը՝ իրավաբանի… Նման կապեր են անհրաժեշտ՝ Արցախը աշխարհին ճանաչելի դարձնելու համար։ Եվ դա պետք է արվի Սփյուռքի միջոցով, որի հետ պետք է ստեղծել գործընկերություն։ Բայց այստեղ կա մի մեծ և ցավոտ խնդիր. Սփյուռքին երբեք չպետք է դիտարկել որպես փող ձեռք բերելու աղբյուր։ 90-ականներից եկած այս մտածելակերպը, որ նստվածք է տվել մեր մեջ, ի վերջո, պետք է փոխվի։ Սփյուռքահայն էլ ունի խնդիրներ, նա էլ իր երկրի տնտեսական ճգնաժամն է կրում ուսերին, մտածում է իր լեզուն, իր եկեղեցին պահպանելու, երեխայի կրթության մասին… Այսինքն՝ Սփյուռքն էլ ներսում իր կռիվն ունի, հեշտ հո՞ չէ 400 տարվա հայկական համայնք պահելը, թեկուզ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում։ Միայն 5-6 հայկական դպրոց ունենք այնտեղ, որոնց աշակերտներն ինձ պես հայերեն են խոսում։ Եվ դա անելու համար անհրաժեշտ են փող և ռեսուրս։ Ուստի առաջին հերթին պետք է փոխվի մեր մտածելակերպը, այն է՝ եթե դու սփյուռքում ես ապրում, ուրեմն դու հարուստ ես և պետք է օգնես ինձ...
Երբեմն պետք է ինքներս մեզ հարց տանք, իսկ ինչո՞վ ենք մենք օգնում Սփյուռքին, ի՞նչ կարող ենք մենք տալ նրանց։ Երբ ասում ենք, որ Սփյուռքը նաև մեր գործընկերն է, դա նշանակում է, որ պետք է իրար օգնենք, միակողմանի չպիտի լինի այդ գործընկերությունը։ Իսկ դրա համար ծրագրեր պետք է մշակվեն։
Իմ շրջագայությունների ժամանակ ես նկատել եմ, որ պատերազմից հետո սփյուռքահայության մոտ տագնապ կա, կեղծ ինֆորմացիա, որին նպաստում է շատ հաճախ թշնամու կողմից ուղղորդված մեդիարշավը։ Մարդիկ մտածում են, թե Արցախ չկա այլևս, ասում են՝ «ի՞նչ Արցախ, Արցախը տվել-պրծել են...»: Ստիպված նրանց բացատրում ենք, համոզում, պատմում, օրինակ, Թաղավարդի և այնտեղ ապրող մարդկանց ու դպրոցում սովորող աշակերտների մասին, ներկայացնում թշնամու կողմից թիրախ դարձած բնակավայրի խնդիրները... Ու դրանից հետո միայն Արցախը նրանց համար շոշափելի է դառնում և ջարդվում են այն կեղծ պատերը, որ, իբր, Արցախ չկա, հույս չկա, ապագա չկա։ Այս առումով շփումները Սփյուռքի հայ համայնքների հետ առաջին հերթին նպաստում են, որ այս կեղծ ինֆորմացիան վերանա։ Այցերը մեզ հնարավորություն են տալիս կապեր ստեղծել, որոնք միտված են ապագային։
- Այսինքն՝ Դուք նաև հիասթափություն եք նկատել սփյուռքահայերի մոտ, ինչը, թերևս, բնական է։ 30 տարի շարունակ հազարավոր սփյուռքահայ բարերարներ ձեռք են մեկնել Արցախին, նրանց ներդրումներով կառուցվել են դպրոցներ, բուժկետեր, համայնքային կենտրոններ, ջրատարներ և այլն, որոնց մեծ մասը մնացել է թշնամու հսկողության տակ...
- Չեմ թաքցնում՝ կա հիասթափություն, վստահության կորուստ, ապագային միտված ծրագրերի բացակայություն... Այսինքն՝ այն ամենը, ինչ կա նաև մեզ մոտ՝ Հայաստանում և Արցախում։ Դրա համար եմ ասում՝ շփումները պետք է շարունակվեն ու կապերը սերտացվեն։ Հաջորդ քայլը, որ պետք է արվի մեր կողմից, քույր դպրոցների ծրագիրն է. գաղափարը սկսեցինք կյանքի կոչել ԱՀ ԿԳՄՍ նախկին նախարար Լուսինե Ղարախանյանի հետ, իսկ այժմ էլ շարունակում ենք նոր նախարարի հետ միասին։ Ծրագրի նպատակը հետևյալն է. Արցախի յուրաքանչյուր դպրոց պետք է կապվի Սփյուռքի որևէ համայնքի մեկ այլ կրթօջախի հետ։ Այս ձևով մենք մարդկային պարզ շփումներ կապահովենք ուսուցիչների, աշակերտների և, ինչո՞ւ չէ, ծնողների համար։ Երկուստեք քննարկումներ, խորհրդատվություններ կարվեն, էլ ավելի կխորանան կապերը։
Մեկ այլ խնդիր ևս գոյություն ունի։ Ինչպես արդեն նշեցինք, 30 տարվա ընթացքում հազարավոր սփյուռքահայ բարերարներ են աջակցություն ցուցաբերել Արցախին։ Ուզում եմ մատյան կամ, այսպես ասած, ցուցակ կազմենք, որտեղ գրված կլինեն բոլոր այն մարդկանց անունները, ովքեր սկսած թեկուզ 1000 դրամից, մինչև միլիոնավոր դոլարներ ներդրում են ունեցել Արցախի զարգացման գործում։ Արցախում կան դպրոցներ, որոնց մուտքի ցուցատախտակների վրա գրված է վերանորոգողի կամ կառուցողի անունը։ Բայց երբ մտնում ես դպրոց և հարցնում տնօրենից, թե ճանաչո՞ւմ են այդ բարերարին, կապ ունե՞ն նրա հետ... Պարզվում է՝ ոչինչ չգիտեն և տարբեր պատճառաբանություններ են ասում։ Պետք է պահպանենք մեր երախտապարտ ու շնորհակալ կեցվածքը: Նկատի ունեմ թեկուզ մեկ զանգ՝ ծննդյան և տոն օրերին։ Մարդկանց ցույց տվեք, որ դուք չեք մոռացել նրանց, չեք ակնկալում ինչ-որ բան... Սա է խնդիրը, և սա միայն մեկի մասին չէ։ Ամեն մեկս անելու, շտկելու բան ունենք։
-Դուք մասնակցում եք միջազգային խորհրդաժողովների, ակտիվ հասարակական-քաղաքական գործունեություն եք ծավալում... Դժվար չէ՞, արդյոք, երիտասարդ կնոջ համար, այդ ամենը չե՞ն խանգարում ընտանիքին։
-Ընտանիքս մեծ չէ, ունեմ 4,5 տարեկան դուստր, որը բնավորությամբ ինձ նման է, և այդ տարիքում ինձ հասկանում է։ Ամուսինս իմ թիկունքն է, ընտանիքիս վահանն է, իմ խորհրդատուն է, լավագույն ընկերն է... Նա ըմբռնումով է մոտենում հարցին, որ ես ընտրել եմ Արցախը, ընտրել եմ քաղաքականությունը։ Մի խոսքով՝ երջանիկ եմ, որ ունեմ համերաշխ ու կայացած ընտանիք։
Ինձ համար քաղաքականությունը հաճելի գործ է, բայց խաբելու արվեստ չէ։ Երբեք չեմ փորձել հասարակությանը խաբել, իմ պարտականությունների կատարման ժամանակ սուտը մղել առաջին պլան։ Ես ունեմ կյանքի մեկ ուղենիշ՝ ուղիղ նայել ճշմարտության աչքերին, ընդունել այն՝ ինչպես կա, և որոշումներ կայացնել։ Որքան էլ դառը լինի՝ երբեք չպետք է փախչել ճշմարտությունից։ Մեկ է՝ մի օր այն կանգնելու է...
-Արցախի ապագան ինչպե՞ս եք տեսնում։
- Այսօրվա մեր իրավիճակը փակուղու է նմանվում։ Հաճախ ենք ինքներս մեզ հարցեր տալիս, թե ինչ է լինելու այս ամենի վերջը... Երբեմն հուսալքվում ենք, երբեմն հուսավառվում... Ավագ սերնդին ես հաճախ ասում եմ՝ ՙգիտե՞ք, դուք երջանիկ եք, քանզի համարվում եք հաղթանակած սերունդ՚։ Իսկ ես երկու տարի է՝ ինձ պարտված, անիծված սերունդ եմ համարում, որի մի մասը զոհվեց 2020-ին... Բայց մենք պետք է եզրահանգումներ անենք և մեր սխալների վրա սովորենք... Սա պետք է անենք ամեն մեկս անհատապես և հավաքականորեն։ Ցավոք, ես հիմա չեմ տեսնում այդ եզրահանգումները՝ անկախ այն բանից, թե որտեղ ենք ապրում՝ սփյուռքյան մի բարեկեցիկ երկրո՞ւմ, Հայաստանո՞ւմ, թե՞ Արցախում.... Մենք հետևություններ չենք անում և չենք ուղղվում... Իմ այս երկուսուկես տարվա շփումները հենց դրա համար են՝ եկեք մտածենք մեր սխալների մասին։ Այսուհանդերձ՝ ամեն ինչ վերջացած չէ, բզկտված ենք, բայց պետք է ոտքի կանգնել, և ամենակարևորը՝ ունենանք ներքին համերաշխություն...
Հարցազրույցը վարեց
Լաուրա ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ