ԱՅԺՄ, ԱՌԱՎԵԼ ՔԱՆ ԵՐԲԵՎԷ, ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐԻ ՆԵՐԳՐԱՎՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԻՔ ԿԱ
Արցախի ՄԻՊ-ն ամփոփել է Եվրոպա կատարած այցի արդյունքները
2020թ. Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված 44-օրյա աղետալի պատերազմը, Արցախի սահմաններին Ադրբեջանի պարբերաբար կրկնվող նախահարձակ գործողությունները, ՀՀ պետական սահմանների նկատմամբ ռազմական ագրեսիան, ինչպես նաև այդ պետության կողմից շարունակաբար տարվող և ավելի ուժգնացող հայատյացության պետական քաղաքականությունը նոր մատահրավերներ են առաջացրել մարդու իրավունքների պաշտպանության համար։
ԱՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը մեզ հետ ունեցած զրույցում խոստովանել է, որ միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցելու, իրենց ձայնը լսելի դարձնելու հարցում պատերազմից հետո դժվարություններ ու խոչընդոտներ կան, որոնք հաղթահարելն իրենց կողմից մեծ ջանքեր, միջազգային հանրության կողմից՝ կոնկրետ աջակցություն են պահանջում։ Եվ այստեղ խոսքը ոչ միայն պատերազմի ընթացքում, դրանից առաջ ու հետո Արցախում ու Հայաստանում ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից մարդու իրավունքների խախտումների, այդ թվում՝ պատերազմական հանցանքների ու տարբեր դաժանությունների մասին փաստերն աշխարհին տեսանելի դարձնելու մասին է։ Աշխարհում ընթացող գլոբալ ռազմական բախումների պայմաններում Արցախի ձայնը խլացել է, հարևան պետության համար պայմաններն առավել քան նպաստավոր են, ու Ադրբեջանը անթաքույց շարունակում է Արցախը հայաթափելու, էթնիկ զտում իրականացնելու քաղաքականություն, ինչը նրան հաջողվել է բռնազավթված տարածքներում։ Նա չի թաքցնում նաև հարմար պահի Արցախի մնացած մասում այն շարունակելու հստակ ծրագիրը։ Պատերազմից հետո, օգտագործելով ՀՀ ՄԻՊ, ինչպես նաև իրավապաշտպան տարբեր կազմակերպությունների օգնությամբ ձեռք բերված ցանկացած հնարավորություն, ԱՀ ՄԻՊ-ը աշխարհին ներկայացնում է ստեղծված իրավիճակը։ Սեպտեմբերին Գեղամ Ստեփանյանը Եվրոպական խորհրդարանում կազմակերպված կարևոր խորհրդաժողովի էր մասնակցել՝ նվիրված մարդու իրավունքների պաշտպանությանն ու 2020թ. Արցախյան պատերազմին։ Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանին հրավիրել էր Եվրոպայի Հայ դատի հանձնախմբի գրասենյակը, իսկ Եվրոպական խորհրդարանի EPP խմբակցությունը հանդես էր եկել որպես համակազմակերպիչ։ Գ. Ստեփանյանը, ՀՀ-ից Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում հայ ռազմագերիների ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանը բազմաթիվ մանրամասներ են ներկայացրել պատերազմի ընթացքում և հետո Ադրբեջանի կողմից իրականացված ռազմական հանցագործությունների և մարդու իրավունքների ամենակոպիտ խախտումների վերաբերյալ, հատկանշել, որ կատարած հանցագործությունների համար Ադրբեջանը պատասխանատվության չի ենթարկվել, որ անպատժելիությունը Ադրբեջանի կողմից Արցախի ժողովրդի իրավունքների նոր ու շարունակական խախտումներ է ծնում։ Միջազգային շատ կառույցներ այժմ զգուշավորությամբ են խոսում Արցախի հիմնախնդրի մասին, խուսափում պաշտոնական շփում ունենալ Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանի հետ. սա է իրականությունը, որի դեմ ՄԻՊ-ն ամեն հնարավոր միջոցով փորձում է պայքարել։ Եվրոպական հանդիպումների առիթն օգտագործելով՝ Գ. Ստեփանյանը հայտարարել է, որ միջազգային կառույցների, իրավապաշտպան կազմակերպությունների ներգրավվածությունն ու ներկայությունն այս պահին չափազանց կարևոր է Արցախի համար, մեկ անգամ ևս հիշեցրել, որ 44-օրյա պատերազմից հետո անցել է երկու տարի, սակայն հակամարտության կարգավորման միակ մանդատն ունեցող կառույցի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների ներկայացուցիչները չեն այցելել Արցախ, ինչն անընդունելի է։ Ադրբեջանի նախագահը ցինիկաբար շարունակում է պնդել, որ Ղարաբաղյան խնդիրը կարգավորված է և ինքը թոշակի է ուղարկել Մինսկի խմբին. «Իմ արտահայտած դիրքորոշումն այն էր, որ նման պասիվությամբ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը կանաչ լույս է վառում Ադրբեջանի նման հայտարարությունների համար։ Համանախագահության ներսում առկա հակասություններն ու անհամաձայնությունները ես որպես արդարացում եմ որակում։ Եթե կա խաղաղության հասնելու ցանկություն և նպատակ, ապա ի՞նչն է խանգարում առանձին այցեր կազմակերպել»,-համոզված է մեր զրուցակիցը։ Առիթն օգտագործելով՝ Գ. Ստեփանյանը տարբեր քաղաքական գործիչների և դիվանագետների հետ նաև Բրյուսելում ու Փարիզում է հանդիպումներ ունեցել։ Ըստ ՄԻՊ-ի` դրանք խորհրդապահական կարգի հանդիպումներ էին, սակայն այդ շփումներից ստացած տպավորություններից ևս կարևոր մի քանի շեշտադրումներ է առանձնացրել. «Առհասարակ, իմ գործունեության ընթացքում նման խորհրդաժողովներում ու հանդիպումներում երբեմն թվում էր, որ բարձրաձայնվող հարցերը, ներկայացվող զեկույցներն ու հայտարարությունները, որպես կանոն, անպատասխան են մնում և տեղ չեն հասնում։ Պետք է ասել, որ վերջին հանդիպումների ժամանակ իմ կողմից հնչեցված հստակ հարցերի, ինչպես նաև հաջորդող մտքերի փոխանակության արդյունքում ես այն համոզմունքն ունեմ, որ մեր ձայնը լսվում և ընկալվում է եվրոպական մակարդակի տարբեր քաղաքական գործիչների կողմից։ Հատկապես նրանք, ովքեր քաջատեղյակ են Արցախյան հիմնախնդրի պատմությանը, ուշադիր հետևում են Արցախի և նրա շուրջն առկա զարգացումներին, շատ լավ տեղեկացված են նաև, թե որն է Ադրբեջանի կողմից տարվող քաղաքականության էությունը և նպատակը։ Ինձ ուղղված հարցերից ես անգամ տպավորություն եմ ստացել, որ նրանցից շատերը տեղյակ են նաև Արցախի ներքաղաքական զարգացումներին»։
Գ. Ստեփանյանը նաև հատկանշեց, որ եվրոպական վերջին այցի ընթացքում նրա համար հատկապես կարևոր էր ճշտել Արցախի կարգավիճակի, ընդհանրապես, արցախցիների ապագայի հարցերով եվրոպական շրջանակներում ծավալուն քննարկումներ կա՞ն, թե՞ ոչ։ «Ես ինձ համար դրական պատասխան եմ արձանագրել. որքան էլ տարբեր հարթակներում, մամուլի հաղորդագրություններում «Լեռնային Ղարաբաղ» եզրույթը բացակայում է, այնուամենայնիվ, նաև քննարկումների նման հարթակներում հասցեականորեն դրվում է Արցախի ժողովրդի ճակատագրի, իրավունքների ու նաև կարգավիճակի հարցը»։
Այդ համատեքստում պաշտպանը ևս մեկ անգամ հիշեցրեց ԵՄ հատուկ ներկայացուցչի «Ազատություն» ՌԿ-ին տված հարցազրույցը, որտեղ նա հստակորեն այն համոզմունքն է հայտնել, որ Արցախի կարգավիճակը չի կարող որոշվել առանց արցախցիների կամքը հաշվի առնելու։ Այս դիրքորոշումը վերահաստատվել է ՄԻՊ-ի եվրոպական բոլոր հանդիպումների ընթացքում։ Ըստ Գ. Ստեփանյանի` այցից ստացած տպավորությունները թարմ, ինչպես ասում են, առաջին ձեռքից ստացած հուսադրող նորություններ են և առիթ` ընդլայնելու Արցախի մարդու իրավունքների գրասենյակի կապերն ու ցանկացած իրավիճակում ավելի օպերատիվ քայլեր ձեռնարկելու համար։
Նունե ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ