ԱՐ­ՑԱ­ԽԸ ՄԵԶ ՀԱ­ՄԱՐ ՍՐ­ԲՈՒ­ԹՅՈՒՆ Է...

 Երկ­րի կա­րո­տով ապ­րող ռու­սաս­տա­նաբ­նակ մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րը քիչ է ա­սել, թե հե­տաքր­քր­ված են Հայ­րե­նի­քով, նրանք պատ­րաստ ու պատ­րաս­տա­կամ են ա­մեն գնով, սա­տա­րել մեզ։ Ջերմ ու ան­մի­ջա­կան մթ­նո­լոր­տում տե­ղի ու­նե­ցավ ար­ցա­խյան պատ­վի­րակ­նե­րիս հան­դի­պու­մը ՀԱԵ Ռու­սաս­տա­նի և Նոր Նա­խիջևա­նի հա­յոց թե­մի ա­ռաջ­նորդ Եզ­րաս ար­քե­պիս­կո­պոս Ներ­սի­սյա­նի հետ։ Տե­ղե­կա­նա­լով մեր խա­ղա­ղա­պահ ա­ռա­քե­լու­թյան մա­սին, Եզ­րաս Սր­բա­զանն այն ո­րա­կեց աստ­վա­ծա­հա­ճո։

Հան­դիպ­ման ըն­թաց­քում չշր­ջանց­վեց հայ ըն­տա­նի­քի, հայ­կա­կան ա­վան­դա­պահ օ­ջախ­նե­րի թե­ման։ Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցին ըն­թա­ցիկ տա­րին հայ­տա­րա­րել է ՙԸն­տա­նի­քի տա­րի՚, և այդ հա­մա­տեքս­տում ՙՄայ­րու­թյուն՚ ՀԿ-ն մի շարք մի­ջո­ցա­ռում­ներ է ծրագ­րել ու ի­րա­կա­նաց­րել... Ինչ խոսք, ծրա­գի­րը պի­տի խրա­խուս­վեր Սր­բա­զա­նի կող­մից, և նա պատ­րաս­տա­կա­մու­թյուն հայտ­նեց ա­ջա­կից լի­նել նման և հա­րա­կից այլ ծրագ­րե­րի կեն­սա­գործ­մա­նը։ Եզ­րաս ար­քե­պիս­կո­պոս Ներ­սի­սյանն ան­թա­քույց հպար­տու­թյամբ ըն­դու­նեց Մար­տու­նու ման­կա­պա­տա­նե­կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան կենտ­րո­նի տնօ­րե­նի ձե­ռա­գործ ՙՀայր մեր՚-ն ու Հադ­րու­թի նույ­նա­նուն կենտ­րո­նի սա­նե­րի ՙՄենք ենք, մեր սա­րեր՚-ի գո­բե­լե­նը։ Սր­բա­զա­նը խոս­տա­ցավ այն որ­պես մա­սունք պահ տալ ե­կե­ղե­ցու թան­գա­րա­նին: Թե­մա­կալ ա­ռաջ­նոր­դը պարգևատր­վեց ՙՄայ­րա­կան ե­րախ­տա­գի­տու­թյուն՚ մե­դա­լով, ո­րը մե­դա­լի հե­ղի­նա­կի ներ­կա­յաց­մամբ խոր­հր­դան­շում է աստ­վա­ծա­յին սեր, կյանք, խա­ղա­ղու­թյուն: Պա­տաս­խան խոս­քում Եզ­րաս Սր­բա­զանն ա­սաց, որ խո­րա­պես զգաց­ված է ար­ժա­նա­նա­լու Ղա­րա­բա­ղի ո­գին իր մեջ կրող հայ մոր ձեռ­քով պատ­րաստ­ված նման պարգևի։ ՙԵս թանկ եմ գնա­հա­տում մայ­րա­կան սե­րը, զի դա Աստ­վա­ծա­յին սեր է, այն­քան մա­քուր, որ հա­վա­սար­վում է Աստ­ծո սի­րուն։ Այն սե­րը, որ դուք ար­տա­հայ­տում եք ազ­գի զա­վակ­նե­րի նկատ­մամբ, դառ­նում է հայ­րե­նի­քի սեր, դառ­նում է սեր առ մարդ­կու­թյու­նը և այդ սի­րո մեջ ենք մենք հզոր և այդ սի­րով ենք մենք հաղ­թա­հա­րել մեզ բա­ժին ըն­կած բո­լոր փոր­ձու­թյուն­նե­րը՚։ Սր­բա­զան հոր խո­րին հա­մոզ­մամբ` ցան­կա­ցած ազ­գի ո­գու ու­ժը մայրն է: Եվ հայ մայրն է ե­ղել ե­րաշ­խի­քը, սյու­նը հայ ըն­տա­նի­քի: Նրա բնո­րոշ­մամբ` պա­տա­հա­կան չէ, որ մեր ազ­գա­յին մե­ծա­գույն սր­բու­թյուն­նե­րին մենք ան­վա­նել ենք Մայր... Մայր Հայ­րե­նիք, Մայ­րե­նի լե­զու, Մայր ա­թոռ Սուրբ Էջ­միա­ծին…
-Ես խո­րա­պես զգաց­ված եմ այ­սօր­վա այս հան­դիպ­ման հա­մար, ձեր ներ­կա­յու­թյան հա­մար: Դուք կանգ­նել եք և մնում եք ան­սա­սան ծանր փոր­ձու­թյուն­նե­րի դի­մագ­րավ­ման ա­ռաջ­նագ­ծում, և լա­վա­տե­սու­թյամբ կեր­տում եք լու­սա­վոր ու գե­ղե­ցիկ վաղ­վա օ­րը: Մենք էլ ձեզ հետ պատ­րաստ ենք մեր սր­բա­զան պարտ­քը մա­տու­ցե­լու մեր մայ­րե­րին, ժո­ղովր­դին, մեր հայ­րե­նի­քին, մեր հե­րո­սա­կան Ար­ցա­խին, ո­րը շատ թանկ է մեզ հա­մար։ Ար­ցա­խը մեզ հա­մար սր­բու­թյուն է, քան­զի այդ հո­ղի մեջ է ազ­նիվ պոռթ­կու­մը,-ա­սաց թե­մա­կալ ա­ռաջ­նոր­դը:
Սր­բա­զա­նը նաև նշեց, որ բազ­միցս ե­ղել է Ար­ցա­խում և ա­մեն ան­գամ այն­տեղ լի­նե­լով, վե­րա­դար­ձել է գո­տեպ­նդ­ված, զո­րա­ցած, ա­րիա­ցած, տե­սել է այդ հզոր ո­գին: Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը կոչ­ված է ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու: Դրա վառ վկա­յու­թյուն­նե­րը հնա­մյա տա­ճար­ներն են Ար­ցա­խի օրհ­նյալ հո­ղի վրա։ Նա շնոր­հա­կալ է Աստ­ծուց, որ այ­սօր ար­ցախ­ցու նվի­րու­մի, աշ­խա­տան­քի ար­դյուն­քում Ար­ցախն ապ­րում է խա­ղաղ պայ­ման­նե­րում։ Ըստ սր­բա­զան հոր` Ռու­սաս­տա­նը հա­րա­զատ եր­կիր է, ռու­սա­հա­յու­թյու­նը ՌԴ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի բա­րյա­ցա­կամ վե­րա­բեր­մուն­քի շնոր­հիվ ապ­րում է հոգևոր զար­թոնք, ազ­գա­յին, մշա­կու­թա­յին կյան­քի զար­թոնք։ Երբ 15 տա­րի ա­ռաջ Եզ­րաս սր­բա­զա­նը ստանձ­նեց Ռու­սաս­տա­նի և Նոր Նա­խիջևա­նի թե­մի ա­ռաջ­նոր­դու­թյու­նը, կար ըն­դա­մե­նը յոթ գոր­ծող ե­կե­ղե­ցի, այ­սօր ՌԴ-ում ու­նեն 44 գոր­ծող և 16 կա­ռուց­վող ե­կե­ղե­ցի­ներ։ Մե­կու­կես տաս­նա­մյակ ա­ռաջ ու­նեին ըն­դա­մե­նը 10-11 հա­մայնք, այ­սօր առ­կա է 84 գրանց­ված հա­մայնք՝ Վլա­դի­վոս­տո­կից մինչև Կա­լի­նինգ­րադ։ Թե­մի կազ­մում ու­նեին 8, իսկ այ­սօր` 38 հոգևո­րա­կան։ Եր­կու դպ­րոց է գոր­ծում Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում` մեկ պե­տա­կան միջ­նա­կարգ դպ­րոց, որն այս տա­րի կոչ­վեց Լո­րիս Մե­լի­քո­վի ա­նու­նով, այն ու­նի հայ­կա­կան թե­քում, և հա­յոց լե­զուն դա­սա­վանդ­վում է որ­պես ամ­բող­ջա­կան ա­ռար­կա։ Այս տա­րի դպ­րոցն ստա­ցավ ար­տո­նա­գիր, ե­կե­ղե­ցա­կան հա­մա­լի­րի տա­րած­քում բա­ցե­ցին սբ Գրի­գոր Նա­րե­կա­ցու ա­նու­նը կրող վար­ժա­րան` իբրև պե­տա­կան կր­թա­կան կա­ռույց, բայց մաս­նա­վոր ֆի­նան­սա­վոր­մամբ։ Ծրա­գիրն ամ­բող­ջա­պես պե­տա­կան է, բայց այն ա­ռայժմ ֆի­նան­սա­վո­րում են ե­կե­ղե­ցու բա­րե­րար-հո­գա­բար­ձու­նե­րը։ Դրան զու­գա­հեռ` ու­նեն Հա­յոր­դաց տուն, որ­տեղ հա­ճա­խում է շուրջ 1500 ե­րե­խա` ստա­նա­լով հա­յե­ցի կր­թու­թյուն։ Կա­ռույ­ցը գոր­ծում է շուրջ 10 տա­րի և գրե­թե 10 հա­զար ե­րե­խա­ներ ան­ցել են այդ կա­ռույ­ցի բո­վով։ Բազ­մա­թիվ ե­րե­խա­ներ ներգ­րավ­ված են տար­բեր մշա­կու­թա­յին խմ­բակ­նե­րի մեջ, ու­նեն երգ­չախմ­բեր, պա­րա­յին, ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծիք­նե­րի խմ­բակ­ներ (քա­նոն, դհոլ, դդուկ, դաշ­նա­մուր), գո­բե­լե­նի խմ­բակն է գոր­ծում, սպոր­տա­յի­նը և բո­լոր մի­ջազ­գա­յին փա­ռա­տո­նե­րին, որ­տեղ մաս­նակ­ցում են, Հա­յոր­դաց տան ե­րե­խա­նե­րը միշտ նվա­ճում են ա­ռաջ­նա­կարգ տե­ղեր, ար­ժա­նա­նում մր­ցա­նակ­նե­րի։
Նրանք մաս­նակ­ցում են նաև Հա­յաս­տա­նում և Ար­ցա­խում կազ­մա­կերպ­վող մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին։ Ան­ցյալ տա­րի այ­ցե­լել են Ար­ցախ, և շատ ոգևոր­ված, խան­դա­վառ­ված են վե­րա­դար­ձել։ Ա­մեն տա­րի Հա­յոր­դաց տնից 50-60 ե­րե­խա ա­ռանձ­նաց­նում և բա­րե­րա­րի՝ Էդ­գար Ա­րա­մյա­նի հո­վա­նա­վո­րու­թյամբ, ու­ղար­կում են Հա­յաս­տան, որ­պես­զի տես­նեն ի­րենց պա­պե­րի եր­կի­րը։ Նրան­ցից շա­տե­րը Ռու­սաս­տա­նում են ծն­վել և չեն տե­սել Սևա­նը, Ա­րա­րա­տը, Մայր Ա­թո­ռը, Ար­ցա­խը։ Մի քա­նի այցն էլ բա­վա­կան է, որ նրանց մեջ ձևա­վոր­վի այն սե­րը, ո­րը միշտ ա­մուր կպա­հի կապն ար­մատ­նե­րի հետ։ Թե­մը հո­ղա­տա­րածք է ստա­ցել, որ­տեղ պի­տի ման­կա­պար­տեզ ու­նե­նան 150 ե­րե­խա­յի հա­մար։ Կու­նե­նան նաև ա­մա­ռա­յին ճամ­բար ու հան­գս­տի գո­տի։ Սր­բա­զա­նի վկա­յու­թյամբ` բա­ցա­ռիկ ու բա­րիդ­րա­ցիա­կան են ի­րենց հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը: Ռու­սաս­տա­նում լավ են ճա­նա­չում հա­յե­րին ու տե­ղյակ են հա­յոց պատ­մու­թյա­նը: Ռու­սաս­տա­նի պատ­մու­թյան մեջ հա­յե­րը մեծ ա­վանդ են թո­ղել, և պա­տա­հա­կան չէ, որ եր­կու տա­րի ա­ռաջ նշե­ցին թե­մի հիմ­նադր­ման 300-ա­մյա­կը։ 1717թ. Աստ­րա­խա­նում ար­դեն հիմն­վել է հայ­կա­կան թեմ, իսկ, ընդ­հան­րա­պես, Ռու­սաս­տա­նում հա­յե­րի ներ­կա­յու­թյու­նը գնում է պատ­մու­թյան խոր­քե­րը։
Մոսկ­վա­յի հայ­կա­կան ե­կե­ղե­ցին իր չա­փե­րով Հա­յաս­տա­նից դուրս գոր­ծող ա­մե­նա­մեծ ե­կե­ղե­ցին է, 13,2 հազ. քառ. մետր տա­րածք ու­նի, ու­նի բա­ցա­ռիկ թան­գա­րան, ո­րը ժա­մա­նա­կա­կից ին­տե­րակ­տիվ թան­գա­րան է, և ա­մի­սը շուրջ 5 հա­զար մարդ այ­ցե­լում է թան­գա­րան և ոչ միայն հա­յեր, այլև տար­բեր ազ­գե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ։
Հրա­ժեշ­տից ա­ռաջ Սր­բա­զա­նը ծա­նո­թաց­րեց ա­ռաջ­նոր­դա­նիստ ե­կե­ղե­ցու մա­սունք­նե­րին և հա­յա­գի­տա­կան ուղղ­վա­ծու­թյան գրա­դա­րա­նի պա­հո­ցին։ Իսկ ե­կե­ղե­ցում հն­չած ա­ղոթ­քի ժա­մա­նակ Եզ­րաս սր­բա­զա­նը խնդ­րեց Աստ­ծո օգ­նու­թյու­նը, տի­րոջ հո­վա­նին Ար­ցա­խի հա­մար ի­րենց աստ­վա­ծա­հա­ճո, ազ­գան­վեր, հայ­րե­նա­շեն ա­ռա­քե­լու­թյան մեջ։ ՙՁեր վարձ­քը մեծ է լի­նե­լու, ո­րով­հետև դուք նվիր­ված եք ան­կա­շառ, դուք ա­նում եք ինք­նա­բուխ` հա­նուն հայ­րե­նի­քի, ազ­գի, հա­նուն Աստ­ծո։ Մենք էլ իբրև ձեզ հա­մար և՜ զա­վակ, և՜ եղ­բայր պատ­րաստ ենք մեր հա­մեստ կա­րո­ղու­թյուն­նե­րով լի­նե­լու ձեր կող­քին։ Թող Աստ­ված աշ­խար­հը խա­ղա­ղու­թյան մեջ պա­հի ու մեր սահ­ման­նե­րից վա­նի բո­լոր չար ու­ժե­րը։ Ար­ցա­խի հո­ղի վրա վկա­յու­թյուն­նե­րը նվի­րա­կան են ու վկա­յում են, թե ով է այդ հո­ղի ի­րա­կան տե­րը՚։
Հրա­ժեշ­տից ա­ռաջ Մոսկ­վա­յի Սուրբ Պայ­ծա­ռա­կեր­պու­թյուն Մայր տա­ճա­րում հն­չեցին ՙՀայր մեր՚ ¬ն ու պահ­պա­նիչ ա­ղոթք Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի ու Հա­յոց բա­նա­կի զին­վոր­նե­րի հա­մար։

Մոսկվա-Ստեփանակերտ