ԱՌԱՔԵԼԱԴԱՎԱՆ ՀԵՆՔՈՎ ԱԶԳԱՆՊԱՍՏ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ

 Օ­րերս Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցու Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ ՀՀ Նոր Հաճն հա­մայն­քում կա­յա­ցավ հոգևոր ար­ժեք­նե­րի պահ­պան­ման, հոգևոր դաս­տիա­րա­կու­թյան, ա­ռա­քե­լա­դա­վան հեն­քի ու­սում­նա­սիր­ման և դրանք մեր մա­տաղ սերն­դին փո­խան­ցե­լու խն­դիր­նե­րին նվիր­ված հա­վաք։ Մաս­նակ­ցում էին ոչ միայն Հա­յաս­տա­նի հա­մա­նուն կա­ռույ­ցի մաս­նա­ճյու­ղե­րի խմ­բե­րը, այլև ՙԱր­ցա­խի թե­մի Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյուն՚ կրո­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյան պա­տաս­խա­նա­տու­ներն ու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը։

Հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րում ի­րա­կա­նաց­ված ծրագ­րի նպա­տակն էր մա­տաղ սերն­դին փո­խան­ցել ա­ռա­քե­լա­դա­վան հոգևոր ար­ժեք­ներ և զերծ պա­հել զա­նա­զան հերձ­վա­ծո­ղա­կան ըն­կա­լում­նե­րից ու գա­ղա­փար­նե­րից։ Հան­դիպ­ման ըն­թաց­քում անդ­րա­դարձ ե­ղավ Եկե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյան ան­ցած ու­ղուն, ներ­կա­յիս վի­ճա­կին և հե­տա­գա ա­նե­լիք­նե­րին, քնն­վե­ցին Ե­կե­ղե­ցու կող­մից դա­սա­կարգ­ված մա­հա­ցու մեղ­քե­րի մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րը, Ս. Պա­տա­րա­գի մե­ծա­գույն խոր­հր­դը՝ Ս. Հա­ղոր­դու­թյու­նը, Գրի­գոր Տաթևա­ցու հա­յոց ազ­գին Աստ­ծուց տր­ված 10 ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րը, Ա­մե­նայն Հա­յոց Գա­րե­գին Ա կա­թո­ղի­կո­սի քա­րոզ­նե­րի քաղ­վածք­նե­րը՝ մեկ ան­գամ ևս խո­սե­լով հա­վատ­քի, ա­ռա­քի­նու­թյան, գի­տու­թյան, ժուժ­կա­լու­թյան, համ­բե­րու­թյան, աստ­ված­պաշ­տու­թյան, եղ­բայ­րա­սի­րու­թյան և սի­րո կարևո­րա­գույն հատ­կա­նիշ­նե­րի մա­սին։ Նույն կա­ռույ­ցի Ար­ցա­խի պա­տաս­խա­նա­տու Ար­մեն Մա­ղա­քե­լյա­նը, կարևո­րե­լով նման հան­դի­պում­նե­րը, հույս հայտ­նեց, որ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան շր­ջա­նակ­նե­րում ա­ռա­ջի­կա­յում կկազ­մա­կերպ­վեն ազ­գան­պաստ այլ ծրագ­րեր։
Հեր­թա­կան այս հան­դիպ­ման նպա­տա­կի և կարևո­րու­թյան մա­սին մեզ հետ զրու­ցեց Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյան ա­վագ, մաս­նա­գի­տու­թյամբ ֆի­զի­կոս Համ­լետ Զա­քա­րյա­նը։ Նրա պար­զա­բան­մամբ՝ նմա­նօ­րի­նակ հան­դի­պում­ներն ու դա­սըն­թաց­նե­րը նպաս­տում են Մայր ե­կե­ղե­ցու քա­րոզ­չա­կան, հրա­տա­րակ­չա­կան և ազ­գան­պաստ գոր­ծու­նեու­թյան ծա­վալ­մա­նը։ ՙՄենք շատ ու­րախ ենք հատ­կա­պես Ար­ցա­խի ե­կե­ղե­ցա­սի­րա­ցի հա­մար, ո­րով­հետև մեր բա­րե­կա­մա­կան կա­պե­րը ձևա­վոր­վել են դեռևս 1987թ.-ից։ Այդ ժա­մա­նակ հա­մա­գոր­ծակ­ցում էինք Ար­ցա­խի թե­մի ա­ռաջ­նորդ Պարգև ար­քե­պիս­կո­պոս Մար­տի­րո­սյա­նի հետ ու բա­վա­կա­նին ար­դյու­նա­վետ ծրագ­րեր կյան­քի կո­չում՝ ջա­նա­լով մեր ազ­գա­կից­նե­րին զերծ պա­հել ա­ղան­դա­վո­րա­կան տա­րա­տե­սակ գա­ղա­փար­նե­րից։ Կր­կին վե­րա­հաս­տա­տե­լով մեր կա­պը Ար­ցա­խի եղ­բայ­րակ­ցու­թյան հետ, փոր­ձում ենք փո­խան­ցել մեր ու­նե­ցած փոր­ձա­ռու­թյու­նը՝ հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար լսե­լով նրանց կար­ծիք­նե­րը, մտայ­նու­թյուն­նե­րը, խն­դիր­նե­րը, ո­րոնք գրե­թե նույնն են, ինչ Հա­յաս­տա­նում՚,- նշեց Հ. Զա­քա­րյա­նը։ Այս ա­մե­նի ի­րա­կա­նաց­մա­նը հա­վա­նու­թյուն է տա­լիս Ա­մե­նայն Հա­յոց կա­թո­ղի­կո­սը, ո­րի մոտ պար­բե­րա­բար հան­դի­պում­ներ են ու­նե­նում Ե­կե­ղե­ցա­սի­րա­ցի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը և նա­խան­շում ա­նե­լիք­նե­րը։ Ար­ցա­խում էլ Թե­մի ա­ռաջ­նորդն է քա­ջա­լե­րում կա­ռույ­ցին՝ ազ­գան­պաստ գոր­ծու­նեու­թյուն ծա­վա­լե­լու հա­մար։

Ծրագ­րի շր­ջա­նակ­նե­րում ներ­կա­նե­րը մեկ ան­գամ ևս անդ­րա­դար­ձան Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյան ձևա­վոր­ման պատ­մու­թյա­նը, հոգևոր դա­սի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ սերտ հա­մա­գոր­ծակց­մա­նը, նե­րանձ­նա­կան քրիս­տո­նեա­կան կյան­քի խո­րաց­մա­նը, երկ­րի կա­յու­նաց­ման հար­ցում քրիս­տո­նյա­նե­րի դե­րին, հոգևոր ար­ժեք­նե­րի սեր­ման­մանն ու պահ­պան­մա­նը։
Նշենք, որ Ար­ցա­խում Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյու­նը ձևա­վոր­վեց 1987թ.-ին՝ Հ. Զա­քա­րյա­նի շնոր­հիվ։ Խոր­հր­դա­յին շր­ջա­նում Ար­ցա­խը կտր­ված էր մայր Հա­յաս­տա­նից, զրկ­ված Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղե­ցու խոր­հուրդ­նե­րին մաս­նա­կից լի­նե­լուց։ Ար­ցա­խյան շարժ­ման ձևա­վոր­ման ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում Հ. Զա­քա­րյա­նը Երևա­նից մի քա­նի հո­գով ե­կավ Մար­տա­կերտ։ Շր­ջա­նում տար­բեր գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն­ներ էին շր­ջա­նառ­վում, և այդ ա­ռու­մով Երևա­նից ժա­մա­նած եղ­բայր­ներն ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան թե­մա­յին զու­գըն­թաց խո­սե­ցին նաև աստ­վա­ծաշն­չյան ճշ­մար­տու­թյուն­նե­րի մա­սին, ո­րոն­ցով ա­ռաջ­նորդ­վում էին մեր նախ­նի­նե­րը։ Այդ և հե­տա­գա հան­դի­պում­նե­րը բե­կում­նա­յին դար­ձան ար­ցախ­ցի­նե­րի հա­մար` միա­վոր­վե­լու ազ­գա­յին մեկ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան շուրջ։ Աս­տի­ճա­նա­բար Ար­ցա­խի տար­բեր վայ­րե­րում մար­դիկ սկ­սե­ցին ծա­նո­թա­նալ մեր ե­կե­ղե­ցու դա­վա­նան­քին, ա­ղո­թել, կար­դալ Աստ­վա­ծա­շունչ և հա­մախ­մբ­վել ազ­գա­յին ար­ժեք­նե­րի շուրջ։ Այժմ Ա­մե­նայն Հա­յոց կա­թո­ղի­կո­սի օրհ­նու­թյամբ Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյու­նը շա­րու­նա­կում է ազ­գան­պաստ իր գոր­ծու­նեու­թյու­նը։ Անդ­րա­դառ­նա­լով հրա­տա­րակ­չա­կան աշ­խա­տանք­նե­րին, Հ. Զա­քա­րյա­նը տե­ղե­կաց­րեց, որ ոչ վաղ ան­ցյա­լում Եղ­բայ­րակ­ցու­թյու­նը տպագ­րում էր բազ­մա­թիվ հոգևոր գր­քեր, այժմ այդ ա­ռու­մով հս­կա­յա­կան աշ­խա­տանք­ներ է ի­րա­կա­նաց­նում Մայր ե­կե­ղե­ցին, իսկ ի­րենք փոր­ձում են միայն բա­ցե­րը լրաց­նել։ Դեռևս 1988թ. Ե­կե­ղե­ցա­սի­րա­ցը հա­զա­րա­վոր գր­քեր է ու­ղար­կել Ար­ցախ։ Դրանց թվում էին Դե­րե­նիկ ե­պիս­կո­պո­սի ՙԴրոշմ և մկր­տու­թյուն՚ գր­քույ­կը՝ հա­յե­րեն և ռու­սե­րեն տար­բե­րակ­նե­րով, ու­րիշ գր­քեր, ո­րոն­ցում պարզ ու հա­սա­րակ շա­րադ­րու­թյամբ պար­զա­բան­վել են մեր ե­կե­ղե­ցու հիմ­նադր­ման պատ­մու­թյու­նը, դա­վա­նան­քը, խոր­հուրդ­նե­րը, այլ կարևոր հար­ցեր։ Ար­դեն եր­րորդ տա­րին է, ինչ Եղ­բայ­րակ­ցու­թյունն Ար­ցախ է ա­ռա­քում օ­րա­ցույց­ներ, որ­տեղ հայ­րե­րի ջա­տա­գո­վա­կան պատ­գամ­նե­րից վերց­ված կարճ հատ­ված­ներն օգ­տա­կար կլի­նեն յու­րա­քան­չյու­րին՝ ա­մե­նօ­րյա զբաղ­վա­ծու­թյան մեջ կար­դա­լու, խոր­հե­լու և ըն­թա­նա­լու հա­վա­սա­րակ­շռ­ված մտայ­նու­թյամբ, ա­ռողջ ըն­կալ­մամբ։ Վեր­ջերս Ար­ցախ ու­ղարկ­վեց կա­ռույ­ցի ջան­քե­րով հրա­տա­րակ­ված Ստ­րո­բե­լի ՙՀա­վա­տը ա­տյա­նի ա­ռաջ՚ գիր­քը։ Այն լրագ­րո­ղի կող­մից ան­կեղ­ծո­րեն գր­ված, բազ­մա­կող­մա­նի, գի­տա­կա­նո­րեն վեր­լուծ­ված հե­տաքն­նա­կան գիրք է։ Հե­րո­սը դա­տաքն­նա­կան գործ է բա­ցում հա­վատ­քի դեմ և բազ­մա­թիվ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի ար­դյուն­քում դառ­նում հա­վա­տա­ցյալ։ Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցու խոր­հուրդ­նե­րի պար­զա­բան­ման վե­րա­բե­րյալ բազ­մա­թիվ գր­քեր տա­րած­վել են ոչ միայն Ար­ցա­խում, այլև ՀՀ տար­բեր մար­զե­րում։
Ար­ցա­խի թե­մի Ե­կե­ղե­ցա­սի­րա­ցի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը հան­դիպ­ման ըն­թաց­քում ծա­նո­թա­ցան ա­մա­ռա­յին շր­ջա­նում հա­յաս­տա­նյան կա­ռույ­ցի կող­մից կազ­մա­կերպ­վող ճամ­բար­նե­րի գոր­ծու­նեու­թյա­նը, ո­րը շատ մեծ դե­րա­կա­տա­րում ու­նի։ Ե­րե­խա­նե­րի հետ աշ­խա­տե­լու տաս­նյակ տա­րի­նե­րի մարդ­կանց փոր­ձա­ռու­թյու­նը, մե­թո­դի­կան կփո­խանց­վեն նաև Ար­ցա­խի նույ­նա­նուն կա­ռույ­ցին։ Ե­կե­ղե­ցա­սի­րա­ցի ան­դամ­նե­րը ձգ­տում են մեր հայ­րե­րի հա­վա­սա­րակ­շիռ ըն­կա­լում­նե­րը փո­խան­ցել շր­ջա­պա­տին, որ­պես­զի պար­զու­նակ տար­բեր ուղ­ղու­թյուն­ներն ու ծայ­րա­հեղ մտայ­նու­թյուն­նե­րը պա­ռակ­տում­ներ չա­ռա­ջաց­նեն ու չկոր­ծա­նեն մեր եր­կի­րը։ Ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ ի­րա­կա­նաց­վող հան­դի­պում­նե­րի ըն­թաց­քում էլ բարձ­րա­ձայն­վում են այդ հար­ցե­րը։ ՙԱ­մոթ չէ խո­սել մեր թե­րու­թյուն­նե­րի, ազ­գա­յին ոչ ճիշտ ըն­կա­լում­նե­րի մա­սին, ո­րով­հետև, դրանք պար­զա­բա­նե­լով, մենք փոր­ձում են շտկ­վել, որ­պես­զի լի­նենք մեր ե­կե­ղե­ցու, մեր պե­տու­թյան ար­ժա­նի զա­վակ­նե­րը։ Ուս­տի հա­մախ­մբ­ված ջան­քեր ենք գոր­ծադ­րում մեր սե­րուն­դը պաշտ­պա­նե­լու հերձ­վա­ծո­ղա­կան զա­նա­զան գա­ղա­փար­նե­րից՚,- վեր­ջում հա­վե­լեց Ե­կե­ղե­ցա­սի­րաց եղ­բայ­րակ­ցու­թյան ա­վա­գը։